Aldymyzda bir toı bar...

Qolym bosaǵanda ylǵı baryp syrtynan qarap ketem. Qaraımyn da qýanam. Kún sanap boı kóterip, qulpyra túsken arýdaı ádemi. Bul salynyp jatqan jumystyń kóbi bitip, azy qalǵan – Qazaq teatry. Kópten kútken arman ǵımarat. Turǵan orny da ǵajap. Myna janynda Ulttyq óner ýnıversıteti de, tike kóz salsańyz Aq úıge tireletin Alleıa.

Iá kúni erteń-aq Shabyttyń stýdentteri, ustaz-muǵalimderiniń asyǵa keletin óner ordasy. Búgin de bardym...

Ári-beri aǵylǵan jumysshylar, betterinde maskasy, jumys qarqyndy júrip jatyr. Osy karantın bastalǵanda "Apyr-aı ne bolar eken... Qurylys toqtap qala ma?" degen qorqynysh ta bolǵan. Sóıtsem qatelesken ekem... Shúkir... Memleketimiz qıyndyqqa qaramaı qurylysty júrgizip jatyr.

Esime tústi... 2018 jyly Astanada úsh teatrdyń basshylaryn Elbasy N. Nazarbaev shaqyrdy. Ol kisiniń ýaqyty tyǵyz, myńdaǵan jumysy bar degendeı... Alaıda Nursultan Ábishulynyń "О́ner ujymdarynyń, sonyń ishinde teatrdyń ókilderimen kezdesem" deýi keremet boldy. Jastar teatrynyń kórkemdik jetekshisi N. Jaqypbaı, M.Gorkıı atyndaǵy orys teatrynyń dırektory E. Hasenov jáne men. Qasymyzda 5-6 elimizdiń qoǵam qaıratkerleri Q.Sultanov, M.Altynbaev, K.Saǵadıev, qala ákimi Á.Isekeshov. Kún sál-pál salqyndaý bolǵanmen EKSPO-daǵy alańǵa jurt óte kóp jınalǵan. Ulttyq kıim kıgen qyz jigitter, búrkit ustaǵan ańshy, tazy jetektegen jigitterdiń júzderi bal-bul janady. Anadaıdan altybaqan tepken jastar. Ý-shý, teńizdeı tolqyǵan halyq, kúlkige qanyqqan qyz-jigit. Astanada Naýryzdy qarsy alýǵa kelgen jurt erekshe bir toıdyń ústinde. Mýzyka oınap Samarqannyń kók tasy erıtin kún Naýryzdy astanalyqtar saǵyna tosqan eken. Bizder qazaq úıdemiz. Bir sát esikten Elbasy N.Nazarbaev kirdi. Ashyq-jarqyn. Ústinde ulttyq qońyr shapan, basynda bórik. Bárimiz shurqyrasyp amandasyp jatyrmyz. Qal-jaǵdaı surasyp "Naýryz qutty bolsyn" dep bolǵanda Elbasy "Al, Talǵat teatrdyń kórermenderi qalaı?" dedi. Men Elbasymen burynnan tanyspyn. Sonaý 1990 jyly meni alǵash qabyldap, sol kezde óner, kıno jaıly áńgimeleskeni áli esimde... Sodan keıin de talaı ret júzdeskenim bar. Jáne Nursultan Ábishuly eshteńe umytpaıdy. Bári jadynda. Týra keshe kórgen, keshe ǵana sóılesken jandaı.

– О́te jaqsy Nuraǵa, – dedim. – Aptasyna 6 ret spektakl qoıamyz. Senbi, jeksenbi balalarǵa arnalǵan qoıylymdarymyz taǵy bar, kórermender syımaı jatady, – dedim.

– Úlken zalda qansha oryndyq dep otsyńdar?, – dedi.

– 600-650 bolsa, – dedim.

Árıne Elbasy bul máselemen talaı ret aınalysqan. Maketin de, eskızin de, tipti ishindegi tehnıkalyq jaǵdaıynan da habardar. Teatrdyń alǵashqy eskızinde syrtqy kolonalar joq eken. Sonda Nur aǵa "Teatrdyń ishinde ulttyq nyshan bolýy kerek, al syrty klassıkalyq bolǵany durys" degen eken. Elordada ádemi ǵımarattar jeterlik. Biraq maǵan jaqyny Astana-Opera men Balet teatry. Bul ǵımarattar Ulttyq maqtanysh, ulttyq Brend. Ýaqyt óter. Meniń biletinim, bul ǵımarattar álemdik sáýlet ónerindegi injý-marjandardyń qatarynan tabylatyny haq. Bizdiń teatrdyń sol sanatqa kiretinine senem.

"650 dediń be". Elbasy maǵan jymıǵan.

– Salamyz, – dedi. – Kórip otyrsyń ǵoı. Ár nárseniń ýaqyty bolady. Endi buıyrsa bastaımyz bıyl, – dedi.

Qýanǵannan aıqaılap, ornymnan turyp ketýge shaq qaldym. Qandaı ǵajap qýanysh. Iá, bul osy teatrdyń ashylýyn armandap ketken Jaqyp Omarov, Qadyr Jetpisbaev, Ázirbaıjan Mámbetov bastaǵan aǵa býynnyń armany bolatyn. Bul sátti biz kóp kúttik. Bul úlken qýanyshty habar bolatyn.

Meniń búkil ómirim tek ónermen baılanysty. Bıznes degendi men bilmeımin. Qolymnan keletini kıno túsirý, ssenarıı, pesa jazý, spektakl qoıý ǵana. Biraq ne túsirsem de, ne qoısam da, meniń aldymda tek jaqsy dúnıe bolsa dep oılaımyn. Sosyn osy óner- eatr men kıno jaıly tolǵanam... О́tken jyly 22 tamyzda Prezıdentimiz Qasym-Jomart Kemeluly meni qabyldady. Ashyq-jarqyn, bir ádemi kezdesý boldy. Sondaǵy áńgimeniń arqaýy jańa teatr bolǵan. Men Prezıdentke kirgende jurt sekildi jeke basymnyń sharýasyn aıtqam joq. Áıtpese "Páterim joq" dep jylamsyrap otyrsam maǵan jaraspas. Másele artısterdiń áleýmettik jaǵdaıy, jalaqysy, páteri boldy. Jáne osy máselelerdi qaǵazǵa túsirip Qasym-Jomart Kemelulynyń qolyna usyndym. Kóp uzamaı Prezıdent qyrkúıek aıyndaǵy Halyqqa joldaýynda, osy máseleler ıaǵnı muǵalimde men dárigerler, kitaphanashylar men teatr artısteriniń de jalaqysy kóterý jaıly aıtty. Bul óte qýanyshty habar edi. Men ótken jyly kúzde Osh qalasyndaǵy Halyqaralyq "Art-Orda" teatr festıvaline qatystym. Sonda Qazaqstandyq artısterdiń jalaqysy ósetinin estigen qyrǵyz, ózbek, tatar, túrik baýyrlar maǵan qyzyǵa da, qyzǵana qaraǵany ras.

2019 jyly 21 qarasha bizdiń Q.Qýanyshbaev atyndaǵy qazaq teatryna Tuńǵysh Prezıdentimiz keldi. V.Ejovtyń "Tyraýlap ushqan tyrnalar" spektakli Moskvadaǵy halyqaralyq "Zolotoı Vıtıaz" festıvalinde bas júlde alsa da, ishteı qobaljyǵanym bar. Nursultan Ábishuly spektakldi asa bir tebirenispen kórdi. Qatty rıza boldy. Uly Otan soǵysy. Alǵashqy mahabbat. Áskerı ánder. Talantty teatr artısteri. Spektakl bitken soń Elbasy rızashylyqpen sahnaǵa kóterildi. Kórermenniń ystyq yqylasy shapalaq bop jańǵyrdy. Nursultan Ábishuly jańa teatrdyń salynyp jatqanyn qýana jetkizdi. "Buıyrsa aldaǵy jyly jańa ǵımaratqa kóshesizder" degende zaldaǵy kórermenniń shapalaǵy toqtar emes. "Jańa ǵımaratqa bir-aq baram dep edim, myna Talǵat shaqyrǵan soń ádeıi keldim. Men ony burynnan bilem" degen. Bul bizdiń teatr tarıhyndaǵy óte bir qýanyshty da, erekshe kún edi.

1945 jyly Almatyda TIýZ ashylǵan. Jańa ǵımarat soǵys bitpeı turǵan kezeńde boı kóterdi. Bul ónerdiń ómirsheńdiligi. Uly Otan soǵysy bastalǵanda Almatyǵa "Mosfılm" men "Lenfılm" evakýasııalandy. Artynsha Almaty stýdııasymen qosylyp, Birikken Ortalyq kınostýdııa quryldy. Bul jerde "Ivan Groznyı", "Cherevıkı", "Ona zashıshaet rodıný" jáne basqa da tanymal kartınalar túsirildi. Jáne bul qıyn kezeńderde Qazaq óneri órkendemese óshken joq. Teatr tarıhynda da talaı tamasha dúnıeler boldy. Ásirese Natalıa Sas qoıǵan Kúlásh Baıseıitova oınaǵan "Chıo-Chıo-San" operalarymyz Qazaq óneriniń injý-marjandarynyń biri emes pe? Bul tarıh keshegi ótken qıyn kezeńderdegi bizdiń rýhymyzdyń asqaqtyǵynyń belgisi.

Iá qazir karantın. Bul tek bizdiń Eldiń basyna túsken náýbet emes, bul Álemge taralǵan indet ekeni jurttyń bárine málim. Apam jaryqtyq aıtýshy edi "Budan jaman kúnde de toıǵa barǵanbyz" dep. Bul da ýaqytsha qıyndyq shyǵar. Árıne úıde qamalyp otyrý ońaı emes. Jaqyndaryńmen áńgimeleskenge, súıikti jumysyńmen aınalysqanǵa ne jetsin...

О́z basym osy karantındi Memleket basshysy der kezinde jarııalady dep oılaımyn. Teledıdardan qarasańyz, Amerıka, Anglııa, Fransııa, Ispanııa, Italııa kórshi Reseıde de bul indet toqtar emes. Jáne ózgelermen salystyrýǵa da kelmeıdi. Salystyrmaı-aq qoıaıyq! Al jaman aýrý tezirek qurysa deımiz. Eń negizisi eldiń eńsesi túsken joq. Qudaıǵa shúkir. Eki bas qalada eki kúnnen beri keıbir jumys oryndary ashyla bastady. Kóshede mashınalar da, adamdar da bar. Iаǵnı El irgesi berik, jurtymyz tynysh. Taǵy da shúkir deısiń.

Iá bul kúnde óter keter... Bul indetti de jeńerimiz haq. Tek Alladan aq tilek. Elimiz osy kezeńnen aman-esen tezirek ótse eken deımin. Jáne bir aıtarym qańqý sózden, ósek-ótirikke aldanbaı El ekenimizdi kórsetetin shaqta bizge tek aýyzbirshilik tileımin. "Tórteý túgel bolsa, tóbedegi keledi, Altaý ala bolsa, aýyzdaǵy ketedi" degen maqal bar. Bizge dál qazir baýyrlar aýyzbirshilik, amandyq kerek. Sózimniń sońyn Tólegen Aıbergenovtyń óleńimen bitireıin:

Bir toıym bolatyny sózsiz meniń,
Dál qaı kúni ekenin aıta almaımyn.
Biraq... biraq...
Eshkimdi de bıletpeı qaıtarmaımyn.
Onda ortaǵa tastalar uran sondaı:
Qaıta almaıdy qartyń da bir án salmaı,
Jıyrma bestiń bárin de sabyldyrtam, – degendeı aldymyzda bir toı bar, ol О́ner toıy, О́mir toıy... Sol toıǵa aman-esen jetkizýdi jazsyn!!!

Qurmetpen,
Talǵat Temenov