• USD 468.56

  • EUR 497.56

  • RUB 7.3

  • CNY 67.18

28 Naýryz, 22:24:58
Almaty
+35°

Foto jazýshynyń facebook paraqshasynan alyndy

Koronovırýs pandemııasyna baılanysty búkil álemde qalyptasyp otyrǵan qazirgi ahýal óte alańdatarlyq kúrdeli jaǵdaıǵa aınaldy. Juqtyrǵandar men qaıtys bolǵandar sany kóz aldymyzda ósýde. Osynaý qaýipke baılanysty Qazaqstanda Tótenshe jaǵdaı engizilýi álbette durys qadam. Qazaqtyń «Budan jaman kúnimde toıǵa barǵam» uǵymy osy qaýip kezeńinde azamattar ustanar basty qaǵıdatqa jaramaıdy. Qutqaratyn – saqtyq, tek qana saqtyq sharalary ǵana. Koronovırýstyń yqtımal saıası sındromynyń «mýtasııasy» týraly ázirshe sóz etpeı-aq tura turaıyq. 

Meni qazir óte alańdatyp otyrǵan koronovırýstan týyndaǵan jahandyq ekonomıkalyq daǵdarys. Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń halyqqa joldaǵan keshegi, 16 naýryzdaǵy úndeýi ekiudaı sezimde qaldyrdy. Onda koronovırýsqa baılanysty saqtaný sharalaryna basa mán berilgen de, onyń ekonomıkadaǵy daǵdarystyq saldarymen kúresýge jetkilikti mán berilmegen.

Ras, bankter men mıkroqarjy uıymdary qarjylyq jaǵdaıy nasharlaǵan kásipkerler úshin qaryz tólemin 90 kúnge deıin shegeretindigi, 2020 jylǵy 1 naýryzdaǵy jaǵdaı boıynsha jumysynan aıyrylǵan 15 137 azamatqa jalpy somasy 1,2 mlrd teńgege kóleminde áleýmettik tólem beriletini, shaǵyn jáne orta bıznes bir jylǵa múlik salyǵynan bosatylatyny týraly sheshimder bar. Tipti kásipkerler baǵanyń negizsiz ósýine toqtaý jasamasa Úkimet shekti baǵalardy engizýge májbúr bolatyndyǵy týraly eskertý de jasady. Biraq álemdik deńgeıdegi orasan ekonomıkalyq daǵdarys tusynda bul qadamdar baqshadaǵy ul-qyzdardyń kádimgi úıshik-úıshik oınaǵanyndaı balanyń tirligi.

Dollar baǵamynyń 440 teńgeden asyp ketkenin kórip otyrmyz. Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaqqa baılanǵan ekonomıkamyz derbes áreket etýge qaýqarsyz. Munaı baǵasy barreline 30 dollardan tómendegenimen bizde benzın baǵasy kerisinshe kóterilip ketetin soraqylyqtary taǵy bar.
Álemdik sarapshylar, atap aıtqanda JPMorgan bankiniń sarapshylary Qor naryǵynyń kúıregendigine ah uryp, 2020 jyldyń alǵashqy jartysynda AQSh pen Eýropa elderiniń jalpy ishki ónimi 3 paıyzǵa quldyraıtyndyǵyn kóldeneń tartady. Bank of America sarapshylary 2009 jylǵy jahandyq toqyraýdan keıingi eń zor daǵdarys endi bastaldy dep esepteıdi. Oxford Economics saraptama ortalyǵy 2020 jyly koronovırýs saldarynan jahandyq jalpy ishki ónim $1,1 trln zııan shegetinin aıtady.

Ekonomıkalyq alyptardyń ózi eńsesin tikteýi qıyndaǵan tusta shıkizatqa táýeldi Qazaqstannyń qaltyraǵan ekonomıkasy ýf etseń ushyp ketkeli turǵan baqbaqtyń gúlin elestetedi. Daǵdarys saldary jarty jyl túgili bir jyldyń ózinde joıylyp bitpeıdi. Beldikti býa tartatyn kezeń keldi. Mundaıda áleýmettik-ekonomıkalyq turaqtylyqty qamtamasyz etýge baılanysty túbegeıli sharalar qabyldanýy kerek.

О́kinishke qaraı Memleket basshysynyń 16 naýryzda qol qoıǵan «Áleýmettik-ekonomıkalyq turaqtylyqty qamtamasyz etý jónindegi sharalar týraly» Jarlyǵy daǵdarys kezinde halyqtyń áleýmettik-ekonomıkalyq ahýalyn tómendetpeýge baılanysty sharalar keshenin qamtýdyń ornyna Prezıdenttiń quziretin aıqyndaıtyn tizbemen shektelgen. Ata zańymyz boıynsha elimizdegi eń joǵarǵy laýazym ıesi retinde Prezıdent memleketti basqarýdyń barlyq tutqalaryna ıe. Al myna quzyrettik tizbege qarasań memleket basshysy óziniń ókilettikterin ózi qoldan edáýir shektep tastaǵandaı kórinedi. Jaraıdy, ol basqa taqyryp.

Al óz basym búgingideı jahandyq ekonomıkalyq daǵdarys kezeńinde Memleket basshylyǵy mynandaı mańyzdy qadamdar jasaýǵa tıis dep esepteımin.

Eń aldymen:

– Koronovırýstyń jahandyq daǵdarys zardaptarynan jáne ınflıasııa soqqysynan qorǵaný úshin Qazaqstannyń árbir azamatyna 90 myń teńge ($200) kóleminde járdem jasalsyn;
– pandemııadan neǵurlym kóbirek zardap shegip otyrǵan astana men Almatynyń jáne osy megapolısterge jaqyn ornalasqan aýdandardyń árbir turǵynyna (Qazaqstan azamattaryna) 130 myń ($300) teńge kóleminde birjolǵy járdem berilsin;
– jeke jáne zańdy tulǵalardyń bankterdegi 1 mln teńgege deıingi kólemdegi nesıeleri memleket esebinen jabylsyn;
– zeınetkerlerdiń zeınetaqysyn jáne memleketten kómek alatyn mújálsiz toptardyń járdemaqylary men ótemaqylary eń kemi 50 paıyzǵa kóterilsin;
– naqty taýar óndiretin shaǵyn kásipkerlik sýbsıdııalansyn;
– aýyl sharýashylyǵy óndirisine barynsha qoldaý kórsetilsin;
– medısına salasy qyzmetkerleriniń jalaqysy eki esege arttyrylsyn;
– jumys oryndarynyń qysqarýyna baılanysty jumyssyz qalǵandarǵa áleýmettik jáne qarjylaı kómek kórsetý tetikteri jasalsyn;
– halyqtyń jaǵdaıyn jaqsartýǵa baılanysty basqa da sharalar qabyldansyn.

Buǵan sonshalyqty kóp qarajat ketpeıdi. Qarapaıym esepteýler buǵan 4,5-5 mlrd dollar jumsalatynyn baıqatady. Qazaqstannyń halyqaralyq rezervi 90 mlrd dollarǵa taıaý ekendigin eskersek, bul shyǵyndar onyń 20/1 bóligindeı ǵana. Dollar baǵamyn ustap turý úshin keshe $28 mlrd qarjyny jelge shashqanymyz eske tússe ózegimiz ókinishten órtenedi.
Koronovırýs pandemııasynan qaljyraǵan halyqqa jahandyq ekonomıkalyq daǵdarys kezeńinde osyndaı laıyqty járdem jasalmasa arty áleýmettik silkinisterge soqtyratyndyǵyn táptishtep jatý artyq. Otanymyz ortaq, erteńimiz ortaq. Sondyqtan bılik «saptyaıaqqa as quıyp, sabynan qaraýyl qaramaı» halyqtyń kóńilinen shyǵatyndaı naqty qadamdar jasaǵany abzal dep oılaımyn.

Jazýshy-pýblısıst Marat Báıdildauly (Toqashbaev)

Facebook paraqshasynan

"Qamshy" silteıdi

Qate tapsańyz, qajetti bólikti tańdap ctrl+enter basyńyz.

Pikir qaldyrý

pikir