«Hrýshevka» úıler Almaty halqynyń bas qaıǵysyna aınaldy

2011 jyly eldegi tozyǵy jetken úılerdi jańartý maqsatynda «2011-2020 jyldarǵa arnalǵan turǵyn úılerdi jańǵyrtý» baǵdarlamasy qolǵa alyndy. Baǵdarlama iske asyryla bastaǵan tusta «tozyǵy jetken úılerden qutylatyn boldyq» dep qýanyp qalǵanymyz da ras. Ásirese Almaty halqy 1959-1985 jyldary salynǵan Hrýshev salǵyzǵan «hrýshevka» úılerden qutylamyz dep oılady.

Biraq sala mamandarynyń paıymdaýynsha, bastapqyda jap-jaqsy bastalǵan atalmysh baǵdarlama qazir tipti «suıyqtalyp» ketkenge uqsaıdy. Bul rette mamandar «Qazir baǵdarlamanyń ashyqtyǵy tómen. Jospar boıynsha Almatyda jylyna 500 turǵyn úı kúrdeli jóndeýden ótýi tıis bolatyn. О́kinishke qaraı, bul mejeni baǵyndyra almadyq» deıdi. Mamandardyń aıtýynsha, ásirese «hrýshevka» atanyp ketken úılerdi jańǵyrtý qıynǵa soǵyp otyr.

«Búginde Almatyda «hrýshevkalar» atanyp ketken úıler halyqtyń bas qaıǵysyna aınalǵan. Bul «hrýshevka» úıler 1959-1985 jyldardyń aralyǵyndaǵy salynǵan. Ásirese, olardyń qurylysy 60-shy jyldary qarqyndy júrgizildi. Halyqtyń bul úılerdi osylaısha ataýyna sol kezdegi Nıkıta Hrýshevtiń «Jobalaý men qurylysta shamadan tys shyǵyndanýǵa jol bermeý jónindegi» qaýlyǵa qol qoıýy sebep boldy. Osylaısha, sol kezderi qurylysshylarǵa jedel túrde eshqandaı sáýlettik izdenissiz kóppáterli úılerdi salý júkteldi. Alaıda sodan beri qanshama jyldar ótti, ýaqyt ózgerdi. «Hrýshev» úıleri baıyrǵy kóne úıler bolyp qala berdi. Biz kúni búginge deıin bul úılerdiń problemalaryna onshalyqty den qoıa bermedik. Biraq bul úıler qazir tym eskirdi. Turǵyndar sataıyn dese ne satylmaıdy, ne modernızasııaǵa jaramaıdy. 2011-2020 jyldarǵa arnalǵan turǵyn úılerdi modernızasııalaýǵa qatysty baǵdarlama qolǵa alynǵanda osy úılerdi jańǵyrtýǵa septigin tıgize me dep biraz úmittendik. Biraq atqarýshy organdar bul úılerdiń syrtyn ǵana sylap-sıpap ótti. Onyń ózinde tolyqtaı emes. Qalanyń kórnekti aýdandaryndaǵy ǵana úıler sylandy. Al qalǵan tómengi jaqtaǵy aýdandarda eski úıler sol eski kúıinshe tur», – dedi Almaty qalasy Jetisý aýdanynyń turǵyny Merýert Saparova.

Naq osy másele boıynsha zerttep kórdik. Almaty qalasynda tozyǵy jetken 7771 úı bar desek, onyń 4446-sy kúrdeli jóndeýdi talap etedi. Joǵaryda aıtyp ótkenimizdeı, jospar boıynsha jyl saıyn 500-ge jýyq turǵyn úı jóndeýden ótýi kerek edi. Biraq bir jylda 100-ge jaqyn turǵyn úı ǵana jóndelgen. Al qazir tipti osy ataǵy dardaı baǵdarlamanyń jumysy kórinbeı ketken. Respýblıka kóleminde salany modernızasııalaýǵa 2014-2016 jyldary 59,4 mlrd teńge bólingen.

Al buǵan qatysty ekonomıst-sarapshy Toǵjan Shaıahmetova:

«Bul baǵdarlamadan halyq paıda kórýi úshin aldymen jergilikti atqarýshy organdar bólingen qarjyny naqty baqylaýǵa alǵany abzal. Naqty baqylaýdy qatańdatý qajet, olaı etpesek baǵdarlama nátıjeli bolmaıdy. Eseptesek, turǵyn úıdi jańǵyrtý baǵdarlamasy arqyly kúrdeli jóndeýden ótken qaladaǵy úılerdiń shyǵyny azaıǵan. Mysaly, úıdi jańǵyrtýdan ótkizgennen keıin turǵyndar jylý úshin az tólem tóleı bastaǵan. Eskerý kerek, bul úılerdiń barlyǵy ortalyq jylý júıesine qosylǵan. Jóndeýden ótkennen keıin turǵyndar paıdalanatyn jylý men ystyq sý aıtarlyqtaı únemdelip, bir ǵana jylýǵa 46 paıyzǵa deıin az tólem tólengen. Qubyrlar jóndeýden ótkennen keıin de ystyq sý men sýyq sý úshin de tólemdi 2018 jylmen salystyrǵanda 2019 jyly 15-18 paıyzǵa az tólegen. Sondyqtan bul baǵdarlamany saýatty júzege asyryp tozǵan úılerdi jóndeý biz úshin asa qajet. Sebebi tozyǵy jetken úılerdiń shyǵyny da kóp bolady. Osyny eskersek, baǵdarlamanyń oryndalý barysyn Úkimet qatań baqylaýy qajet», – deıdi Toǵjan Shaıahmetova.

Osylaısha mamandar, osy bir máseleni tıisti oryndar qadaǵalaýǵa alyp, naqty baqylaý saýatty bolsa eken dep otyr.

Qarlyǵash ZARYQHANQYZY