Qazaqstandaǵy jumyrtqa óndirisi qurdymǵa ketkeli tur

Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi 2020 jyldan bastap otandyq qus fabrıkalaryndaǵy taýyq jumyrtqasy óndirisin sýbsıdııalaýdan bas tartpaq. Bul sheshim eshkimmen aqyldaspastan, bıznes ókilderi men salalyq qaýymdastyqtyń kelisiminsiz shyǵarylǵan. 

Bul rette Qazaqstandaǵy jumyrtqa óndirýshiler qaýymdastyǵy mınıstrlikpen múlde kelispeıdi. Mundaı sheshim qazaqstandyq tutynýshylar úshin jumyrtqa baǵasynyń qymbattatyp qoımaı, túptiń túbinde salanyń qurdymǵa ketýine ákep soǵady.

Mınıstrlik óz sheshimin salanyń eldi ımportqa táýeldilikten tolyq aryltqanyn, endi qoldaýǵa zárý emestigimen túsindirdi. Ekinshi sebep – sýbsıdııany bólý, ony alý jáne maqsatty jaratýdyń ashyqtyǵy usynylmaıdy eken. 

Qaýymdastyq ashyqtyq máselesin sheshý ońaı ekenin aıtady. Bar bolǵany kásiporyndarǵa aýdıt júrgiziledi. Olar aýyl sharýashylyǵy mınıstrligine sýbsıdııa alý talaby úshin mindetti aýdıt júrgizý usynysyn aıtqan. 

Sýbsıdııa 2008 jyldan beri jem-shóptiń qunyn azaıtý maqsatynda tólenip kelgen. Alynǵan sýbsıdııanyń tıimdiligin qus fabrıkalary 2 negizgi kórsetkishpen kórsetedi:

1) О́ndiris kólemi 2 ese artty (2009 jylǵy 2 mlrd-tan 2019 jylǵy 4 mlrd jumyrtqaǵa deıin)

2) 2009-2019 jj baǵa 66%-ǵa ósti, ózindik quny ol kezde 106% bolǵan.

2017 jyldan 2019 jylǵa deıingi ózindik qun, satylym baǵasy jáne sýbsıdııa men sýbsıdııasyz tıimdilik boıynsha derekter 

Sońǵy úsh jylda ónimniń ózindik baǵasy 16,6 paıyzǵa ósti, al satylym baǵasy 14,8 paıyzǵa artqan. Al jumyrtqa óndirisiniń negizgi quramdasy – jem sol ýaqyt aralyǵynda 34,1 paıyzǵa qymbattady.

Importqa táýeldilikti azaıtý baǵytynda qus fabrıkalary qurylys, jańǵyrtý jáne óndiristi keńeıtý úshin ekinshi deńgeıli bankterden nesıe alyp keldi. Búginde kásiporyndardyń ótelmegen qaryzy barshylyq. Eger sýbsıdııa alynyp tastalsa, barlyq kásiporyndar birden qarjylyq qıyndyqqa tap bolady.

Qazirgi tańda Qazaqstanda jumyrtqa óndiretin 32 qus fabrıkasy jumys istep tur. Olardyń 11-i shaǵyn óndiris kólemine ıe (100 mln jumyrtqaǵa deıin). 16-sy ortasha (100-200 mln jumyrtqa) jáne 5-eýi iri (200 mln-nan kóp). Eger sýbsıdııa alynyp tastalsa, 2020 jyldyń ózinde barlyq shaǵyn jáne keıbir ortasha qus kásiporyndary bankrot bolyp, tipti jumysyn toqtatýy múmkin.  Al jumyrtqa óndirisiniń kólemi eki esege deıin tómendep ketedi. (2019 jylǵy 4,5 mlrd danadan 2020 jyldyń sońynda 2-3 mlrd danaǵa deıin) 2 myń jumys orny qysqarady.

Oǵan qosa, sýbsıdııanyń alynyp tastalýynan jumyrtqanyń ózindik baǵasy birden 15 paıyzǵa qymbattaıdy. 2020 jyldyń sońyna deıin qaýymdastyq josparyna saı ónim baǵasy 40 paıyzǵa qymbattaıdy. Sonymen qatar, belgili sebepterge baılanysty naryqtaǵy qazaqstandyq ónim arzanyraq reseılik jáne belorýsstyq ónimmen yǵystyrylýy yqtımal. Demek, respýblıka qaıtadan ımportqa táýeldi bolyp qalady. 

Osylaısha, aýyl sharýashylyǵy mınıstrliginiń sýbsıdııany alyp tastaý týraly sheshimi QR jumyrtqa óndirýshiler qaýymdastyǵynyń pikirinshe, úlken táýekelge alyp keledi. Qazaqstandaǵy jumyrtqa salasy quldyraýy bek múmkin. Tipti, joıylýy ǵajap emes.