Abzal Quspan: Evgenıı Jovtıstiń talaptary Konstıtýsııaǵa qaıshy

Ardaqty aǵaıyn, «Qazaqstan Respýblıkasynda beıbit jınalystardy uıymdastyrý jáne ótkizý tártibi týraly» zań jobasy búgin Parlament qabyrǵasynan shyqty. Shyǵa salysymen kóptegen quqyq qorǵaýshylar men sarapshylar, mamandar tarapynan synǵa ushyraýda. Birden aıta keteıin, osy zań jobasynyń birqatar normalaryn synap, pikirimdi bildirip kelemin. Bul týraly BAQ betinde aıttym, jazdym, vıdeo-aýdıo jazbalarym bar.

Biraq ta dál osy qazirgi tańda Evgenıı Jovtıs bastaǵan bir top maman jańa zań ishindegi sheteldik jáne azamattyǵy joq adamdardyń Qazaqstanda mıtıngige shyǵa almaıtynyna baılanysty norma Eýropanyń jáne halyqaralyq uıymdardyń sharttarynyń, adam quqyǵy jónindegi bólimderine sáıkes kelmeıdi dep málimdep, bul zańǵa boıkot jarııalady.

Osyǵan qatysty men prınsıpti kózqarasymdy bildirgim keledi. Budan buryn, áýeli, osy zań jobasynyń qazirgi qoldanystaǵy Konstıtýsııaǵa sáıkes keletinin, al Evgenıı Jovtıstiń talaptary osy Konstıtýsııaǵa qaıshy keletinine toqtalǵandy jón sanadym. Birinshiden, Konstıtýsııanyń 32-babynda mıtıngilerge qatysty bylaı dep kórsetilgen: «Qazaqstan Respýblıkasynyń azamattary beıbit ári qarýsyz jınalýǵa, jınalystar, mıtıngiler men demonstrasııalar, sherýler ótkizýge jáne tosqaýyldarǵa turýǵa haqyly». Budan túsinetinimiz, bul jerde alternatıva bolatyndaı norma joq. Qazaqstan Respýblıkasynyń azamattaryna ǵana berilgen aıyryqsha prerogatıvti quqyq ekenin eskertken abzal. Bul bir.

Ekinshiden, kez-kelgen elde halyqaralyq sharttardan bólek óziniń ulttyq zańnamasy bolady jáne onyń belgili bir erekshelikteri bolatyny jasyryn emes.

Oǵan naqty mysal keltirsem, birneshe jyl kóleminde ekinshi dúnıejúzilik soǵystaǵy jeńisti syltaý qylyp, Reseıdiń «Nochnye volkı» degen baıkerler qoǵamy Jeńisti Berlınge baryp toılaımyz degen maqsatpen birneshe ret eldiń aýmaǵynan avtobýspen nemese ózderiniń motosıklderimen sherýler uıymdastyrýda. Biraq Eýropa odaǵyna kire almaýda. Sebebi Polshadan bastap olardy ári qaraı ótkizýge tyıym salyp tastap jatyr. Al Evgenıı Jovtıs aıtqan halyqaralyq adam quqyqtary jónindegi normalarǵa sáıkes, olarda azamattyǵy joq nemese sheteldik azamattyń sherýge shyǵýyna ruqsat etilgen. Degenmen dál osy jaǵdaıda «Nochnye volkı» baıkerleriniń kóterip júrgen urany, ol – stalınızmdi, keńes úkimetin, sondaı-aq orys ultshyldyǵyn nasıhattaý. Bul Eýropa elderiniń ustanymyna qarama-qaıshy keletindikten, beıbit sherý ótkizbek túgili, óz aýmaqtaryna jolatpaýda. Osyǵan baılanysty Reseıdiń Syrtqy ister mınıstrliginen bastap ártúrli deńgeıdegi basshylary, saıasatkerleri negatıv pikirlerin jetkizýde.

Taǵy bir mysal, 1991 jyly Oral qalasynda jergilikti kazaktar men syrttan, Reseıdiń kóptegen oblystarynan, sonaý Sankt-Peterbýrg pen shekaradaǵy bes aımaǵynan kazachestvo ókilderi kelip, Oral kazachestvosynyń Reseı ımperııasyna qyzmetiniń 300 jyldyǵyn toılaýǵa nıet etti. Bul jerde úlken halyqaralyq janjaldyń aldy alyndy. Árıne qaqtyǵystar boldy. Jergilikti qazaq halqy, sol kezdegi «Azat» partııasy óte belsendi áreket etti, ashtyq jarııalady. Eń bastysy ultaralyq janjaldyń beti qaıtaryldy.

Atalmysh oqıǵalardan túıer sabaǵymyz, bul zań normasy ózgeriske ushyrap, shetel azamattaryna da, azamattyǵy joq adamdarǵa da mıtıngige shyǵýǵa ruqsat berip qoıatyn bolsaq, sondaı jaǵdaılardyń qaıtalanbasyna kim kepil bola alady?!

Sondyqtan men zańger, qoǵamnyń belsendi ókili retinde dál osy normany qoldaýǵa shaqyramyn. О́ıtkeni bul zań jobasy Parlament qabyrǵasynan shyqqanymen, Prezıdent Ákimshiligine joldanyp, Memleket basshysy qol qoıǵannan keıin belgili bir ýaqyttan keıin baryp kúshine enedi. Qajetti qaǵıdany saqtap qalýǵa atsalysaıyq, aǵaıyn!