Abzal Quspan: Mıtıngige qatysty reformanyń aty – habarlaý, is júzinde – ruhsat suraý

Prezıdent Q.Toqaev ulttyq qoǵamdyq senim keńesiniń otyrysynda beıbit jınalystar týraly jańa zań ázirleýdi tapsyrǵan. Osyǵan oraı "Ashyq Úkimet" saıtynda "Qazaqstan Respýblıkasynda beıbit jınalystardy uıymdastyrý jáne ótkizý tártibi týraly" zań jobasynyń tujyrymdamasy jarııalandy. Onymen tanysqan ár azamat óz usynysy men talap-tilegin qaldyra alady. Qamshy tilshisine pikir bildirgen zańgerdiń biri mıtıng, beıbit jınalys týraly zańnyń bolýynyń ózi adam quqyǵyn shekteý dese, kelesi zańger bir qaınaýy ishindegi bul zań jobasy jetildirýdi qajet etedi degendi aıtty.

Quqyqtanýshy Rýslan Túsipbekov "azamattardyń beıbit túrde jınalý quqyǵy eshkimnen ruhsat suramastan júzege asyrylýy tıis" deıdi.

– Zań degen áýeli adam quqyǵyn shekteý. Azamattardyń beıbit túrde jınalýy úshin eshqandaı shekteý bolmaýy kerek. Qansha adam, qandaı maqsatpen, qaı jerde, qaı ýaqytta jınalatynyn ózi bilýi tıis. Batys elderinde mundaı zań joq. Pikirin bildirý quqyǵy adamnyń tabıǵı quqyqtaryna jatady. Memleket adamnyń tabıǵı quqyǵyn júzege asyrýǵa ruhsat beredi deýdiń ózi kúlkili, – dedi Rýslan Túsipbekov.

Quqyqqorǵaýshy, zańger Abzal Quspan kez kelgen zańdy joba kezinde talqylaýdyń, ásirese qazaq tildi ortada talqylaýdyń mańyzyna toqtaldy.

– Táýelsizdik alǵannan beri ótken mıtıngilerge nazar aýdarsaq, qatysýshylardyń shamamen 90 paıyzy qazaq tildi ekenin kórýge bolady. Mıtıngilerge shyqqandar qazaqsha sóılep, talaptaryn qazaqsha qoıyp júr. Sanksııalanǵany bar, sanksııalanbaǵany bar, Jańaózendegi oqıǵa bolsyn, jer mıtıngileri bolsyn negizinen alańǵa shyqqan – qazaq tildi orta. Sońǵy 30 jylda qazaq tildi ortanyń saıası belsendiligi arta tústi. Sáıkesinshe, mıtıngilerdi retteıtin zań jobasyn qazaq tildi orta keńinen talqylaýy qajet. О́ıtkeni erteń osy zańmen retteletin bolady, osy zańmen sottaıtyn bolady. Sondyqtan qazaq tildi orta jobany talqylaýda enjarlyq tanytpaǵany durys, – dedi zańger.

Abzal Quspannyń aıtýynsha, zań jobasy Qazaqstandaǵy azamattyq, qylmystyq zańnama sııaqty óte qıyn tilde jazylǵan. Zańnyń túsiniksizdiginen elde qarapaıym azamattar ony jiti bile bermeıdi. Sáıkesinshe, zańdaǵy shıki tustardan beıhabar. Muny sot prosesterinde úkimet, bılik óz paıdasyna jıi paıdalanyp ketedi.

Zańger zań jobasynyń birneshe shıki tusy baryn atap ótti.

– Zań jobasyna sáıkes, 250 adamǵa deıin qatysatyn beıbit jıyndar men mıtıngilerdi uıymdastyrýda jergilikti atqarýshy organdardy habarlandyrý tártibi kózdelgen. Mıtıng qatysýshylary odan kóp bolsa, ruhsat suralýy kerek. Al alda-jalda mıtıngige qatysatyndar 251 adam bolyp ketse, onda mıtıngini uıymdastyrǵan tulǵa jaýapkershilikke tartylady. Eger osylaı eki márte jaýapkershilikke tartylatyn bolsa, ol adam beıbit jıyn, mıtıngi uıymdastyrý quqyǵynan aıyrylady. Bul – qoldan jasalǵan shekteý. Adam quqyǵyn aıaqasty etý. Demokratııalyq kórinisterden alystaý. Muny atalmysh zań jobasynyń úlken kemshiligi der edim. Sondaı-aq habarlandyrý úrdisinde qanaǵattandyrý, qanaǵattandyrmaý máselesi qaralmaýy kerek. Zań jobasyndaǵy eki birdeı bapta habarlandyrýdy qaraý tártibi kózdelgen. Bul baptar habarlandyrý tártibiniń mańyzyn joıyp otyr. Sonda mıtıngige qatysty reformanyń aty – habarlaý, is júzinde – ruhsat suraý bolaıyn dep tur, – deıdi ol.

Quqyqqorǵaýshynyń sózinshe, mıtıngi ótkizý týraly habarlandyrý burynǵydaı 10 jumys kúni buryn jergilikti atqarýshy organǵa habarlanýy tıis. Biraq habarlanǵan mıtıngige bılik kez kelgen ýaqytta tyıym sala alady.

– Bılik habarlanǵan mıtıngige op-ońaı tyıym sala alady. Onyń sebebi santúrli bolýy múmkin. Máselen, "azamattardyń ómirine qaýip tónip tur" dep habarlanǵan mıtıngini boldyrmaı qoıý bılik úshin túk emes, – dedi quqyqqorǵaýshy.

Abzal Quspan zań jobasynda mıtıng ótkizetin oryndar qalanyń syrtynda emes, ortalyǵynda bolsyn degen talap eskerilmegenin aıtty.

– Qandaıda bir adam mıtıngige aıdalaǵa aıqaılaý úshin shyqpaıdy ǵoı. Ol bılikke narazylyǵyn, talap-tilegin betpe-bet aıtý úshin, bılikke qanshalyqty narazy ekenin bildirý úshin shyǵady. Jáne oǵan múmkindik berilýi tıis. Azamattar mazalaǵan máselelerin sol salaǵa jaýapty naqty vedomstvo ǵımaratynyń aldyna baryp bildirýi kerek. Qoıǵan talaby boıynsha tıisti tulǵadan jaýap ala alýy mindetti. Halyqaralyq zańnama boıynsha solaı. Bizdiń zańda mundaı múmkindiktiń bolmaýy eski zańnyń sarqynshaǵy der edim, – dep atap ótti zańger.

Quqyqqorǵaýshy pikirinshe, zań jobasynda jýrnalısterdiń mıtıngi kezinde ózin qalaı ustaý kerek, qandaı quqyqtary, qandaı mindetteri bary týraly tustar artyq.

– О́ıtkeni jýrnalıster qyzmeti BAQ týraly zańmen rettelgen. Eger atalmysh zań jýrnalıster qyzmetin retteıtin bolsa, onda polısııa qyzmetkerleriniń qyzmeti de rettelýi tıis. Joq, olar óıtpeıdi. Tek jýrnalısterdiń mindetin belgilep qoıǵan. Negizi bul zań shyǵarý úrdisine qaıshy dúnıe, – deıdi quqyqqorǵaýshy.