Qazaqy shapannyń qasıeti

Mekteptegi tárbıe sabaǵynda qazaǵymnyń ulttyq kıimi týraly sóz qozǵaǵan kezde rýhanı ustazym, Baıan apaıymnyń balalyq shaǵy týraly esteligi esime tústi. Ol 1945 jyly Taldyqorǵan oblysy, Sarqand aýdanynda týǵan. Áýletinde jalǵyz qyz bolǵandyqtan, atasy erkeletip ósiredi. Sonymen qatar atasy ulttyq qundylyqtardy boıyna sińirip, 5 jasynan atqa otyrǵyzyp, dombyra úıretip, án-kúı tyńdatyp, halqymyzdyń salt-dástúrin, yrym-tyıymdaryn aıtyp otyratyn.

Birinshi synypqa atasy ózi ertip barady da, synyp jetekshisine bylaı dep tabystaıdy: 

- Shyraǵym, myna balanyń kıimi men isher tamaǵyna kóz qyryńdy salyp júr. Bótenniń qolynan as ishpesin, sabaqta taqııasyn sheshpeı otyrsyn! Úziliste oıyn balasy júrip-turyp tamaqtanbasyn, ájesi salyp bergen aıran men taba nandy tek otyryp ishsin.

Apaıym kúndelikti sabaqqa qos etekti qazaqı kóılek, syrtynan teńgeler, marjan, kóz monshaq qadalǵan kókirekshe, aıaǵyna bylǵarydan tigilgen saptama etik kıip barady. Basynda jyly kúnderi juqa matadan tigilgen oımaqtaı qyzyldy-jasyldy taqııa, qysta úkili bórik kıetin.

Bastaýyshty bitirip, orta býynǵa aýysqanda dırektordyń orynbasary men dırektor apaıyma biryńǵaı mektep formany kııýdi jaılap aıta bastaıdy (qaHarly atasyna aıtýǵa qaımyǵady). Jyl boıy oqýshy qyzǵa eskerte otyryp, Keńes ókimeti aqyry atamyzdy jeńip shyǵady.

1955 jyly 6-shy synypqa kóshkende nemeresi jylarman bolyp, mektep formasyn aldyrtady.
Apaıym qos etek kóılek pen taqııany tek 30 kún orazada, aıt kúnderi jáne naýryz merekelerinde kıetin bolǵan.

Biz osy shapannyń qadir-qasıetin túsine bermeımiz. Kim kóringenge syıǵa berip jatamyz. Shapandy asa qadirmendi, syıly, betke ustar aqsaqal, aǵalarymyzdyń ıyǵyna jabatyn saltymyzdy buzǵan sııaqtymyz. Shapannyń da kıesi bar ǵoı!..

О́tkende bir rektor aǵamyz renishin jazyp jatyr: tájirıbemen almasý maqsatynda bir top qazaq rektorlary AQSh-qa barady. Jergilikti ýnıversıtettiń basshysy keshke úıine qonaq asqa shaqyrady. Qol jýatyn bólmege kirgende, dárethanasy men dálizi birge ornalasqan jerde ulttyq órnek salynǵan qymbat qazaqtyń shapanyn kóredi de kóńili túsip ketedi (amerıkalyq áriptesi elge kelgende qoshemettep kıgizgen shapan).

Qazaqtyń shapanyń qasterlep taza jerge ilýshi edi. Qazaqtyń kıimin sheteldikke syıǵa tartýdyń qajeti joq. Olar onyń qadirin de túsinbeıdi, ne kımeıdi de.
Qazaqı kıimde ulttyq kod degen boldy. Biz sol ulttyq kodtan aıyrylyp qalmaýymyz kerek!

Maıra Aıjaryqova