Qazaqstandaǵy dinaralyq tatýlyqtyń qaınar kózi qaıda jatyr?

Din –ómirimizdiń rýhanı azyǵy, dinsiz qoǵam, memleket joq. Ony joqqa shyǵara almaımyz.

Jalpy din óte názik nárse. Álemde dinaralyq soǵystar bolǵan. Tarıh ony joqqa shyǵara almaıdy. Sondyqtan da bul máselege biz shetin qaramaýymyz kerek. Bul oraıda Qazaqstanda dinaralyq tatýlyq pen birlik bar. Elimizde turatyn barlyq halyqqa erkindik berilgen. Kim qaı dindi ustansa da, erki ózinde. Biraq zań sheńberinen asyp ketpeýi qajet. Soqyr senimge boı aldyrmaýy kerek.

Rasynda din ımandylyqty ýaǵyzdaıdy, adam balasyn bir-birine qurmetpen qaraýǵa úıretip, izgilikke tárbıeleıdi. Eldegi dinaralyq tatýlyq qaıdan keldi, onyń negizi qaıda jatyr? Bul saýalǵa jaýap berer bolsaq, ol eń aldymen memleket júrgizgen salmaqty, sarabdal saıasatta jatyr. Qazirgi Qazaqstannyń saıasaty Elbasy negizin qalaǵan dinaralyq tatýlyqta ekenin umytpaýymyz qajet. Aqıqatyn aıtý kerek, 100 –den astam ult pen ulystar turatyn, ózge de dindi ustanatyn  dıasporalar meken etken Qazaqstanda bul másele eshqashan problemaǵa aınalǵan emes.Munyń qaınar kózi qaıda jatyr? Bul saýalǵa jaýap berý qıyn emes. Onyń negizi Elbasy irgetasyn qalaǵan Qazaqstandaǵy dinaralyq tatýlyq pen ularalyq yntymaq, birlikte jatyr.

Jalpy buǵan deıingi qabyldanǵan zańdarǵa nazar aýdarar bolsaq, bári de tatýlyqty tý etkenin, ony baǵdar etkenin ańǵarýǵa bolady. 2010 jyldan bastap 2020 jylǵa deıingi kezeńge arnalǵan quqyqtyq saıasat tujyrymdamasynyń ózinde de konfessııaaralyq tatýlyq pen kelisim týraly atap kórsetilgen. Bul baǵdarly qujatta tipti ateıstik kózqarasty ustanatyn azamattardyń quqyǵyn qurmetteý kerektigi de aıtylǵan. Endi quqyqtyq saıasat tujyrymdamasyna jazylǵan taraýdyń bir babyn mysalǵa keltireıik.

«Qazaqstan zaıyrly memleket bolyp tabylady, onda konfessııaaralyq tatýlyq pen kelisim saltanat qurýda, dinge senýshilermen qatar ateıstik kózqarasty ustanatyn azamattardyń da quqyǵy qurmetteledi. Memleket dinı qyzmet salasyna aralaspaıdy, alaıda konfessııalarmen ózara is-qımyldy qamtamasyz etýi jáne azamattardyń dinı senim bostandyǵy quqyǵyn qorǵaýy tıis, ol úshin osy salada tıimdi memlekettik saıasat qalyptasýy tıis».

Mine ultaralyq birlik pen dinı múddelerdiń tatýlyq kelisiminiń kórinisi. Táýelsizdik alǵan jyldardan bastap, dinge betburys birjola ózgerdi. Imandylyqqa uıyǵan jastar kóbeıdi. Biraq memleket jastar jat aǵymǵa erip ketpeý úshin bárin de baqylap, rettep otyr.

Din dúnıeniń dińgegi ekeni ras. Olaı bolsa, elimizdegi kóp din men ulttyń basyn qosqan memlekettiń yntymaqqa úndegen myzǵymas saıasatyn árqashan qoldaýmyz kerek. Konfessııalar arasynda túsinistik pen senim bar jerde olardyń arasynda eshqashan alaýyzdyq bolmaıdy. Biz osyǵan qýanýymyz kerek, osyǵan shúkirshilik etýimiz qajet.

Dinaralyq alaýyzdyqtan álemniń ár túkpirinde soǵys bolyp jatyr. Jazyqsyz qan tógilip, myńdaǵan bala ata-anasynan, baýyrynan, ini -qaryndasynan aırylýda. Munyń barlyǵy da dinaralyq alaýyzdyqtan ekeni sózsiz. Al qashannan álemniń dıalog alańyna aınalǵan Qazaqstannyń elordasy muny aıqyn túsinip otyr. Elbasy Nazarbaevtyń bastamasynyń arqasynda úsh jyl saıyn álemdik dinniń kóshbasshylarynyń basyn qosqan jıyn ótedi. Alǵash ret mundaı jıyn 2003 jyly Astanada ótti. Sodan beri jıyn turaqty túrde ótip keledi. Álemdik dinniń lıderleri alty ret Nur-Sultan qalasyna jınaldy. Alty ret sezd ótti. Mundaǵy maqsat ne? Din arqyly adamdardyń júregine ımandylyq uıalatý, din ultaralyq tatýlyq pen kelisim bola alatynyna álem  jurtshylyǵynyń kózin jetkizý.

Halyqaralyq qoǵamdastyqta tatýlyq pen kelisimniń alańyna aınalǵan Qazaqstan qazir shynynda ózgelerge úlgi desek, artyq aıtqandyq emes. О́ıtkeni bizde birlik pen yntymaq bar. Barlyq din ókilderi yntymaqta ómir súrip keledi. Derekke júginer bolsaq, bizdiń elimizde qazirgi ýaqytta 3658-ge jýyq dinı birlestik bar eken. El halqynyń basym bóligi de musylman dinin ustanady. Bir dinniń basymdyǵyn kórsetip, ekinshisine esh qysym jasalynyp jatqan joq. Memlekettiń saıasaty buǵan jat. Árıne, tabıǵı shıkizat pen paıdaly qazbalarǵa baı elmiz. Biraq odan da artyq basty baılyǵymyz bar. Ol – dinaralyq tatýlyq, ultaralyq birlik. Bul memlekettiń ashyq ustanǵan saıasaty. Jyl ótken saıyn nyǵaıyp kele jatqan osy tatýlyq bizdiń yrys-baǵymyz. Tek osyny endi baıandy etýimiz kerek.  

Ata Zańymyz Konstıtýsııamyzda da ««Respýblıka qyzmetiniń túbegeıli prınsıpteri: qoǵamdyk tatýlyq pen saıası turaqtylyq», - dep naqty jazylǵan. Endeshe álimsaqtan beıbitsúıgish saıasatty baǵdar etken qazaq halqy búginde de memleket júrgizip otyrǵan saıasattyń arqasynda tatýlyqtyń ordasyna aınalyp keledi. Búgingi aýyzbirlik neden? Bul eń aldymen  Elbasynyń sarabdal sıaasatynyń arqasynda negizi qalanǵanyn aııa ketý kerek.  Bul shynaıy naqty fakt. Ony eshkim de joqqa shyǵara almaıdy. Memleket nemese eldiń basshysy qandaı saıasat júrgizse, halyq ta sony qoldaıdy, baǵalaıdy, bas ıedi. Tatýlyq pen birlik, yntymaqtyń  adam ómiri men qoǵamda qandaı orny baryn jan júregimen, aqyl-oı, parasatymen túsinedi, sezine biledi.

Elbasy Nazarbaevtyń bir joldaýynda  bylaı dep aıtqany bar: «Biz ózimizdiń jatsynbas turpatymyzben, etnosaralyq, konfessııaaralyq tatýlyǵymyzben jáne ózara úndesýimizben kúlli álemge tanymalmyz». Rasynda da solaı.

Álemdik beıbitshilik bastamalarymen belgili Nazarbaevtyń eńbegin biz baǵalaýymyz kerek. Bul ýaqyt óte kele tipti aıqyndala túsetin dáleldeýdi qajet etpeıtin naqty shynaıy fakt.

Din adamnyń júregine izgilikti sebedi. Din –dińgek ózgermeýi múmkin. Biraq ár eldiń zańy ózgerip, tolyqtyrylyp otyrady. Barlyq memlekette de solaı. Sonaý táýelsizdik alǵan 1990 jyldardyń basynda qabyldanǵan «Din týraly» zań» ýaqyt óte kele Qazaqstanda 2011 jyly qaıtadan ózgeriske ushyrady. Elbasy qol qoıǵan bul zań  «Dinı qyzmet jáne dinı birlestikter týraly» zań dep ataldy. 2017 jyly oǵan ózgerister men tolyqtyrýlar engizildi. Biz qazirgi ýaqytta osy zańnyń aıasynda ómir súrip kelemiz.

Qazaqstan azamatyn erkinen tys májbúrlep, basqa dinge kirgizý oryn alǵan emes. Bul bolmaıtyn áreket, bolmaıdy da. Tek jat aǵymnyń jetegine bilmestikpen kirip ketip, opyq jegender barshylyq. Biraq memleket olardy eshqashan jarty jolda qaldyrmaıdy. Qazir Sırııadan ákelingen jas balalar men analarmen memlekettiń úgit – nasıhat toby tolyq úgit-nasıhat jumystaryn júrgizip jatyr. Qazaqta maqal bar: «Adasqannyń aıyby joq, qaıta úıirin tapqan soń» degen.

Din – ómir súrýdiń ozyq úlgisi ekendigi de ras. Sondyqtan ony ımandylyqqa yntymaq pen izgilikke ǵana paıdalanǵan abzal. Qazaqstan memlekettik saıasatyn dinaralyq tatýlyq pen yntymaqqa negizdep quryp otyrǵan kezde biz osy saıasatty el, halyq bolyp qoldaýymyz qajet.