Balany jynystyq zorlyq-zombylyqtan qalaı qorǵaý qajet? Psıholog keńesi

Qazaqstanda bala zorlaý oqıǵalary nege jıilep ketti? Ata-ana óz balasyn jynystyq zorlyq-zombylyqtan qorǵaý úshin qalaı tárbıeleý qajet? Psıhoanalız ınstıtýtynyń dırektory Anna Qudııarova Qamshy tilshisine bergen suhbatta osy jáne basqa da máselelerge qatysty keńesimen bólisti.

– Anna Mergenbaıqyzy, pedofılııa máselesi qazirgi qoǵamda ashyq talqylanyp júr me?

– Qazirgi qoǵamda pedofılııa máselesi týraly aıtý mańyzdy. Bolǵan jaıtqa kóz jumyp, aıdan anyq nárseni moıyndamaý, óziniń otbasynda nemese úıinen birneshe qadam jerdegi osyndaı jaǵdaılardy adamdardyń "kórmeýi" qaýip tóndiredi. Konservatıvti oılaıtyn adamdardyń bir bóligi úshin mundaı qubylys, tipti, joq sııaqty da. Al men, meniń kabınetimde klıentter osy týraly áńgimeni jıi aıtatyndyqtan, bul qubylystyń bar ekenin jaqsy bilemin.   

– Dál osyndaı jaǵdaımen sizdiń qyzmetińizge júginetinder kóp pe?

– Maǵan keletin klıentterdiń basym bóligi – qazaqtar. Qazaq aýylynda óskender. Jaqynda kelgen bir klıentim maǵan ózinen úlken birge týǵan aǵalary birneshe jyl boıy jynystyq qatynasqa túsýge májbúrlegenin aıtty. Olar sol úshin oǵan aqsha, shokolad, balmuzdaq alyp bergen. Aǵalary oǵan "bilesiń be, sen bul nársege úırenýiń kerek. О́ıtkeni sen kúıeýge shyqqan soń, bul nársemen kúndelikti aınalysatyn bolasyń" dep aıtyp otyrǵan. Men klıentimnen "sen, sonda, ákeńe nemese anańa baryp aıtpadyń ba?" dep suraǵanymda, ol "men barlyq otbasynda aǵalary men qaryndastary osylaı jasaıdy dep oılaıtynmyn" dep jaýap berdi. Aǵalary oǵan osyndaı tárbıe kórsetken. Basqa bir otbasynda ákesi óz balalaryn zorlaıtyn, sondyqtan balalary da "barlyq ákeler osylaı isteıdi" dep oılaǵan.

– Ata-ana tarapynan nazardyń jetispeýinen bala pedofıl qurbanyna aınalýy múmkin be?

– Pedofılder – agressıvti emes adamdar. Pedofılder balalarǵa jetispeıtin nárselerdiń ornyn toltyrýǵa tyrysady. Ol – eń aldymen, ákesi men anasy tarapynan nazardyń jetispeýi. Men barlyq ata-analardy aıyptaı almaımyn, óıtkeni olardyń qoldary bos bolmaýy múmkin. Biraq adamnyń, balanyń janyn umytpaýy qajet. О́z balańdy pedofıldiń qurbany bolyp ketpeıtindeı etip tárbıeleý kerek. Eger jumysbasty bolyp jatsańyz, eń bolmaǵanda, eki-úsh aptada bir ret balańyzdan "maǵan eshteńe aıtqyń kelmeı me? Osy úsh apta ishinde men seni renjitken joqpyn ba?" dep surap qoıyńyzshy. Eger balańyz, mysaly, "ıá, anashym, sen meni jeksenbi kúni qalaǵan jerime alyp barmadyń" dep burtısa, oǵan qýanyńyz. О́ıtkeni bul, balanyń sizge senetininiń dáleli, pedofıl qandaı zattar kórsetip, qyzyqtyrmasyn, balanyń onyń artynan erip ketip qalmaıtynynyń kepili. Sebebi oǵan kerek bar nárseni ata-anasy beredi. Al eger balańyz kózińizge tik qaramaı tursa, onda bul aralaryńyzda bir nárseniń durys emes ekenin bildiredi. 

– Balany jynystyq turǵyda qalaı durys tárbıeleý kerek?

– Jynystyq jaqqa qyzyǵýshylyq, ásirese, 3 jastan 5 jasqa deıingi balalarda jáne ary qaraı, jasóspirim kezinde erekshe arta túsedi. Bul kezde, búırek ústi beziniń belsendiligine baılanysty gormonaldy prosester qarqyndy júredi. Sondyqtan da ata-analar osy jastaǵy balalaryna nazar aýdarǵany jón. Olarǵa jynystyq energııany sýblımasııalaýǵa kómekteskeni óte mańyzdy. Osyndaıda bala ermeksazben aınalysyp, úıirmege, seksııaǵa qatysyp, sýblımasııaǵa túsýi kerek. Eger ata-ana bala úshin mańyzdy ýaqytty ótkizip alsa, bala "tuıyq" bolyp ketýi múmkin. Bul keıinirek gomoseksýalızmge, pedofılııaǵa beıimdilikten baıqalady. 

– Balaǵa zorlyq jasalǵan jaǵdaıda ata-ana ne isteýi qajet?

– Eń bastysy – eshkimge kiná artpaý kerek. О́kinishke oraı, meniń tájirıbemde mundaı jaǵdaılar óte jıi kezdesedi. Balanyń eresek adam emes ekenin túsinińiz. Eń aldymen, oǵan nıet bildirip, qandaı jaǵdaı bolmasyn, uryp-soqpaıtynyńyzǵa bala senimdi bolýy qajet. Bul – balanyń kinási emes, qaıǵysy. Zorlyq kórsetkken adamdy mindetti túrde jaýapkershilikke tartý kerek. Sol kezde ǵana bala ózin qorǵaıtyn adamdardyń bar ekenin túsinedi. Sonymen qatar, jaǵdaıdy qupııa ustaý da asa mańyzdy. Balanyń aty, júzi, qandaı jaǵdaı bolmasyn, eshqandaı jerde shyqpaýǵa tıis. О́ıtkeni onyń ómiri áli alda.

Ata-analarǵa aıtarym, óz balalaryńyzǵa muqııat bolyńyzdar! Olarmen jaqyn jáne senimdi qarym-qatynas ornatyńyzdar. Eger ata-ana balanyń boıynan kúdik týdyratyndaı belgilerdi baıqasa, onda ony mindetti túrde psıhologqa aparǵany jón.