Qýyrshaq teatry qoıylymdary – teatrtanýshylar nazarynda!

Kishkentaı kórermenderdiń ónermen tanysatyn alǵashqy mektebi – Almaty Memlekettik qýyrshaq teatry búginde onlaın formatta júıeli jumys atqarýda. Izdenimpaz búldirshinderimizdiń qııalyna qanat bitirer álem halyq ertegileri, úı jaǵdaıynda jasaýǵa bolatyn túrli qolóner, qýyrshaq buıymdar jasaý sabaqtary usynylyp, bala bolashaǵy úshin eń mańyzdy kezeńderdi tıimdi paıdalaný joldaryn jan-jaqty qarastyrýda. Ásirese, «Qupııaǵa toly qýyrshaqtar álemi» aıdary eki tilde qatar usynylyp, balalardyń erekshe qyzyǵýshylyǵyn týdyrǵan teatr qoımasyndaǵy qýyrshaqtarmen tanystyryp, olardyń qalaı oınatylatynyn kórsetý dáristeri kórermenderimizdiń kóńilinen aıryqsha oryn alýda. Uzaq jyldar teatr repertýarynan túspeı, birneshe býyn búldirshinderimizdi tárbıelep shyǵarǵan óner ordasy usynar taǵylymdy dúnıeler munymen tolastamaq emes.

Balǵyn búldirshinderimizden bólek, teatrdyń shyǵarmashylyq kelbetin qalyptastyrýǵa oń yqpalyn tıgizgen eresekterge arnalǵan qoıylymdar jaıly jańa aıdar da kórermenderge usynyldy. «Teatrtanýshylar taldaýy» dep atalatyn aıdar «Halyqaralyq teatr synshylary birlestigimen» uıymdasa otyryp jaryqqa shyǵarǵan joba. Tikeleı efırde ótetin suhbat barysynda teatrtanýshylar spektaklge tereń taldaý júrgizip, teatr repertýaryndaǵy spektaklderge teatrtanýshylyq kózqarastaryn ashyq bildirdi. Birlestiktiń músheleri Sánııa Qabdıeva, Baqyt Nurpeıis, Amankeldi Muqan, Merýert Jaqsylyqova, Anar Erkebaı, Zýhra Islambaeva syndy elimizdiń bedeldi teatr synshylary spektaklderge saraptamalyq taldaý jasap, artyqshylyqtar men kemshilikterge kásibı baǵa berdi. Sonymen qatar, jas teatrtanýshylar da jobamyzdan tysqary qalmaı, eresekterge arnalǵan «Medeıa» (rej.: A.Salban), «Ana-Jer Ana» (rej.: D.Jumabaeva), «Romeo men Djýletta» (rej.:D.Jumabaeva) qoıylymdaryna zamanaýı erkin oılaryn bildirgen Qaraǵandy oblystyq S.Seıfýllın atyndaǵy akademııalyq drama teatrynyń ádebıet bóliminiń meńgerýshisi Qýanyshbekova Altynaı, Pavlodar oblystyq J.Aımaýytov atyndaǵy qazaq mýzyka-drama teatrynyń Ádebı-drama bóliminiń meńgerýshisi Turlybek Nurken, sonymen qatar, Saıana Rınatqyzy, Arýjan Berdiqoja, Ulbosyn Týlaq syndy izdenisi joǵary teatrtanýshylardy atap aıtýǵa bolady. Teatr synshylarynyń aı̆tar ózekti oı̆y, tereń taldaýy teatrdyń baǵytyn anyqtaý úshin qashan da mańyzdy bolmaq. Atalmysh joba aıasynda teatr repertýaryndaǵy «Ana-Jer Ana» spektakline saraptamalyq taldaý jasaǵan teatrtanýshy, ónertaný kandıdaty Amankeldi Muqannyń pikirin nazarlaryńyzǵa usynamyz:

«Qýyrshaq teatry sonaý otyzynshy jyldary qıly kezeńde dúnıege kelgen óner ordasy. Elimizdegi drama teatrlarynyń kez-kelgeni óz kórermenin tabý úshin aldymen qýyrshaq teatryn ashý qajet. Estetıkalyq tolysyp, bolashaq úlken teatrdyń turaqty kórermenin daıyndaý qýyrshaq teatrynyń úlesinde. M.Áýezov óziniń bir maqalasynda qazaq teatrlary tek bir baǵytpen shektelmeý qajettigin, drama, opera, jastar men jasóspirimder, qýyrshaq teatrlarynyń bolýy kerektigin aıtady. Sol armany otyz besinshi jyldary oryndalyp, balalar repertýaryn daıyndaǵan ujym ómirge keldi. Mine, seksen bes jyldyq tarıhy bar qýyrshaq teatrynyń qazirgi baǵyty, jumystary kóńil qýantarlyq. Sonyń ishinde, teatrdyń eresek kórermenderge arnap sahnalaǵan «Ana-Jer Ana» qoıylymy jaıly kóp dúnıe aıtýǵa bolady. Búginde barlyq derlik teatrtanýshylardyń nazaryn ózine aýdartyp otyrǵan  teatrdyń repertýaryna qosylǵan, dástúrli rejıssýranyń qaqpasyn buzǵan birneshe qoıylymdar bar. Olar táýelsizdikten keıin qalyptasqan rejısserler, jańa býyn deýge bolady. S      ol jańa tynystyń biri D.Jumabaevanyń jumystarymen jaqsy tanyspyn.

Sh.Aıtmatov shyǵarmalaryn birneshe teatrda sahnalaǵan rejısserdiń «Qus joly» povesiniń negizinde sahnalaǵan spektakli – qýyrshaq artısteriniń potensıalyn kórsete aldy. Eń alǵash Á.Mámbetov rejıssýrasymen 1964 jyly qazaq teatrynda sahnalanǵan qoıylym búginge deıin ózektiligin joǵaltpady. Kez-kelgen qoıylym «táýekel». Al, qýyrshaq teatryndaǵy osy bir táýekel teatrdyń kásibı sheberligin shyńdap, beıbit ómirdiń qadirin jete túsinýge úndeıdi. Aralas forma qýyrshaqtardyń da, artısterdiń múmkindigin keńinen kórsetýge jol ashqan. Spektakldiń basynan sońyna deıin Tolǵanaı ana beınesin bir aktrısanyń somdaýy artıst úshin aýyr bolar edi. Onyń ústine úsh kezeńdi, úsh túrli hál-kúıdi beıneleýde úsh aktrısanyń harakterin kórsetý óte utymdy sheshim. Belin býyp turyp, beıbitshilikten qaıǵyǵa aýysýy, alqa-qotan otyra qalyp tamaqtanýlary, sap túzegen etikter, sol arqyly kórsetken er-azamattar bolmysy nanymdy. Keıipkerler bolmysynda estetıkalyq kórkemdik saqtalǵan. Sýretshi jumysy da, sabandardyń, kerzi etikter men ojaýlardyń túrli tásilde oınatylýy sátti shyqqan. Mýzykalyq partıtýraǵa erekshe mán beretinderdiń qatarynanmyn. Spektakldegi úsh negizgi án, «Esımde», «Qyrqynshy jyldardaǵy besik jyry», «Sary bıdaı» qoıylymnyń tereńine boılaýǵa áser etedi. Jalpy, qýyrshaq teatrynyń repertýaryna óte durys tańdalǵan, sátti spektakl dep sanaımyn».

Elimizde ǵana emes, búkil álemde bolyp jatqan jan jabyrqatar hál-ahýal balalar psıhologııasyna, olardyń kirshiksiz oılarynyń, bala qııaldarynyń toqyraýyna, jalpy kórermenderimizben baılanys báseńdeýine jol bermeýi tıis. Búginde adamzattyń aldynda turǵan zor mindet – bolashaq urpaqtyń baqytty ómirin qalyptastyrý bolsa, qýyrshaq teatry muny óziniń damý jolyndaǵy basty kredosy dep sanaıdy. Teatr dúnıege kelgen ýaqyttan beri eseptesek, alǵashqy kórermenderimizdiń jasy bul kúnde 70-ten asqan aqsaqaldarymyz ben dana ájelerimiz bolady. Demek, baldyrǵan shaq pen bala kúnderine saıahat jasaǵysy kelgen ár kórermenimiz qyzyqty sharalardy tamashalaýyna bolady. Munda kórermen jasyna shekteý joq. Qýyrshaq teatry usynar qyzyqqa toly dýmannan qapy qalmańyzdar!

Beıbit ÁLKEEVA