Mektep oqýshylaryna kásibı baǵdar berýdegi psıhologtyń róli

Qazirgi damýshy memleketimizde bilim qoǵamnyń áleýmettik-ekonomıkalyq, rýhanı damýynyń strategııalyq baǵdary ǵana emes, qoǵamymyzdyń qaýipsizdiginiń belgisi. Sondyqtan negizgi maqsat - jeke tulǵa men qoǵamnyń qajettiligin qanaǵattandyratyn kóp deńgeıli úzdiksiz bilim berýdiń ulttyq modelin qalyptastyrý. Bilim sapasy – muǵalimder qyzmetiniń sapasy. Oqýshylarǵa neni úıretý kerektigin memlekettik standarttar, baǵdarlamalar belgileıdi. Al ári qaraı bilimdi qalaı beretindigi muǵalimniń kásibı daıarlyǵyna, sheberligine baılanysty. J.Aımaýytovtyń «Sabaq berý-úırenshikti, jaı sheberlik emes, ol únemi jańany tabatyn óner» - degen taǵy bir sózin keltire otyryp, qazirgi muǵalim beınesin bederleı túsetin ustaz shyǵarmashylyǵyna toqtalsam deımin.

Ár oqýshynyń boıyndaǵy bar shyǵarmashylyq kózderin ashý, jańalyqqa degen umtylystaryna dem berip otyrý arqyly biz ózimizdiń qoǵamdaǵy negizgi mindetimiz - adamzat balasyn jańa sapaǵa kóterýdi tabysty sheshe alamyz. Psıhologtyń balany túsinýi – onyń pozısııasynda bolýy, sezimderin baǵalap, áreketin, isin eleýli túrde qabyldaý, iltıpat kórsetý. Balanyń kóńil qubylysyn, júrek tebirenisin, sezimi men talpynysyn túsingen pedagog-psıholog baıandy tárbıege ıe bolyp, bilimdi jetistikke qol jetkizedi. Oqytýdy oqýshylardyń ishki kúshteri men potensıaldyq múmkindikterin jandandyratyndaı, olardyń damýyn jedeldetetindeı etip uıymdastyrý úshin psıhologııalyq bilim qajet.

Kásibı is-áreket arnaıy bilimdi talap etedi, ıaǵnı sol kásipke baılanysty qyzmet atqarýǵa qajetti arnaıy bilim, bilik, daǵdylar júıesin meńgerý. О́zin-ózi kásibı anyqtaý degen – kásibı áreketindegi tulǵanyń damýshylyq prosesi jáne óziniń qabiletin, tulǵa-psıhologııalyq múmkinshiligin júzege asyrý. Ol bir kezeńde bolmaıdy, tolyq belsendi jumys is-áreketinde atqarylady. Osy jolda maqsat pen mindetter qalyptasady. О́zin-ózi kásibı bekitý – kásibılik qabileti, kásibılik motıvasııa, kásibılik ózindik sanasy, mineziniń qasıeti. Ol kezde tulǵa áreketiniń stıli qalyptasady, tulǵanyń kásibıligi qalyptasady.

- Mektep pedagog-psıhologynyń qyzmettik mindetteri:
jalpy bilim beretin orta mektepterdegi oqytýdyń barlyq kezeńderinde balalarǵa qajetti jaǵdaılardy jeke kómek berý úshin pedagogıkalyq-psıhologııalyq zertteýdi júzege asyrý;

- psıhologııalyq ǵylymnyń jetistikterin negizge ala otyryp, mektep oqýshylarynyń árkelki jas kezeńinde jan-jaqty, tulǵalyq, ıntellektili damýyn qamtýǵa yqpal etedi;

- mektep ákimshiligi men muǵalimderdiń suranystary boıynsha oqýshylarmen, muǵalimdermen, ata-analarmen psıhologııalyq saqtandyrý, dıagnostıkalyq, túzetý jáne keńes berý jumystaryn júrgizedi, mektep oqýshylarynyń ıntellektýaldy, tulǵalyq, emosııalyq jáne erik-jiger erekshelikterin, olardyń qyzyǵýshylyqtary men qabiletterin zertteıdi;

- oqýǵa psıhologııalyq daıyndyq jetkiliksizdigin erte anyqtaýdy maqsat ete otyryp, birinshi synypqa bala qabyldaýǵa qatysady;

- pedagogıkalyq keńestiń ádistemelik birlestikterdiń, synyptardaǵy, sondaı-aq mekteptegi ata-analar jınalystaryna qatysady, oqýshylarǵa yqpal etip, jeke kómek kórsetýge baılanysty negizgi problemalardy sheshýge arnalǵan pedagogıkalyq konsılıýmdar men pedagogıkalyq keńesterge qajetti aqparattar daıyndaıdy;

- mekteptegi psıhologııa bólmesin qurýdy jáne qajetti qujattardy saqtaýdy, olardy durys paıdalanýdy qamtamasyz etýdi jaýapkershiligine alady;

- mekteptegi pıshologııalyq qyzmettiń psıhologııalyq-pedagogıkalyq jumystarynyń nátıjesi men esebiniń ǵylymı-ádistemelik ortalyqtar taǵaıyndaǵan talaptaryna saı bolýyn qatań túrde júzege asyrady.

Memleketimizde osyndaı bilikti de bilgir, naǵyz kásibı mamandardy daıarlaıtyn joǵary oqý orny ál-Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq ýnıversıteti, fılosofııa jáne saıasattaný fakýltetiniń dekany professor A.R. Masalımovanyń basqarýymen fakýltetimizde adamnyń kúrdeli de qyzyqty, shytyrmany mol rýhanı jan dúnıesine úńilip, stýdentterge baǵyt-baǵdar berip, onyń pozısııasynda bolatyn, sezimderin baǵalaıtyn, kásibı deńgeıi, ıntellektýaldyq, shyǵarmashylyq deńgeıi joǵary mamandar daıyndalýda. Jalpy jáne qoldanbaly psıhologııa kafedrasynyń meńgerýshisi, professor Z.B. Madalıevanyń basshylyǵymen kafedrada Otandyq psıhologııa ǵylymyn damytýda úlken eńbek etip júrgen, arnaýly mektebi bar iri ǵalymdar, joǵary bilimdi, bilikti professor-oqytýshylar qyzmet atqarady. Sonymen qatar bakalavrıat, magıstratýra, PhD doktorantýra baǵdarlamalary boıynsha bilikti psıholog mamandar daıyndalady.

Oqýdy bitirgennen keıin psıhologııa bóliminiń túlekteri kelesideı salalarda: joǵary jáne orta oqý oryndarynda psıhologııa pániniń oqytýshysy; ǵylymı qyzmetker; fırmalar men bankterde psıholog-keńesshi; praktık psıholog; densaýlyq saqtaý jáne bilim berý júıesinde, otbasy qyzmetterinde jáne áleýmettik salalarda praktık-psıholog bolyp qyzmet ete alady. Bizdiń túlekterimizge jumys oryndarynan suranys óte joǵary.

Joǵaryda atap kórsetkenimizdeı psıholog mamany orta bilim berý mekemelerinde qyzmet atqarady. Psıhologtyń maqsaty - oqý barysynda týyndaıtyn qıyndyqtarmen olardyń psıhologııalyq sebepterin anyqtaý, ońtaıly qarym-qatynas ustanymdaryn qalyptastyrý, ata-ana, muǵalim, basqa da qyzmetkerlerge psıhologııalyq qyzmet kórsetý, oqýshylardyń mamandyqqa qabilettiligin anyqtaý mektep psıhologynyń tikeleı mindetteri. Iаǵnı oqýshynyń mamandyqty tańdaý barysynda ózindik úlesin qosyp, durys baǵyt – baǵdar bere alady. Sebebi kásibı is-áreket – qazirgi jas urpaq úshin óte mańyzdy.

S.N.Jubanazarova,
psıhologııa ǵylymdarynyń kandıdaty,
professor

ál-Farabı atyndaǵy
Qazaq Ulttyq Ýnıversıteti
Fılosofııa jáne saıasattaný fakýlteti