Shekaradaǵy jaǵdaı: Bishkek Nur-Sultannyń konstrýktıvti usynystaryna «qulaq salmaýda»

Jalpy Qyrǵyz Respýblıkasy bir jyldan asa qazaq-qyrǵyz shekarasyndaǵy jaǵdaı týraly máseleni qaıta-qaıta ýshyǵa kóterýde.

Osy ýaqytqa deıin Qazaqstan kórshilerdi júkterdiń jyljýynyń ashyqtyǵyn sıfrlyq tehnologııalardy qoldanyp, jyljyǵan kólik quraldary boıynsha derekterdi almasý, júk kólikterine elektrondyq biteme qoldaný jáne basqa tásilder arqyly keshendi sheshýge sátsiz shaqyrýda.

О́tken jyldyń basynan bastap aǵymdaǵy jyldyń maýsymyna deıin qazaq-qyrǵyz shekarasy arqyly Qazaqstan men Reseı baǵytynda 80 myńǵa jýyq júk avtokólik quraly kesip ótken. Onyń ishinde 1547 kólik quralyna taldamaly tekseris júrgizildi. Nátıjesinde 1505 jaǵdaı boıynsha Qazaqstannyń salyq zańnamasyn óreskel buzýshylyq anyqtaldy. Máselen, Qazaqstan men Reseıde jalǵan alýshylar kórsetilgen, kedendi kesip ótken taýarlar ilespe qujattarda kórsetilgen taýarlarǵa saı kelmegen. Nátıjesinde 5 mln. AQSh dollarynan asa somaǵa salyqtyq tólemder qosymsha eseptelgen.

Kórsetilgen faktilerge qaramastan, «ańyzdaǵy kedergiler» máselesin qozdyrýdy jalǵastyra otyryp, Bishkek Nur-Sultannyń konstrýktıvti usynystaryna «qulaq salmaýda». Bizdiń áriptesterimizdiń mundaı minez-qulyǵy QHR-dan EAEO elderi aýmaǵyna eń aldymen halyq tutynatyn taýarlardy zańdy túrde jyljytpaý maqsatynda adal yntymaqtastyqtan ádeıi bas tartyp otyr degen ádil kúdikterge alyp keledi. Buǵan atalǵan máseleni tym ýshyqtyrý, aqparattyq shabýyldar men osy máseleni esh qatysy bolmasa da DSU amýaǵynda qaraý dálel bola alady.

Másele «tym ýshyqtyrylǵandyǵyna» shekaranyń ótkizý beketterin ekijaqty kesip ótý hronometrajyn jasaý da kýá bola alady. Máselen, beketterdiń ótkizý qabiletine sáıkes bir ýaqytta tekseristi 20 avtokólik óte alady, bul rette shekaranyń qazaqstandyq bóliginde baqylaý júrgizý 20-22 mınýtty alady, onyń 3-5 mınýty salyqtyq baqylaý úshin qujattardy skanerleýge ketedi. Bul 2020 jylǵy 3 maýsymda bolyp ótken Qazaqstan Respýblıkasy men Qyrǵyz Respýblıkasynyń jumys toptarynyń ekijaqty kezdesýiniń hattamasynda bekitilgen.

Bul rette sońǵy aılarda baqylanǵan shekaranyń qazaq-qyrǵyz bóliginde avtokóliktik quraldardyń belgili bir jınaqtalýy birqatar obektıvti sebepterge baılanysty bolyp otyr.

Birinshisi, COVID-19 pandemııasyna baılanysty 7 avtokólik ótkizý beketinen 5-eýiniń ǵana jumys isteýi. Pandemııaǵa qaramastan, Qazaqstan júkter tasymaly úshin ótkizý beketteriniń barlyǵyn birdeı japqan joq, tek qana bekitilgen sanıtarlyq-karantıdik normalardy saqtaı otyryp, qoldanystaǵy ótkizý beketteriniń sanyn azaıtty.

Epıdemııalogııalyq jaǵdaıdyń jaqsarýyna baılanysty búgingi tańda jaqyn ýaqytta barlyq ótkizý beketteriniń jumysyn jańartý týraly sheshim qabyldandy. Máselen, búginnen bastap «Sypataı – Batyr» ótkizý beketi óz jumysyn bastaıdy, ol qoldanystaǵy ótkizý beketteriniń jumysyn jeńildetýge jáne júk kólikteriniń shekara arqyly ótýin jyldamdatýǵa múmkindik beredi.

Qazaqstannyń Saýda jáne ıntegrasııa mınıstrligi «О́tkizý beketterin jabý týraly sheshimdi Qazaqstan koronavırýs ınfeksııasyn ákelýdi jáne taralýdy boldyrmaý maqsatynda qabyldady. Epıdemııalyq ál-aýqat máseleleri ulttyq qaýipsizdik máselelerine jatady, ol ulttyq úkimettiń aıyryqsha quzyretine jatady. Jalpy memlekettik shekaranyń boıynda barlyǵy 20 ótkizý beketteri jabyldy. Negizinen bul jeke tulǵalar kóp ótetin beketter bolyp tabylady», – dep habarlady.

Taǵy bir faktor jemis-kókónis ónimderiniń pisý maýsymynyń bastalýyna baılanysty tasymaldaıtyn úlken júk kólikteri sanynyń dástúrli ósýi boldy. Mysaly, ótken jyldyń mamyr aıynda 7 ótkizý pýnkti arqyly 5 589 avtokólik ótti jáne ótkizý beketterinde ortasha jınalý 60-70 avtokólik boldy, aǵymdaǵy jylǵy mamyr aıynda 2 ótkizý pýnkti arqyly 4 261 avtokólik shekaradan ótti, bul eń joǵary kúnderi kúnine 500-ge deıin avtomashınalardyń jınalýyn týdyrdy.

Osylaısha, kólik quraldarynyń ótý jyldamdyǵy árbir ótkizý pýnktine keletin kólik quraldarynyń sanyna baılanysty baıaýlady. Shekaradan ótý kezinde basymdyq jemis-kókónis jáne basqa tez buzylatyn ónimder tıelgen avtokólikke beriletindigin atap ótý qajet.

Buǵan deıin atap ótilgendeı, birneshe ótkizý pýnktteriniń jabylýy elimizdiń azamattarynyń qaýipsizdigin qamtamasyz etýge baǵyttalǵan amalsyz shara boldy. Mundaı sheshimder ulttyq deńgeıde qabyldanady.

Budan basqa, qyrǵyz tarapynyń tikeleı ótkizý pýnktterinde karantındik-baqylaý sharalaryn júrgizýi qyrǵyz tarapynda keptelýdiń sebebi bolyp tabylady. О́tkiziletin is-sharalar COVID-19-ǵa jedel-testileýdi, júrgizýshilerge saýalnama júrgizýdi, sondaı-aq kólik quraldaryn sanıtarlyq óńdeýdi qamtıdy. Munyń bári jalpy alǵanda jetkilikti uzaq ýaqyt alady.

О́z kezeginde qazaqstandyq tarap shekarada karantındik normalardy saqtaý úshin tek júrgizýshilerge saýalnama júrgizedi. Rásim shekaralyq tekserý kezinde júrgiziledi jáne qosymsha ýaqyt almaıdy. Budan ári Qazaqstan aýmaǵynda úlken júk kólik júrgizýshilerinen TPR-taldaý alynady. Júrgizýshi test nátıjelerin kútpeıtinin atap ótken jón, ol kelisilgen baǵyt boıynsha jiberiledi. Taldaýlardan ınfeksııa anyqtalǵan jaǵdaıda júrgizýshini saýalnamanyń málimetteri boıynsha tabady. Test teris bolǵan jaǵdaıda júrgizýshi belgilengen jerge kedergisiz júre beredi.

Saýda jáne ıntegrasııa mınıstrliginde «Jalpy, shyǵatyn júrgizýshilerdi jedel testileýden ótkizý maqsaty túsinikti emes. Barlyq halyqaralyq erejeler boıynsha memleket qaýipsizdikti óz aýmaǵynda qamtamasyz etedi. Alaıda, eger bizdiń qyrǵyz áriptesterimiz osyndaı jolmen kórshi elderdi «qaýipsizdendirýdi» sheshse de, bul testileýdi ótkizý pýnktinde ne úshin ótkizý kerek, sebebi bul taldaýdy oǵan kire beriste de tapsyrýǵa bolady?» degen ózekti másele qoıylyp otyr.

Qazaqstan Respýblıkasy taýarlardyń qozǵalysy úshin eshqandaı kedergiler ornatyp jatpaǵanyn taǵy da rastaǵym keledi.

Aıta ketý kerek, bul máseleni Eýrazııalyq ekonomıkalyq komıssııa alqasymen eki ret qaralyp, talqylaýy 4 saǵattan alatyn, nátıjesinde Alqa Qazaqstannyń is-qımylynda kedergilerdiń bar ekendigi týraly sheshim qabyldamady. О́z kezeginde, Qazaqstan Respýblıkasy Qarjy mınıstrligi Memlekettik kirister komıtetiniń eksporttyq jáne salyqtyq baqylaýdy júzege asyrý bóligindegi is-áreketteri EEK Alqasymen bul sharalar tek ulttyq quziretke ǵana jatatynyn eskere otyryp, zańdy dep tanyldy.

QR Saýda jáne ıntegrasııa mınıstrliginiń

Baspasóz qyzmeti