"Dýlat Aǵadildiń júrek talmasy ustap qaldy degenge senbeımin"

Aqpannyń 24-i kúni saǵat 21.00-de Dýlat Aǵadildi polısııa qyzmetkerleri óz úıinen tergeý ızolıatoryna kúshtep alyp ketken bolatyn. 25-shi aqpan kúni ishki ister mınıstrligi qoǵam belsendisi kenetten júrek talmasy ustap qaıtys boldy dep málimdedi. Qaraly oqıǵaǵa qatysty áleýmettik jeli qoldanýshylary árqıly pikirde. Biri "belsendi arnaıy tapsyryspen óltirildi" dese, ekinshi tarap "kenetten júrek talmasy ustap qaıtys boldy" deýde. Qamshy.kz aqparat agenttigi osyndaı birqatar pikirdi oqyrman nazaryna usynady.

"Dempartııa" qurǵysy keletin bastamashyl toptyń jetekshisi, qoǵam belsendisi Janbolat Mamaı "Dýlat Aǵadildiń júrek talmasy ustap qaldy" degen mınıstrliktiń málimdemesine senbeıtinin facebook paraqshasynda vıdeoúndeý arqyly jarııalady.

– Onyń tergeý ızolıatorynda qaıtys bolǵany óte qaraly habar. Keshe ǵana búkil áleýmettik jelilerden Dýlat Aǵadildiń tutqyndalǵany jóninde aqparatty kórdik. Resmı, ishki ister mınıstrliginiń aqparattaryna súıenetin bolsaq, "mas bolyp kelipti", "júregi toqtap qalypty" syndy aqparattar taraldy. Biraq keshe ǵana kórgenimizdeı, Dýlat Aǵadil quqyq qorǵaý organdarynyń úıine kelgende óz aıaǵymen baryp, óz erkimen kıingenin bilemiz. Ol kisiniń mas eken nemese iship alǵan degen jalǵan aqparattaryna eshkim senbeıdi. Jap-jas jigit aıaq astynan júregi toqtap qalýy jáne túrmeniń ishinde qaza tapty deýi kúmándi, kúdikti aqparat. Men ol kisiniń ózi qaıtys boldy nemese júrek talmasy ustap qaldy degenge senbeımin, – dedi Janbolat Mamaı.  

Sondaı-aq ol buryndary Dýlat Aǵadildi Qazaqstannyń polısııasy qýdalap, únemi túrmege qamap, tergeý ızolıatorlaryna aparyp qysym kórsetip júrgenin jaqsy biletinin aıtty. 

–  Meniń kúdiktenýimniń sebebi zań organdary azamatty qamaýda nemese tergeý ızolıatorynda ustaǵannan keıin, onyń ómirine, onyń densaýlyǵyna, din-amandyǵyna tergeý ızolıatorynyń basshylyǵy, dárigerleri, qyzmetkerleri tolyqtaı jaýap berýi tıis, – dedi ol.

Qoǵam belsendisiniń pikirinshe, Dýlat Aǵadil óliminiń sebebin qazaqstandyq dárigerler emes, sheteldik táýelsiz medısınalyq saraptama anyqtaýy kerek.

Saıasattanýshy Shalqar Nurseıitov "Dýlat Aǵadildi ustap áketý prosesi men búgin "MVD"-dan jaýapkershilikti talap etken azamattardy ustaýy bıliktiń óz ústemdigin saqtap qalý úshin bárine daıyn ekenin dáleldedi, dep atap ótti.

–  "FUD”-ten Jahandyq Magnıtskıı Zańyna deıin... Marketıng, propaganda jáne saıasatta "FUD" dep atalatyn taktıka bar. Tarqatyp aıtsaq, F-fear (úreı), U-uncertainty (belgisizdik), D-doubt (kúmán). Demokratııalyq elderde saıasatkerler túrli tásilmen (dezınformasııa, jýrnalıstik zertteý, negatıv jarnama) qarsylastaryn dıskredıtasııalap, saılaýshylardyń boıynda úreı, belgizdik jáne kúmán týǵyzý arqyly saılaýda jeńý úshin "FUD"-ke júginedi.

Avtorıtarlyq memleketterde de bılik "FUD"-ke súıenedi. Demokratııalyq elderden aıyrmashylyǵy – avtorıtarlyq júıedegi bılik etýshi top azamattardy saıası opponent jáne saılaýshy dep bólmeıdi. Olarǵa bıliktiń saıasatyn synaıtyn adamnyń bári jaý. Sol sebepti bılikten aıyrylyp qalmas úshin avtorıtarlyq bılik barlyq amaldy jasaıdy. 

Zańdy da, zańsyz da áreketke barady. Azamattardy jazyqsyz qamaý, quqyq qorǵaý organdary arqyly qýdalaý jáne ómirine qaýip tóndirý arqyly saıası belsendilerdiń boıyndaǵy jáne qoǵamdaǵy úreıdi kúsheıtýge tyrysady. Odan qalsa avtokratııalyq/dıktatýralyq elderde bıliktiń saıasatyna qarsy shyqqan adamdardyń jumbaq ólimi qalypty jaǵdaı. Al bul tásilder "saıası reformalar" úshin qurylatyn "Ulttyq senim keńesi" jáne "quqyq qorǵaý organdaryn reformalaý" sekildi bitpeıtin saıası ýádelermen úsh qaınasa da sorpasy qosylmaıtyn dúnıeler.

Sondyqtan saıası belsendi Dýlat Aǵadildiń qazasy marqumnyń otbasy men jaqyndary úshin aýyr qaıǵy ǵana emes, azamattyq qoǵam úshin, Qazaqstannyń demokratııaǵa qaraı bet túzeýi úshin óte qaýipti sıgnal. D.Aǵadildi ustap áketý prosesi men búgin "MVD"-dan jaýapkershilikti talap etken azamattardy ustaý arqyly bılik óz ústemdigin saqtap qalý úshin bárine daıyn ekenin taǵy da bir ret dáleldedi.

Dýlat Aǵadildiń qazasy saıası belsendilerdiń biriniń boıynda kúmán men úreıdi kúsheıtse, ekinshi biriniń saıası belsendiligin arttyrýyna sebep bolýy múmkin. Sondaı-aq osy qaıǵyly oqıǵadan keıin bıliktiń boıynda da óz bolashaǵy úshin qorqynyshy artpasa, azaıa túsedi dep oılamaıyn. О́ıtkeni saıası belsendilerdi "NKVD-sha" qýdalaý – óz kúshine senimdi myqty bıliktiń áreketi emes. Bul – ózin saıası elıta sanaıtyn, ózine senimsiz ári qorqaq adamdardyń áreketi.

Qalaı desek te, osyndaı áreketteri arqyly bılik óziniń túbine ózi jetýi múmkin. Bıliktiń keıbir ókilderi "FUD"-pen qatty áýestenip ketip, bir kúni óziniń Jahandyq Magnıtskıı Zańy (Global Magnitsky Act) boıynsha sanksııalanatyn adamdar tizimine kirip ketkenin baıqamaı da qalýy múmkin.

Ol úshin saıası belsendiler jáne Qazaqstannyń bolashaǵyna beıjaı qaramaıyn azamattar Qazaqstannyń Májilisi men Senatyndaǵy depýtattarmen emes, AQSh kongressmenderi men senatorlarymen dostasýǵa kúsh jumsaýy tıis. Ásirese, demokrat Ben Kardın jáne respýblıkalyq Marko Rýbıo sekildi senatorlardyń júregine jol tabýy qajet.

Múmkin, sonda ǵana ózin "qudaı" sezinetin absolıýtti bılik jáne onyń ókilderi sabasyna túser, –  deıdi saıasattanýshy.

Atyraýlyq belsendi Talǵat Aıan óziniń áleýmettik jelidegi paraqshasynda Dýlat Aǵadil "azamattyq belsendiligi" úshin qaza boldy deıdi.  

– Dýlat Aǵadil azamattyq belsendiligi úshin qaza boldy. Sot saraptamasy kezinde Dýlattyń alaqany men tabanynda tekserý qajet. Túrmelerde eń keń taraǵan azaptaýdyń bir túri alaqany men tabanynan urý. Ondaı azaptaý kezinde birden júrekke áser etedi, ári izi anyq kórinbeýi múmkin. Túrmede 2 jyl otyrǵan adam retinde túsingenim sol, – dep jarııalady jelidegi paraqshasynda.

Saıasattanýshy Dosym Satpaev bolǵan oqıǵaǵa baılanysty bylaı dep pikir bildirdi.

– Ustalǵan belsendi Dýlat Aǵadil túrmede qaıtys boldy. Resmı aqparattardyń nusqasy –  "Jedel júrek-qantamyr jetkiliksizdigi". Tipti solaı bolǵan kúnniń ózinde de, belsendiniń ólimine memleket jaýapty, sebebi demokratııalyq qoǵamda belsendiniń tutqyndalýy negizsiz. Eger ýaqytsha qamaý ızolıatorynda jáne basqa da Qazaqstan túrmelerinde adam óle beretin bolsa, erteli kesh bizdiń elde Reseıdegi Magnıtskıı oqıǵasy qaıtalanýy múmkin. Túrmede jatqan Muhtar Jákishevtiń de densaýlyǵy syr bere bastaǵan. Eger 3 naýryzda sot taǵy bir ret shartty túrde bosatý týraly sheshim qabyldamasa, tutqyn aýrýyn "júrek jetkiliksizdigine" nemese tipti "sozylmalyǵa" jatqyzýǵa bolatyn "tabıǵı" nársege ákelýge tyrysady jáne de munyń bári bostandyqqa shyǵarmaý úshin, – dep atap ótti Satpaev.