• USD 468.56

  • EUR 497.56

  • RUB 7.3

  • CNY 67.18

29 Naýryz, 02:03:08
+35°
El qýatty bolsa, qýa­nysh turaqty bolady. Ǵasyrlardy ýa­qyt ur­shyǵynda ıir­gen myń­jyldyqtar toǵy­synda Uly dala tósinde jańa turpatty jas memle­ket quryldy. Atasy Alash, keregesi aǵash qa­zaq­tyń zar zamanda jo­ǵaltqan qundylyqtary qaıtaryldy, bary bú­tindeldi, azattyqpen birge sáýleli sátterge toly shýaq­ty shejiresi túzile bas­tady.

Qasym-Jomart Toqaev,

Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti

Osy bir mereıli mıssııany oryndaý memleketimizdiń negizin qalaýshy uly perzenti, táýelsiz Qazaqstannyń Tuńǵysh Prezıdenti, Elbasy Nursultan Ábishuly Nazarbaevtyń mań­daıyna jazyl­ǵany – álemde aýmaǵy jaǵynan alyp elderdiń alǵashqy ondyǵyna enetin, ulan-baıtaq jeriniń asty da, ústi de tabıǵı resýrstarǵa baı, keshegi Keńes Odaǵynan irge bólip shyqqan kezde qolynda jalyn atqan ot qarýy bar strategııalyq mańyzy zor elge ýaqyttyń ózi syılaǵan erekshe baǵy. «Aqyldy basshy aldyrmas» degen, ótken ǵasyrdyń toqsanynshy jyldary álem kartasynda oryn alǵan tektonıkalyq úlken saıa­sı ózge­ris­terdiń salmaǵyn saralaı otyryp, Qazaqstannyń ulttyq múd­­desin synalap engize bilgen El­basy osy bir otyz jyl­dyń ishin­de jas memleketti álemniń damyǵan 30 eliniń qa­taryna qosý maqsatymen kósh bastady. Kóshimiz kólikti boldy. Ultymyzda «Bas bolmaq ońaı, bastamaq qıyn» degen sóz bar. Bul oraıda Qazaqstan – qalyptasqan qoǵamdyq qurylystar aýysqan almaǵaıyp kezeńde kemeńger basshysyn taba bilgen el.

Tarıh joly taqtaıdaı tegis, túzý bola bermeıdi. Burylysy men qaltarysy jıi kezdesetin dáýirdiń synshysy da kóp. Al naqty ári batyl is-áreketke bara alatyn adam­dar sırek. Mundaı tulǵalar ta­rıh­ty túzedi, jańa zamandy alǵa jeteleıdi. Mine, Nursultan Ábish­uly – osyndaı aıryqsha erik-ji­gerimen erteńgi kókjıekke batyl qaraı bilgen biregeı reformator, álem moıyndaǵan memleket qaıratkeri! Ol – táýelsiz eldiń tól tarıhyn óz qolymen jasaǵan tegeý­rindi tulǵa! Elbasymyz álem­­niń eń azýly elderiniń basshylary men saıası qaıratkerleri qurmet tutatyn bıik­ke kóterilip, elimiz halyqaralyq qoǵam­dastyqtyń beldi de bedeldi múshesine aı­naldy. Bul – kúrmeýi qıyn kúr­deli kezderde halyqty aýyzbir­shilik pen tatýlyqqa jumyl­dyryp, eski túsinikten naryqtyq qoǵam­ǵa ót­kizgen jáne álemdik ekonomı­ka­nyń belsendi qatysýshysyna aınal­dyrǵan Nursultan Nazarbaev fenomeni.

Meniń Elbasyn alǵash kór­genime de 35 jyldyń júzi bolyp­ty. Nursultan Ábishuly 1985 jyl­dyń qyrkúıeginde Qazaq KSR Mı­nıstrler Keńesiniń Tóraǵasy kezinde Qytaıǵa kelgen edi. Ol kezde elshilikte jumys isteıtinmin. Son­da Úkimet basshysynyń qy­taı­lyq­tar­men kelissózder barysynda baı­qalǵan mol bilimine, totalıtarızm tusyn­da qa­lyp­tasqan jaılar jónindegi batyl oılaryna, sóziniń júıeliligine bári­miz qatty razy bolǵanbyz. Elshilik qyzmet­kerlerimen bas-aıaǵy eki jarym saǵatqa sozylǵan beıresmı áńgimeden keıin bas qos­qanymyzda men áriptesterime qarap: «Te­ginde, biz Qazaqstannyń bolashaq bas­shy­symen sóılesken shyǵarmyz» dedim. Arada bes jyl ótkende Nursultan Nazarbaev elimizdiń bas­­shy­lyǵyna keldi.

Qazaqstannyń Tuńǵysh Prezı­dentiniń táýelsizdik tańyndaǵy alǵashqy kadrlyq sheshimderiniń biri meniń de taǵdyrymdy aı­qyn­dap berdi. «Belasý» atty kita­bymda: «Bul úlken júrekti adam meniń qabiletime sendi, sendi de ony ózim týyp-ósken Qazaq­stan ıgi­ligi úshin aıamaı jumsaýyma jol ashty» dep jazǵan bolatynmyn.

Birikken Ulttar Uıymy Bas hat­­shy­­synyń orynbasary bol­ǵan jyldarymda álemge áıgili saıasat­ker­lerdiń Nursultan Nazarbaevqa bıik ba­ǵa bergen sózderin talaı es­­­ti­­dim. Halqymyz úshin mereı­len­dim.

Eldiń Prezıdentine ǵana emes, emiren­gen etene perzentine aınala bilgen Nursultan Ábishuly Nazar­baev qara­paıym eńbek adam­darynyń otbasynda dúnıege keldi, qazaq mektebinde bilim aldy, eńbek jolynyń bastaýynda shoıyn qory­typ shyńdaldy. О́zi týyp-ós­ken Alataýdyń asqaq shyń­daryn­daı asqaraly armanyna erte qol sozdy. Jastaıynan jurttyń ja­ıyn oılady, ózi de dombyra sher­tip, halyq murasyn jaqsy bilgen­dikten, zııaly qaýymǵa jaqyn boldy. Uıymdastyrýshylyq qabi­leti men eńbekke degen eren súıis­pen­shiligi jas jetekshini basqarý júıesiniń eń bıik shyńyna alyp keldi. 1989 jyly maýsym aıynda ol Qazaqstan Kompartııasy Ortalyq Komı­tetiniń birinshi hat­shysy boldy, al 1990 jyly sáýir aıynda Joǵarǵy Keńes ony Qazaqstan Respýblıkasynyń Tuńǵysh Prezıdenti etip saılady. Osylaısha, sol kez­degi álemdik geosaıasattaǵy eń yqpaldy eldiń biri sanalatyn KSRO kólemindegi eń jas ári yqpaldy basshy retinde kózge tústi.

Nursultan Nazarbaev ká­nigi saıasatker retinde alyp eldiń keteýi ketip, sha­ńyraǵy shaı­qa­lyp turǵanyn jaqsy sezindi. Son­dyqtan da sol syndarly shaq­ta Odaq basshylary ortasynda júrip jatqan oıynnan tys bolyp, ıntegrasııalyq úrdis­terdiń jaqtaýshysy retinde kórindi. Bul ustanymy qaharly eldiń qabyrǵasy só­gilgen kezde TMD uıy­myn qurýǵa negiz boldy. Ja­ńa memleketterdiń qurylýyna baıla­nysty «ıýgoslavııalyq sse­­narııdiń» bolǵanyn eskersek, bul shyn máninde yqtı­mal qantógistiń aldyn alǵan sarabdal sheshim bolatyn.

Táýelsizdik alǵan Qazaq­stannyń aldynda taǵdyrsheshti tańdaý turdy. Jas memleket álemdik geosaıasattaǵy ornyn anyq­tap alýǵa tıis edi. Bul týraly Elbasy bylaı dep eske alady: «Qazaqstan qandaı el bolady? Azııa men Eýropanyń arasyna kópir bola ma? Nemese «Soltústik – Ońtústik» osine aınala ma?

1

Memleket basshysy júrgizgen qaı­ta qurýlardyń mańyzy men tarıhı aýqymyn túsiný úshin sol kezdegi el­diń ahýalyn kóz aldymyzǵa elestetip kór­sek te jetkilikti. Keńestik qoǵamnan tá­ýelsiz Qazaq eline turalaǵan ekonomıka, toqtaǵan kásiporyndar men aýyl sharýa­shylyǵy, kedeı­shilik, jumyssyzdyq má­seleleri «muraǵa» qalǵan-dy. Munyń bári áleýmettik qysymdy kúsheıte tústi, kez kelgen ýaqytta el ishin­de turaqsyzdyq beleń alýy ábden múmkin bolatyn. Sondaı-aq sol kezdegi kóptegen saıasatkerler men sarapshylar elimizdiń bolashaǵyna úl­ken kúmánmen qaraǵany da shyndyq. Olardyń paıymynsha, Qazaqstandaǵy eko­nomıkalyq, demografııalyq qıyn­dyqtar men shekaranyń zańdy túrde be­kitilmeýi eldiń shynaıy táýelsizdigine nuq­san keltiredi-mis. Alaıda Tuńǵysh Prezıdenttiń parasatpen júrgizgen pár­­mendi saıasaty álgindeı senimsizdik ta­nyt­­qan tujyrymdardyń tas-talqanyn shyǵardy. Bir ǵana shekara beldeýin shegendep berýdiń ózi qanshama qajyr-qaıratty qajet etti deseńizshi.

Álbette, Nursultan Ábishulyn jahan­dyq saıasatta tanymal etken eń alǵashqy qadamdardyń biri – Semeı ıadrolyq synaq alańyn jabý týraly Jarlyǵy boldy. Sol jyldary KSRO sııaqty áskerı áleýeti zor memlekettiń ıadrolyq qarý-jaraǵyna ıe bolyp qalý Qazaqstanǵa qanshalyqty ar­tyqshylyq bermek, álde jańa bir shıelenistiń oshaǵy tutana ma degen saýaldar kún tártibinde turǵan-dy. О́ıtkeni elimizdiń qolyndaǵy ıadrolyq arsenal osy sanatta álemniń alǵashqy tórttigine qo­sylýǵa múmkindik beretin edi. Alaıda, Elbasynyń saıası erik-jigeri arqyly qazaq ulty álemde ıadrolyq synaqtan qatty zardap shekken halyq retinde joıqyn qarýdy taratpaý týraly bastama kóterdi.

Tuńǵysh Prezıdenttiń toq­tamyn halyqaralyq qa­ýym­dastyq ta oń qa­byldady. Búginge deıin Qazaqstannyń bas­tamasyn qýattaǵan birqatar memleketter ashyq kúndi tozaqqa aınaldyrǵan ıadrolyq polıgondaryn jaýyp, qoldaý kórsetip keledi.

Aıtalyq Semeı polıgony jabylǵannan keıin Reseıdiń Jańa jerdegi synaq polıgony, AQSh aýmaǵyndaǵy «Nevada» polıgony, fran­sýzdardyń Tynyq muhıttaǵy polıgony jáne Qytaıdyń Lobnor ıadrolyq synaq alańy jumysyn toqtatty. Jer sharynyń kez kelgen núktesine jeterlik bir myń eki júz ıadrolyq oqtumsyǵy bar 110-nan astam ballıstıkalyq zymyrandy quraıtyn mólsheri jaǵynan álemdegi tórtinshi ıadrolyq áleýet AQSh jáne Reseımen birlese otyryp, zalalsyzdandyryldy. 2006 jyldyń qyrkúıeginde aımaqtaǵy ózge de eldermen birge Ortalyq Azııany ıadrosyz aımaq dep jarııalaǵan Semeı kelisimine qol qoıyldy. Kelisimge qazirdiń ózinde 200-ge jýyq memleket qosylyp, 150-den astamy ratıfıkasııalandy. Qazaqstannyń bul beıbitshil ıdeıa­sy negizinde Prezıdent Jarlyqqa qol qoıǵan 29 tamyz – Dúnıejúzilik ıadrolyq qarýǵa qarsy is-qımyl kúni retinde atalyp ótedi. Osy beıbit bastamany áli de belsendi jalǵastyrýymyz qajet.

Elbasy – BUU minberinen áriptesterin atomdy beıbit maqsatqa qoldanýǵa únde­gen salıqaly saıasatker. Bul másele 1946 jyly alǵash shaqyrylǵan Bas Assam­bleıada qozǵalǵanymen álem elderi jantalasa qarýlanýyn toqtatpaǵan bolatyn. Sondyqtan Tuńǵysh Prezıdenttiń tegeýrindi sózi men isi bir arnadan tabylyp, ol jahandaǵy joıqyn qarýdy taratpaý jolyndaǵy júıeli jumysty bastap berdi. Sondaı-aq Nursultan Nazarbaev ǵalamdyq jylyný máselesine de beıjaı qaramaı, álem nazaryn Ortalyq Azııanyń ǵana emes, adamzattyń bas aýrýyna aınalǵan Aral problemasyna aýdardy. О́ıtkeni teńizdiń qurǵaǵan tabanynan ushqan tuz soltústik jarty sharǵa jetken bolatyn. Búginde kishi Araldyń arnasy tolyp, tuzdylyǵy azaıyp, balyq sharýashylyqtaryna qaıtadan qan júgirdi, teńiz tabanynan kóshken qumdy toqtatý úshin úlken aýmaqqa sekseýil ormandary egilýde. Ol osy oraıda ekologııalyq apattarmen kúresýge járdemdesý maqsatynda álem­dik ekonomıkalyq máselelerdiń reestrin daıyndaý syndy óte ózekti usy­nys bildirdi. Sol arqyly BUU-nyń álemdik qarym-qatynastardy, adamzatqa ortaq máselelerdi retteýdegi ornyn kúsheı­týge de úles qosty.

Ol ultty biriktirýshi uly tulǵa re­tinde táýelsizdik tujyrymyn bekitýge jáne nyǵaıtýǵa bar kúsh-jigerin arnady. Eýrazııa qurlyǵyndaǵy alyptardyń ortasynda otyryp, dostyq ráýishti dıplomatııa arqyly mámilegerlik joldy ustandy. «El ustama, el ustasań, kek ustama» degen babalar sózimen berik baılam jasady. Álbette, dúnıeniń eki bóligi – Eýropa men Azııanyń arasynan, eki órkenıet – batys pen shyǵys mádenıetiniń ortasynan, eki júıe – totalıtarızm men demokratııanyń aralyǵynan jol taýyp shyǵa bilý – suń­ǵylalyqpen, kóregendikpen sıpattalatyn saıası zor qabilet. Elbasy osy bir alshaq dúnıetanymdardyń arasynan qoǵamǵa ortaq qasıetter – azııalyq dástúr men batys jańashyldyǵyn jymdastyra otyryp, jańa turpatty memlekettiń ustynyn qalyptastyrdy. Búginde barsha álem Qazaqstandy qarqyndy ınte­grasııanyń qatysýshysy jáne beıbit el retinde biledi. Bul – Elbasynyń eren eńbegi men erekshe kóregendiliginiń ná­tı­jesi. Osy jolda ol AQSh, Reseı, Qytaı sııaqty alpaýyt elderdiń, Eýropa, Azııa elderi basshylarynyń birneshe býynymen resmı-beıresmı baılanys ornatyp, Qazaqstannyń halyqaralyq qaýymdastyqtaǵy ornyn aıqyndaýǵa aıryqsha eńbek sińirdi.

Nursultan Nazarbaev barlyq refor­manyń qozǵaýshy kúshi de, kepili de ózi boldy. Sondyqtan da qolǵa alǵan is-qımylynyń deni sátimen júzege asyryldy. Onyń bastamasymen elimiz josparly ekonomıkadan naryqtyq ekonomıkaǵa kóshti. Barlyq memlekettik qurylymdarda túbegeıli reformalar júrgizildi. Demo­kratııa dástúrleri ornyqpaǵan, quqy­qtyq tártip bekı qoımaǵan elde qatań orta­lyqtandyrylǵan júıeden erkin naryqqa kóshý úzdik-sozdyq, aýyr ári kúrdeli boldy. Bul Nursultan Ábishuly tarapynan jasalǵan táýekeli zor, úlken qadam edi.

NATO-nyń Bas hatshysy Dj. Robert­son bul týraly keıin: «Prezıdent Nazarbaevqa ótkendi buzý jáne el ishinde shynaıy reformalardy jalǵastyrý, tez ózgeretin halyqaralyq jaǵdaıǵa beıim­delýdiń qanshalyqty qıynǵa tús­kenin jaqsy túsinemiz» dep eske alady. Mine, osyndaı ótpeli kezeńde Elbasyna bir mezgilde bir-birine qaıshy keletin máselelerdi sheshýge týra keldi. Ol bir jaǵynan halyqtyń kúndelikti ómir súrýine qajetti nárselermen – qalalar men eldi mekenderdegi jylý, jaryq máselelerin she­shýmen, ekinshi jaǵynan memlekettiń uzaq merzimdi strategııalyq damý jos­parlaryn aıqyndaýmen aınalysty. Birinshi kezeńde qatań bılik júıesimen astasqan ekonomıkany lıberaldandyrý mindeti turdy. О́ıtkeni meılinshe az shyǵyn men kúsh jumsaı otyryp, josparlanǵan ózgeristerdi jasaý úshin qýatty atqarýshy bılik jáne halyq aldyndaǵy, tarıh al­dyndaǵy jeke jaýapkershilik kerek ekenin jaqsy túsindi. Eń qıyn reformalar osy ýaqytta júrgizildi. Jekeshelendirýdiń birneshe kezeńi ótkizildi. Nátıjesinde óndiriske jan bitti, qarjylyq jáne makro­ekonomıkalyq turaqtandyrý iske asyryldy, bıýdjet pen salyq júıesi quryldy, ınflıasııa júgendeldi, halyqtyń ómir súrý sapasynyń eń tómengi jetkilikti deńgeıi qamtamasyz etildi.

Prezıdenttiń bas bolyp atqarǵan úlken bir qyzmeti – ulttyq valıýtanyń qol­danysqa enýi. О́zindik qarjylyq-ekonomıkalyq júıe quryldy, bıliktiń atqarýshy organdarynyń biryńǵaı ver­tıkaly bekitildi, Qarýly kúshter jáne basqa da kúshtik qurylymdar jasaqtaldy, memlekettiń ulttyq qaýipsizdigi nyǵaıa tústi. Sonymen qatar kóppartııaly júıe jasalyp, azamattyq qoǵamnyń negizi qalandy, baspasózdiń erkindigine jol ashyldy. Qazaqstan óziniń órkenıetti damý jolyn tańdady.

Qol jetkizilgen jetistikter memleket­tik damýdy josparlaýdyń kelesi kezeńine ótýge, strategııalyq sıpattaǵy mindetterdi sheshýge múmkindik berdi. Osylaısha Pre­zıdenttiń bastamasymen Qazaqstandy damytýdyń 2030 jylǵa deıingi jospary jasaldy. Bul qujat elimizdi jahandyq damýdyń kúrdeli ótkelderinen, syndarly sátteri men daǵdarystarynan aman alyp ótýge jol siltedi dep nyq senimmen aıta alamyz. 2012 jyly elimizdiń jańa «Qazaqstan-2050» strategııasy qabyl­dandy. Osy arqyly HHI ǵasyrdaǵy jahandyq on syn-qaterge daıyn bolý jónindegi negizgi baǵyttar belgilenip, eli­mizdiń aldyna álemniń damyǵan 30 mem­leketiniń qataryna qosylý mindeti qoıyldy.

Negizgi jetistikterge syrtqy baılanys salasynda kóptep qol jetkizgenimizdi aıtýǵa bolady. Jetekshi elderdiń ara­syndaǵy teńgerimdi saıasatqa negizdel­gen dıplomatııa arqyly elimiz ulttyq qaýipsizdigin qamtamasyz etýge múmkindik aldy. Elbasy álemde jan-jaqty baılanysty júrgize otyryp, kópvektorly saıasattyń negizin qalady, onyń avtory atandy. Ol burynǵy KSRO men TMD keńistigindegi áriptesteriniń arasynan jahandyq deńgeıde moıyndalǵan álemdik kóshbasshylardyń sanatyna endi. Bul jóninde «Prezıdent Nazarbaev – keńestik saıasattaǵy jaryq juldyz, túrli respýb­lıkalar arasyndaǵy iri tulǵa. Qazaqstan lıderi – belgili deńgeıde qatal, tájirıbeli, jedel sheshim qabyldaı alatyn adam. Odaqtyń basqa respýblıkalarynyń ózi moıyndaǵan jyly shyraıly, talantty jáne tabandy basshy. Nazarbaev eldi basqaryp turǵanda, Qazaqstannyń tabystarǵa jetý múmkindigi anaǵurlym mol bolady» degen Sıngapýrdyń birinshi Premer-mınıstri, kórnekti saıası tulǵa Lı Kýan Iýdyń baǵasy ádil bolǵanyn tarıh­tyń ózi dáleldep otyr.

Nursultan Nazarbaev ártúrli minezge ıe adamdarmen jarasym taba alady. Árıne onyń harızmatıkalyq bolmysy týraly az aıtylmaıdy. Mundaı sırek qasıet árkimge berile bermeıdi, bul – rasynda da eń áýeli tabıǵat syıy, sodan keıin adamnyń ózin ózi únemi damytýyna tikeleı baılanysty qasıet. Uzaq jyldar boıy Elbasynyń eńbegine shákirti retinde de, seriktesi retinde de, úzeńgilesi retinde de kóńil aýdara júrip, ár kez qabiletine tańǵalatynymdy jasyrmaımyn. Ol kóp oqıdy, ulttyq ádebıetke ǵana emes, shetel ádebıetine de kóńil bóledi, barlyq oqıǵadan habardar bolyp otyrady, eldiń tarıhy men mádenıetin jetik biledi, ásirese ekonomıkalyq aqparatqa jiti den qoıady.

Syrtqy saıasatta qyzmet etken adam retinde Nursultan Nazarbaevtyń sheteldik basshylarmen kezdesýge óte tyńǵylyqty ázirlenetinin bilemin. Ol Syrtqy ister mınıstrligi men basqa da vedomstvolar daıyndaǵan aqparattyq materıaldarmen muqııat tanysqan, sodan soń jeke qoıyn dápterine óziniń tezısterin jazǵan edi. Ony barlyq nárse qyzyqtyrǵan deýge bolady: sol eldiń ekonomıkalyq jaǵ­daıy, kezdesetin tulǵanyń minezindegi erekshelikter, iskerlik qasıetteri jáne basqalar. Osynyń bárin myqtap kóńilge túıetin Tuńǵysh Prezıdent barlyq árip­testeri, tipti BAQ ókilderi úshin de tartymdy, qyzǵylyqty áńgimelesýshige aınalady. Eń erekshe qasıetiniń biri – ázil sózdi oryndy qoldanady. Elbasynyń taýyp aıtatyn ázil-qaljyńy ár kezdesý sońynan álemdik saıasat ókilderi arasyna birden tarap ketedi. Onyń tapqyrlyǵyn shetel saıasatkerleri únemi joǵary baǵalaıdy.

Bul qasıetteri ony udaıy jetistikke jetkizip keledi. Degenmen, saıası tulǵa­synyń jóni bólek. Ol álemdik oqıǵalar týraly, ony óz eline ólshep-pishý arqyly zamanaýı qarym-qatynastaǵy qurylymǵa úılestirý týraly únemi oılanady. Iá, Elbasy Qazaqstannyń álemdik saıasattan shetkeri qalmaýy úshin de shetelderge kóbirek shyqqan, rezıdensııasynda sheteldik qonaqtardy jıi qabyldaǵan.

Nursultan Ábishuly Ýınston Cher­chıll­diń «Qıyn ýaqytta eldi myqty basshy basqarýy kerek» degen sózin basshylyqqa alady. Qazaqstanǵa qatysty qarasaq, saıasat alybynyń bul tujyrymy óte ózekti, óıtkeni mundaı basshylyqsyz el oń ózgerister jasaı almas edi. Elbasy ózi atap ótkendeı, reformalardyń nátıjesinde eń basty maqsatqa – adamdardyń psıhologııasyn ózgertýge qol jetti. Sondyqtan Fransııanyń eks-prezıdenti, kórnekti saıasatker Jak Shırak: «Fransııa 1991 jyldan bergi ózgeristerdi óte mańyzdy ári sheshýshi ózgerister sanaıdy. Belgisizdik jáne kúrdelilik jaǵdaıynda Sizdiń elińiz memlekettik qurylystyń keri aınal­maıtyn jolyna tústi, óziniń ulttyq qundylyqtary men uzaq tarıhyna adal­dyq tanytyp, adamzattyń ortaq demo­kratııalyq qaǵıdattary men quqyqtyq memleketke beıildiligin kórsetti» dep zor baǵasyn bere otyryp, Nursultan Ábishulynyń Azııadaǵy ózara yqpaldastyq jáne senim sharalary jónindegi keńesin shaqyrý, din men mádenıetter arasyndaǵy dıalogtardy damytý ispetti bastamalaryn qoldaıtynyn jetkizdi.

Elbasynyń arqasynda Qazaqstan ıntegrasııalyq úderisterge ashyq el re­tinde tanyldy. Máselen, Shanhaı yn­tymaqtastyq uıymy, Eýrazııalyq ekono­mıkalyq odaq, Islam yntymaqtastyǵy uıymy, Eýropadaǵy qaýipsizdik jáne yntymaqtastyq uıymy, Ujymdyq qa­ýipsizdik týraly shart uıymy, Túrki keńesi jáne t.b. halyqaralyq uıymdardyń bel­sendi múshesi ári bastamashysy retinde elimiz aımaqaralyq, memleketaralyq qarym-qatynastardy tıimdi damytýdyń jaqtaýshysy bolyp keledi.

Elbasynyń el astanasyn Arqa tósine kóshirý týraly ıdeıasy Qazaqstannyń damýyndaǵy mańyzy zor tarıhı betburys boldy. Onyń elordany Esildiń jaǵasynan salý jónindegi bastamasy elimizdiń qoǵamdyq-saıası ómirine de, álemdik qa­ýym­dastyq aldyndaǵy bedeline de aıtarlyqtaı serpilis ákeldi. Bul elimizdiń geosaıası baǵytyn nyǵaıtýǵa úlken úles qosty. Qazaqstannyń birtutas el retindegi damýyn aıqyndaı tústi. Astanany kóshirý ıdeıasy eldi biriktirýshi faktorǵa aınaldy. Búginde elordamyz – halqymyzdyń maqtanyshy hám súıikti shahary. Byltyr men astana avtorynyń elordany salyp, damytýǵa qosqan orasan zor úlesin ádil baǵalaı otyryp, qalaǵa Nur-Sultan ataýyn berý týraly sheshim qabyldadym. Bul durys sheshim bolǵanyna esh kúmán joq. Bul qadam Qazaqstannyń jańa tarıhy men Elbasy esiminiń birtutas uǵymǵa aınalǵanyn bildiredi.

Jańa astanamyz álemde beıbitsúıgish qala retinde IýNESKO-nyń arnaıy baǵa­syna ıe boldy. Nur-Sultan qalasy qazir Qazaq eliniń ǵana emes, álemdik oı­talqylardyń ortalyǵy, halyqaralyq basqosýlardyń aıtýly alańy retinde qa­lyptasty. Astanamyzda 2010 jyly EQYU sammıti ótip, álem elderiniń basshylary bas qosty. Elorda 2011 jyly Qysqy Azııa oıyndaryn Almaty qalasymen birlesip uıymdastyrdy. 2017 jyly EKSPO ha­lyqaralyq kórmesi kóz aldymyzda zor tabyspen ótti. Qazaq eli atalǵan kórmede álemdegi ózgermeli jaǵdaıdy eskere otyryp, balamaly qýat kózderin damytý týraly bastama kótergeni málim. Búginde bul baǵytta jańa tehnologııalar qoldanysqa keńinen engizilýde. Osylaısha jas mem­leketimiz Jer sharynyń tabıǵı resýrstaryn tıimdi paıdalanýǵa jáne qorshaǵan ortany barynsha qorǵaýǵa ózindik úlesin qosty. Álemdegi dástúrli dinder men kon­fessııalar kóshbasshylarynyń sezi turaqty túrde ótip keledi. Jahandyq deńgeıdegi saıasatkerler Qazaqstannyń etnosaralyq tatýlyq úlgisin «Nazarbaev modeli» dep ataıdy. Olar Qazaqstannyń bul taraptaǵy tájirıbesin jiti zerdelep, basqa elderge taratýǵa da yqy­lasty bolyp otyr. Elordamyz Sırııa daǵ­darysy boıynsha Astana prosesi ataýymen bitimgershilik mıssııasyna qyzmet etti. Osynyń bári shahardyń shynaıy kelbetin qalyptastyryp, shyn mánindegi beıbitshilik qalasy ekenin jahan jurtyna dáleldeı tústi.

Nursultan Nazarbaevtyń basshyly­ǵymen el ekonomıkasy qaryshtap alǵa bas­ty, ındýstrııalandyrý baǵdarlamalary boıynsha jemisti jumys júrgizildi. Kóp­tegen kásiporyn qurylyp, báse­kelestikke tótep bergenderi el ıgiligine qyz­met etýde. Tabıǵı resýrstardy ıgerýge álemniń mańdaıaldy korporasııalary jumylyp, Qazaqstan ekonomıkasyna qomaqty ınvestısııa quıdy. Olar búginde bıýdjetke aıtarlyqtaı salyq túsi­min qamtamasyz etip otyr. Bıznestiń áleýmettik jaýapkershiligi turǵysynan da el ınfraqurylymyna qajetti nysandar kóptep salyndy. Munyń bári eń áýeli halyqqa jumys taýyp berýge jol ashty.

Negizi, bıznes naǵyz básekelestik ortada damıtyny belgili. Ol úshin qolaıly orta qurylyp, qajetti zańnamalyq-quqyqtyq qoldaýlar jasalýǵa tıis. Iаǵnı salynǵan ınvestısııanyń qorǵalatynyna, ádil básekelestik ortada jumys júrgiziletinine senim bolýy qajet. Memleket kepildigi osy arada kerek. Bul mindettemeni memlekettik ınstıtýt joǵary deńgeıde oryndady. Qazir Qazaqstanǵa ınvestısııa salýǵa múddeli sheteldik ınvestorlarǵa qajetti jaǵdaıdyń bári bar. Jyl saıyn elge tar­tylǵan ınvestısııa kólemi artyp keledi. Bul úrdis halyqtyń ál-aýqatynyń artýy­na, turaqtylyǵynyń nyǵaıýyna septigin tıgizýde.

Qazirgideı aýmaly-tókpeli zamanda kez kelgen ózgeriske daıar bolý, úne­mi izdeniste júrý, ózin ózi jetildirý óte mańyzdy. Bul rette Elbasynyń «Bo­lashaqqa baǵdar: Rýhanı jańǵyrý» atty maqalasy Qazaqstan qoǵamynyń oı-sanasyn pragmatızmge úndeýge zor úles qosty. El rýhanııatynyń aınasy ispettes osy baǵdarlama arqyly mádenıetimiz ben ónerimizdiń joǵy túgendelip, bary baǵasyn aldy. «Rýhanı jańǵyrýda» memleketimizdiń jańa sapalyq deńgeıge kóterilýine múmkindik beretin qajetti qadamdar naqty belgilendi.

«Elý jylda el jańa, júz jylda – qazan» deıdi halqymyz. Nursultan Nazarbaev elimizdiń bıligin qolǵa alǵan 30 jyldyń ishinde jańa memleket qurýdyń barlyq qıyndyǵyn bastan ótkerdi. Eńseli murattardy eńserip, tolaǵaı tabysqa qol jetkizdi. Qazaq jurtyn tórtkúl dúnıege tanytyp, barsha álemge moıyndata bildi.

Men Elbasynan kóp nárse úırendim, ómirlik ónege aldym. «Tóreli jerge el toqtaıdy, tóbeli jerge mal toqtaıdy». Byltyr elimizdiń tarıhynda úlken betburys boldy. Tuńǵysh Prezıdent bıliktiń aýysýy barysynda maǵan ólsheýsiz senim artty. Bul taǵy da Elbasy el múddesi jolynda kez kelgen sheshimge bara alatyn erekshe batyldyǵyn baıqatty. Eń bas­tysy, biz bıliktiń aýysýyn turaqtylyq jaǵdaıynda ótkize bildik. Bul – Elbasynyń parasaty men kóregendiligin kórsetken tarıhı oqıǵa. Byltyrǵy Prezıdent saılaýynda halyq Elbasynyń strategııalyq baǵdaryn qoldap daýys berdi. Sondyqtan bul jeńis – halqymyzdyń jeńisi!

Meniń «Igilik – barshaǵa! Sabaqtas­tyq. Ádildik. О́rleý» atty saılaýaldy baǵdarlamam Elbasynyń bastamasymen qol jetkizgen jetistikterdi eseleýge, Tuń­ǵysh Prezıdenttiń baǵytyn jalǵas­tyrýǵa negizdelgen. Osylaısha elimizde sabaqtastyq saltanat qurdy. Bul baǵytta «Halyq únine qulaq asatyn memleket» tujyrymdamasyn júzege asyrýdamyz. Ulttyq qoǵamdyq senim keńesi el ishindegi kúrdeli máselelerdi bılik tarmaǵyna jetkizýshi alańǵa aınaldy.

Bıylǵy alǵashqy jartyjyldyq bar­lyq álem elderi sekildi Qazaqstanǵa da ońaı tımedi. Jahandy ábigerge salǵan pandemııa bizdi de aınalyp ótpedi. Bul syn-qaterler halqymyzdy biriktire tústi. Nursultan Nazarbaevtyń «Biz táýel­sizdikti sát saıyn qorǵaýymyz kerek!» degen qanatty sózi bar. Jer shary­nyń turǵyndaryna qaýip tóndirgen qaterli dertten azamattarymyzdy qorǵaý – táýel­sizdigimizdi de qorǵaý dep bilemin.

Indetpen kúres sharalary áli jal­ǵasady. Elbasy osy syndarly kezeńde de elimen etene ekenin bildirip, ózi je­tekshilik etetin Nur Otan partııasynyń jalpyhalyqtyq «Biz birgemiz!» aksııa­syn jarııalady. Úndeý tastap, únemi bir-birimizge qoldaý kórsetýge shaqyrdy. Kúlli el Elbasynyń izgilikke shaqyrýyn qabyl alyp, kúrdeli kezeńde bereke-birliktiń úlgisin kórsetýde. Bul ıgi bas­tama Nursultan Ábishulynyń halyqty memlekettik múddege jumyldyrýshy tulǵa ekenin taǵy da aıqyn tanytty.

Eldegi áleýmettik ahýaldy ońaltý – bizdiń negizgi mindetimiz. Áleýmettik qoldaýmen birge halyqty eńbekke tartý­dyń mańyzy zor. Sondyqtan jańa jumys oryndaryn qurýǵa kúsh salatyn bolamyz. Qazaqstannyń bilimi men ǵylymyn damytýǵa den qoıamyz. Bul – el ekonomıkasy men keleshegi jolyndaǵy naqty qadam. Bolashaqta qazaqstandyqtardyń adamı áleýeti joǵary bolýy qajet.

Elbasy – elimizdiń negizin qalaýshy, eldigimizdiń sımvoly, táýelsiz Qazaq­stan­nyń tól tarıhynyń bastaýynda tur­ǵan tuǵyrly tulǵa! Qazaq eli qarymdy qaıratkerge únemi qurmet kórsetip keledi. Seksenniń seńgirine sergek jetken saıasatkerdiń el men jer aldyndaǵy ushan-teńiz eńbegi – urpaqqa úlgi, barshaǵa ónege! Táýelsizdiktiń bastaýyndaǵy uı­qysyz túnder men tynymsyz kúnderdegi atqa­rylǵan isterdi keıingi býyn keleshekte áli talaı ret zerdeleıdi, ádil baǵasyn beredi.

Nursultan Nazarbaevtyń bar ǵumyry táýelsizdiktiń eleń-alańynan bastap búginge deıin Qazaq memleketin nyǵaıtý isimen bite qaınasyp keledi. Sheteldikter ony zamanaýı Qazaqstannyń negizin qalaýshy jáne kóshbasshysy retinde jaqsy biledi, syılaıdy. Tuńǵysh Prezıdentimizdiń memleket qaıratkeri retindegi qarym-qabileti talassyz moıyndalǵan. Men Elba­symyz ben sheteldikter arasyndaǵy kóptegen halyqaralyq kezdesýler men kelissózderdiń kýási bolǵandyqtan, osyny zor jaýapkershilikpen aıtýǵa haqym bar dep oılaımyn. Ol – shyn máninde jahan jurtyna keń tanymal, halyqaralyq qaýymdastyqta aıryqsha bedeldi, álemdik deńgeıdegi saıasat sardary. Elbasy bul bıikke qajyrly eńbegimen, parasat-paıy­mymen, mańdaı terimen jetti.

Endeshe, biz óskeleń urpaqty barsha jurt maqtan tutatyn tarıhı tulǵanyń taǵylymy arqyly tárbıeleýimiz kerek.

 Egemen.kz

"Qamshy" silteıdi
Ilmek sózder: Q.Toqaev N.Nazarbaev

Qate tapsańyz, qajetti bólikti tańdap ctrl+enter basyńyz.

Pikir qaldyrý

pikir