Kúlesiz be, jylaısyz ba: Nurymbetov endi qarttyqty qamtamasyz etpek

Bul týraly ol zeınetaqy jınaǵynan qarajatty aldyn ala alý usynysy jaıyndaǵy BAQ ókilderimen ótken baspasóz konferensııasynda aıtqan. Endi sol pikirdi oqyp kórińiz:

«24 qańtar kúni prezıdent óz pikirin aıtty, alǵashqy mańyzdy qadam jasaldy dedi jáne bizdiń maqsat jınaqtardyń bárin taratyp berý emes, azamattardyń qarttyǵyn qamtamasyz etý, jalaqylaryn kóleńkeden shyǵarý dedi. Úkimet pen ulttyq bankke kezeńimen osy múmkindikti berýge bolatyn azamattardyń ortasyn keńeıtý keregin aıtty», – deıdi ol.

Esh qaǵys estimedińiz, áýeli azamattardyń «qarttyǵyn qamtamasyz etý» dese, sosyn «jalaqylaryn kóleńkeden shyǵarý» deıdi mınıstrińiz. Memleket basshysynyń sózin dáıek etip. (bálkim, "mınıstrińiz" degen sózge: "men saılamaǵanmyn, meniń mınıstrim emes" dep siz óre tóregeler me edińiz: ǵapý ótinemiz!).

Sonymen ne túsinesiz budan? Mundaıda áke-shesheńniń: «Erteńiń úshin myna aqshany tyǵyp qoıaıyn» deıtini eske túspeı me birden. Siz ustap qoıady dep qorqady ǵoı olar baıaǵy. Sebep – aqyl-esi kiresili-shyǵasyly balasyz ǵoı: qurtyp qoıarsyz. Ol endi janashyrlyq deńiz. Al jańaǵy Nurymbetovtyń bir ushyn Toqaevqa tireı aıtqan sózin bul logıkaǵa salsańyz, úkimet halyqty bala kórip otyrǵany baıqalady. Sosyn da halyqqa jany «ashyp»: «Az tirnektep jıǵan tıynyn qurtyp qoısa, qarttyǵy qalaı qamtamasyz etiledi?» dep bas qatyrý bul.

Bas qatpaı kórsin. Toqaevtyń qyzdy-qyzdymen aıtyp qoıǵan reformalyq sózi úkimettiń baıqamaı "bas jaqqa" baryp qoıýyna sebep boldy da, dál osyǵan deıingi zeınetaqy jónindegi, tipti qazaqstandyqtardyń ortasha jalaqysy jónindegi pafostyń parsha-parshasy shyqty bilgen adamǵa. Ony baıqaý tipten ońaı. Alysqa barmaı mınıstrdiń myna bir sózin esepke alyńyz:

«Jınaqtaýshy zeınetaqy qorynda azamattardyń 10.4 trln teńge jınaqtary bar. Qazaqstan boıynsha 9,9 mln zeınetaqy esepshoty bar. О́kinishke qaraı, salymdardyń mólsherine kelsek, 53 paıyz jınaqtyń kólemi 500 myń teńgege deıin ǵana.  16 paıyzy 500 myń teńge men 1 mln teńge arasynda. Jınaqtardyń 15 paıyzyndaǵy salym mólsheri – 1 mln teńge men 2 mln teńge arasynda Iаǵnı, salymshylardyń 84 paıyzynda jınaq mólsheri tek 2 mln teńgeden aspaıdy. Osyny eskere otyryp, úkimettiń usynysy -  jınaqtaýshy zeınetaqy júıesin odan ári jetildirý kerek», – deıdi. 

Taıǵa tańba basqandaı anyq tur osynda.  "Zeınetaqyny merziminen buryn alý úshin 20 jastaǵy jigittiń shotynda 6 mıllıon teńgeden astam aqsha bolýy shart" degen mınıstrlik "shatpa-shuty" da dál osy arada jaramsyz bolyp shyǵady. Iаǵnı, halyqtyń 84 paıyzy bar-joǵy 2 mıllıon teńge jınaqtaýǵa qaýqarly dep turǵan joq pa?! Al 53 paıyzy jarty mıllıondy áreń qurap otyr degen sóz. Osydan-aq eldegi kedeıliktiń, "kóteremdiktiń" qaı deńgeıde ekenin eshbir baqsynyń kómeginsiz aıta salý ońaı bolsa kerek.
Al budan soń basyń taǵy qatady kelip-kelip. Aına-qatesiz «jalaqylaryn kóleńkeden shyǵarý» dep otyrmaı ma?! Al oılańyz. Zeınetaqy dep zar qaǵyp otyrǵan, 84 paıyzy eki mıllıon teńge jınaqtaı almaı otyrǵan qaı qazaqstandyqtyń jalaqysy «kóleńkege» kirip ketti eken dep? Tipti, «kóleńkeli ekonomıka» dep keletin (aılyǵy shaılyǵynan aspaıtyn qarapaıym halyqqa túk qatysy joq – red.) tóbel termınmen tápsirlep kep jiberseńiz, jalaqysy kóleńkede jatatyn azamattyń taǵy zeınetaqyǵa zárýligi shamaly bolsa kerek-ti.

Álde, deımiz: taksıs pen tandyr japqandy, qap arqalaǵan men qara qazan túbin qyryp bálish satqanǵa deıin tabysyn tirkep alǵysy kelgen úkimet «kóleńkeli» jalaqyny osy tóńirektten izdep áýirege túsip pe edi? Sebebi, osynyń bári shyn máninde burysh-buryshta naǵyz kóleńke saǵalap, tal jaǵalap kún kóretinder emes pe. Biraq olardyń onsyzda jantaıyp jatqan tabysyn kún astyna shyǵarǵannan paıda qaısy? Salyqqa sarp etý me ýaqytty? Ne dese de ózderi aıtqan «kóleńke» boıynan asyp turǵan zeınetker qazaqstandyqty biz ázirge kórip turǵanymyz joq.  

Aıtpaqshy,  byltyr qyrkúıekte Qasym-Jomart Toqaev halyqtyń óz zeınetaqy jınaqtary arqyly baspana alý máselesin sheshýdi tapsyrǵan bolatyn. Endi sodan beri sozbuıdadan ótken mınıstrdiń sóziniń biz tápsirlemegen bóliginiń álpeti mynaý. Biz túsinbegen, siz túsinedi dep berilgen aqparattyń qaz-qalpy qysqa túıini osy. Sonymen sóz támám:

«Tikeleı jarnalardyń bir bóligin paıdalaný usynyldy. Birinshiden, jumys istep júrgen azamattar barynsha az jetkilikti somadan asatyn jınaqtalǵan jarnalardy alýy týraly usynys. Ekinshi sanat – zeınetkerlik jasqa jetken tulǵalar. Bizdiń usynysymyz boıynsha, sol jerdegi jınaǵynyń 50 prosentin ala berse deımiz. Bir ǵana shartpen: ol kisiniń jınaqtaýshy qorynda qalǵan aqshasy jáne memleket tarapynan alatyn bazalyq zeınetaqysy men eńbek zeınetaqysyn qosqanda, eń az degende tabysynyń 40 prosentinen tómen bolsa degen shartpen beriledi», – deıdi Birjan Nurymbetov.