Dinı bilimdi óz elimizde alǵan abzal

Elimiz táýelsizdikke qol jetkizgennen keıingi alǵashqy jyldary qazaqstandyq jastardyń bir bóligi dinı-teologııalyq bilim alý maqsatynda kóptegen shet memleketterge oqýǵa ketti. Olardyń kópshiligi bilim alýǵa barǵan eldiń saıası ahýalynan, ustanatyn dinı baǵytynan habarsyz boldy. О́z mádenıetin, ata-babasy ustanǵan joldy durys túsinbeı dinı bilimniń tereń tuńǵıyǵyna boılap ketken keıbir azamattarymyz ózge jat dinı ıdeologııanyń shyrmaýyna túsip qalǵanyn ózderi de sezbeı qaldy.

Dinı bilim alý úshin eń yńǵaıly bolǵan Taıaý Shyǵys elderinde sońǵy jyldardaǵy ártúrli dinı aǵymdardyń belsendiligi artyp, dinaralyq qaqtyǵystardyń beleń alýymen jáne ekstremıstik, sondaı-aq, terrorıstik uıymdardyń ashyq narazylyqqa shyǵýymen qoǵamdyq-saıası jáne dinı ahýal kúrt kúrdelenip ketti. Sonymen birge, ártúrli jalǵan jáne destrýktıvti uıymdardyń qyzmeti ashyq nasıhattalyp, basqa elderden bilim alý maqsatymen kelgen shetel azamattaryn óz qatarlaryna tartý  faktileri oryn alýda.

Qazirgi tańda Qazaqstan bıligi syrttan dinı bilim alýǵa umtylǵan jastardy bóten oıly destrýktıvti uıymdardan saqtandyrý isin qolǵa alyp, syrt elderge dinı saýatyn kóterýge umtylǵan jastarǵa túrli talaptar qoıyp, olardyń bilim alý barysyn qadaǵalaýdy kúsheıtti. Endi shetelde dinı bilim alýǵa nıetti jastar aldymen óz elimizde bazalyq dinı bilim alyp (bakalavr), sodan keıin ǵana sheteldik dinı bilim beretin oqý ornyna memleket tarapynan beriletin arnaıy joldama negizinde oqýǵa túse alady. Mysaly, Mysyrdyń belgili dinı oqý orny ál-Azhar ýnıversıteti  Qazaqstannan tek joldamasy bar stýdentterdi ǵana qabyldaıdy. Budan bólek stýdentter, barǵan elinde din isteri komıeteti tarapynan ázirlengen «Qazaqstan Respýblıkasynyń shetelge bilim alýǵa shyǵatyn azamattaryna arnalǵan din máseleleri boıynsha jadynama» atty qujatta kórsetilgen talaptardy oryndaýy qajet. Munyń bári memleketimizdiń óz azamattaryn shetelde júrgen kezinde qorǵaýǵa, qıynshylyqqa tap bolǵanda der kezinde kómek bere alý úshin jasalynyp jatyr.

Sońǵy jyldary memleketimiz óz elimizde dinı mamandar daıyndaý boıynsha birqatar jumystar atqarýda. Osy baǵytta, jastardyń sheteldik kúmándi dinı oqý oryndaryna túsip, sanasynyń ýlanýnyń aldyn-alý jáne dinı ekstremıstik ıdeıalardyń  taralýyna tosqaýyl qoıý maqsatynda sapaly dinı mamandar daıarlaıtyn birqatar otandyq dinı oqý orny ashyldy.

Búgingi kúni Qazaqstanda bir ıslam ýnıversıteti (Almatydaǵy «Nur Múbárak» Egıpet ıslam mádenıeti ýnıversıteti) men 9 medrese (Nur-Sultan, Almaty, Batys Qazaqstan, Aqtóbe, Jambyl, Túrkistan oblystarynda) qyzmet etedi, budan ózge pravoslavıe men ka­to­lık­tik dinı semınarııalar jumys isteıdi.

Elimizde joǵary bilimdi teolog, ıslamtanýshy mamandardy daıarlaý maqsatynda 2003 jyly  Almatyda «Nur Múbárak» Egıpet ıslam mádenıeti ýnıversıteti ashyldy. Alǵash qurylǵan jyldardan qazirgi kezge deıin ýnıversıtet eldiń beldi dinı oqý ordasyna aınalyp úlgerdi. Búginde atalǵan bilim oshaǵy qazirgi kúnniń talaptaryna jaýap beretin joǵary bilimdi ári bilikti dintanýshy, ıslamtanýshy, arab jáne aǵylshyn tilderiniń aýdarmashysy mamandaryn daıarlaýmen aınalysady. Osy oqý oryndaryndaǵy barlyq dinı, sondaı-aq, zaıyrly pánderdi oqytý baǵdarlamalary Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń talaptaryna sáıkes daıyndalǵan. Ýnıversıtette ıslam dinin oqytatyn musylman elderiniń jetekshi ǵalymdary sabaq beretindikten, stýdentter shet elge shyqpaı-aq Qazaqstanda da shet eldiń bilim deńgeıine saı bilim alyp shyǵa alady. Qazirgi kúnde atalǵan  oqý ornynda Jambyl  oblysynan 94 stýdent bilim alýda.

Sonymen qatar, zaıyrly bilim berýdiń bóligi retinde elimizde alty joǵary oqý ornynda «Dintaný» mamandyǵy boıynsha kadrlar daıyndalady. Atap aıtqanda, Almaty qalasyndaǵy ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti, Nur-Sultan qalasyndaǵy L.N.Gýmılev atyn­daǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıteti, Qaraǵandy qalasyndaǵy E.Bóketov atyn­daǵy Qaraǵandy memlekettik ýnıversıteti, Almaty qalasyndaǵy Núr-Múbárak Egıpet ıslam mádenıeti ýnıversıteti,  Túrkistan qalasyndaǵy Q.A.Iаsaýı atyndaǵy Halyqaralyq qazaq-túrik ýnıversıteti jáne Almaty qalasyndaǵy Shet tilderi jáne iskerlik karera ýnıversıtetinde dintaný mamandary daıarlanady.

Joǵaryda atalǵan ýnıversıtetterde oblysymyz boıynsha jalpy 31 stýdent oqýda. Atap aıtqanda, – ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetinde – 19, Q.Iаsaýı atyndaǵy Halyqaralyq qazaq-túrik ýnıversıtetinde – 7, L.Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıtetinde – 5 stýdent oqıdy.

Osy tusta taǵy bir eskere ketetin jaıt, sońǵy jyldary memleketimiz tarapynan dintanýshy mamandardy daıarlaýǵa arnalǵan memlekettik bilim berý granttarynyń sany artyp keledi. Mysaly, 2019 jyly Bilim jáne ǵylym mınıstrligi tarapynan «Dintaný jáne teologııa» mamandyqtaryn daıarlaýǵa bólingen bilim granttarynyń negizinde 332 túlek oqýǵa tússe, 2019-2020 jylǵa arnalǵan  oqý jylynda atalǵan mamandyqty daıarlaý boıynsha 430 grant bólingen. Al, dindi tereńirek zertteýge nıettengen jastar úshin «Islamtaný» mamandyǵyna 2018-2019 jyly 250 bilim granty bólingen.  Bul dinı bilim alýǵa nıetti jastar úshin memleket tarapynan jasalǵan  keremet múmkindik.

Qazirgi ýaqytta elimizde dintanýshy  mamandarǵa memlekettik qyzmette (mınıstrlikte, din isteri komıtetinde,  jergilikti ákimdikterdiń din isteri, ishki saıasat, jastar basqarmalarynda), quqyq qorǵaý organdarynda (IIM, UQK, prokýratýra organdarynda din salasy boıynsha maman retinde), ǵylymı-zertteý ınstıtýttarynda, murajaı ortalyqtarynda, dinı uıymdarda (QMDB, meshitter jáne t.b.), memlekettik jáne memlekettik emes joǵary jáne orta arnaýly oqý oryndarynyń oqytýshylary retinde suranys joǵary.

Qoryta aıtqanda jastarymyzǵa bastapqy dinı bilimdi ıaǵnı, bakalavrlyq bazalyq bilimdi shet elderdiń dinı bilim ortalyqtarynda emes, ózimizdiń otandyq oqý oryndarynda alǵany abzal. Joǵaryda aıtyp ótkenimizdeı, óz elimizde de bilikti mamandar daıyndaıtyn joǵary oqý oryndary jetkilikti. Ári bolashaǵyn dintaný men teologııalyq ilimderdi zertteýge arnaǵan qazirgi jastarǵa óz Otanynda kásibı bilim alýdyń barlyq múmkindikteri jasalǵan.

Jambyl oblysy ákimdiginiń

 din isteri basqarmasy

 hrıstıan jáne basqa da dinı

 birlestiktermen baılanystar

jónindegi bóliminiń

 bas mamany A.Kalmyrzaev