Aýdandaǵy «Bolashaqtyń» túlegi, Jurtpen qalaı jumys isteýdi biledi

 

Aýdan men aımaqtyń myqty bolýy ol eń aldymen ákimderdiiń iskerligine de baılanysty bolatyny sózsiz. Muny nege aıtyp otyrmyz? Ádette halyqtyń ál-aýqatynyń  artýy kóp rette aımaq basshysyna da  baılanysty. «Ákim bol, halqyńa jaqyn bol» degen halyq  támsili beker emes. Bul oraıda oblystyń aýdandarynda iskerligimen kózge túsip basshylar az emes. Mysaly, Aqtóbe oblysynda Mártók atty aýdan bar. Tarıhty bilmegen adamǵa onyń aty da qyzyqty bolyp kóriner. О́lketanýshylar bul ataýdyń tarıhyn erte zamannan bastaıdy. Mortyq –bul shóptiń aty. Aýdan osy qasıetti ósimdiktiń atymen atalǵan desedi. Desek te pikirler ártúrli, biraq áńgime ákimde.

Mártók aýdany Aqtóbeniń soltústik bóliginde ornalasqan. Aýdan Reseıdiń Orynbor oblysymen shektesedi. Ońtústik batysynda Qobda aýdanymen, ońtústik shyǵysynda Alǵa jáne oblys ortalyǵymen, soltústik shǵysynda Qarǵaly aýdanymen jalǵasady. Sondaı-aq  Batys Eýropa-Batys Qytaı halyqaralyq dálizi de aýdan terrıtorııasy  arqyly ótedi.  Aýdanda búgingi tańda 30-ǵa jýyq dıaspora ókilderi turady, bul aýmaqtaǵy turǵyndardyń  sany 29901  ekenin aıta ketken jón.

Árıne, búgingi tańda aýdannyń áleýmettik –ekonomıkalyq jaǵdaıy óte jaqsy. Sońǵy toǵyz aıdyń kórsetkishine nazar aýdarar bolsaq, barlyq sala boıynsha jospar oryndalǵan. О́ndiris ósip, shaǵyn jáne orta kásip damyp keledi.

Memleket basshysy óz Joldaýynda eńbek ónimdiligin arttyryp, jańadan jumys oryndaryn ashýdy tapsyrǵany belgili. Bul oraıda aýdanda jaqsy, jaǵymdy kórsetkishter bar.  Aýdan turǵyndarynyń ortasha aılyq jalaqysy 116097 myń teńgeni quraıdy.  Bir ǵana mysal, sońǵy toǵyz aıda jańadan 754 jumys orny ashylǵan.

Aımaqta Elbasy men memleket basshysynyń tapsyrmalary oıdaǵydaı oryndalýda. Turǵyndardyń turmystyq jaǵdaıyn jaqsartýǵa barlyq sharalar qarastyrylýda.  2019 jyldyń 1 qazanyna deıingi jaǵdaıdy saralaıtyn bolsaq, 6172 múshesi bar 1328 otbasyna ataýly áleýmettik kómek taǵaıyndaý týraly keńes berildi. Onyń ishinde 880 otbasy ataýly kómekti alýǵa ótinish jazdy. 603 otbasyna 255, 7 mıllıon teńge kóleminde ataýly áleýmettik kómek berildi. 277 otbasynyń tabysy belgilengen tıisti mólsherden joǵary bolǵandyqtan  olardyń ótinishi keri qaıtaryldy. Búgingi tańda aýdan kóleminde jumyssyzdardyń sany azaıyp keledi.

Mártók aýdany tabaıǵaty kórkem, aýyl sharýashgylyǵyn damytýǵa bar jaǵdaı jasalǵan óńir. Jeri qunarly, mal sharýashylyǵyn damytýǵa yńǵaıly aımaq. Sondyqtan da kásipkerlerdiń kóbisi aýyl sharýashylyǵy salasynda ónimdi jumys istep keledi. Mal sharýashylyǵy da damýda. Barlyq salada alǵa jyljý bar. Munyń syry nede?

Osydan bes-alty aı buryn Aqtóbe oblysynyń ákimi Ońdasyn Orazalın Mártók aýdanyna basshy etip Ermek Kenjehanulyn taǵaıyndaǵany belgili. Beker emes. Isker basshy osyǵan deıin respýblıkalyq birqatar qarjylyq óndiristik kompanııalardy basqardy. Aqtóbe oblysy ákiminiń keńesshisi boldy. Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi basqarmasynyń bastyǵy, Aqtóbe oblystyq syrtqy baılanystar jáne týrızm basqarmasynyń basshysy boldy. Onyń ústine Ermek Kenjehanuly  «Bolashaq» baǵdarlamasymen Redıng ýnıversıtetin (Ulybrıtanııa) aýyl sharýashylyǵyndaǵy bıznesti basqarý mamandyǵy boıynsha, "Adjý" (Koreıa) ýnıversıtetin ákimshilik iskerlik mamandyǵy boıynsha támamdaǵan. Aımaq basshysy Ońdasyn Orazalın Mártók aýdanyna ony basshy etip taǵaıyndap, isker, jigerli «Bolashaqtyń» túlegine senim bildirdi. Búgingi tańda senim aqtalyp jatyr. Eń úlkeni ári negizgisi – halyqtyń senimine ıe bolý. Bul oraıda Ermek Kenjehanuly  sońǵy alty aıda iskerligin de kórsetti. Aýdan qaryshtap alǵa damyp keledi. О́ıtkeni memlekettik baǵdarlamalar tolyqqandy oryndalyp jatyr. Mysaly, «Eńbek» memlekettik baǵdarlamasy boıynsha aýyl sharýashylyǵy salasynda 75 joba iske qosyldy. «Qarapaıym zattar ekonomıkasy» jeńildetilgen baǵdarlama boıynsha 17 joba qaralý ústinde. Qazirgi tańda onyń ekeýi maquldandy, úsheýi qaralýda, al qalǵandary daıyndalý ústinde.

Mártók aýdany Aqtóbe oblysyndaǵy eń agrarly aýdannyń biri ekenin aıta ketken jón. Prezıdent tapsyrmasyna oraı qazirgi kezde paıdalanylmaı jatqan qunarly jerlerdi memleket menshigine qaıtarý  jumysy júıeli túrde júrgizilýde.

Aýyl sharýashylyǵy salasynda baqsha jáne dándi daqyldar egiledi. Kartop, qyzanaq, qııar, sábizden bastap, baklajanǵa deıin ósiriledi. Sonymen qatar, 13 sharýa qojalyǵy qaýyn ben qarbyz egýge daǵdylanǵan. Qazirgi tańda aýdan kóleminde Elek jáne basqa da sý qoımalarynyń mańaıynda 600 gektardaı paıdalanylmaǵan jerler bar. Aldaǵy ýaqytta atalǵan jerlerge baqsha ónimderi egiletin bolady.

Sondaı –aq, Mártók aýdanynda 35 plotına bar, bul mańaıda sýlandyryý alqabyn molaıtyp, balyq sharýashylyǵyn damytýǵa bolady. 35 plotınanyń qazirgi ýaqytta toǵyzy paıdalanýǵa berildi. Búginde kúnde aýdanda zamana kóshinen keıin qalmaı aýyl sharýashylyǵyn sıfrlandyrý jańasha qarqyn aldy dese de bolady.

Mártók aýdany tek qana aýyl sharýashylyǵynyń arqasynda kún kórip otyr desek, qatelesken bolar edik. Aımaqta qazirgi tańda 11 óndiris orny jumys istep, halyqqa paıdasyn tıgizýde.

Prezıdent ásirese aımaqtarda shaǵyn jáne orta bıznestiń damýyna kóp kóńil bolyp otyr. Aýdan ákimi Ermek Kenjehanulyn osy salanyń damýyna ózi de aıryqsha kóńil bólýde. «Jol kartasy-2020» baǵdarlamasy boıynsha jańa jobalar dúnıege kelip, tıimdi jumys isteýde. «Bastaý bıznes» jobasy boıynsha 75 adam arnaıy kýrsta oqytylyp, olar tıisti sertıfıkatty ıelendi. Olardyń ishinde 10 adam 32,4 mıllıon teńge shaǵyn nesıe aldy. Qazirgi ýaqytta «Qarapaıym zattar ekonomıkasy» baǵdarlamasy boıynsha 36 jobany júzege asyrý kózdelip otyrǵan kórinedi.

–Bizdiń basty maqsatymyz ­– halyqqa jaǵdaı jasaý, jumys isteımin degen adamǵa múmkindik berý, olardyń kókirek kózin ashý. Memleketke masyl bolyp, senip otyra berýge bolmaıdy. О́z kásibi men bıznesi bar adam ǵana bereke baqytqa keneledi. Kásibin dóńgelentken adamnyń tirshiligi túzeledi. Aýdan turǵynddary muny tereń túsinip otyr. Bıznesti nesıeleý baǵyty boıynsha bizdiń Mártók aýdany aımaqta kósh basyn bermeı tur. Aýdan turǵyndarynyń beznes salasyna belsendiligi artyp keledi, – deıdi aýdan ákimi.

Mártók aýdanynyń ınvestorlarǵa jáne ınvestısııa salýǵa qolaıly aımaq ekenin aıttyq. Aýdanda mal azyǵyn óndiretin zaýyt qurylysy bastaldy. Jobanyń quny - 2,5 mıllıard teńgeni quraıdy. Joba ústimizdegi jyldyń aıaǵyna qaraı iske qosylmaq. Daıyn ónimder Aqtóbe, Qazaqstan aýmaǵyna ǵana emes, shetelderge, atap aıtqanda, Eýropa qurlyǵy, Iran men Saýd Arabııa  naryǵyna shyǵarylmaq.

Mártók aýdanynyń ákimi Ermek Kenjehanulynyń aıtýynsha, taıaý arada jol boıynda servıstik qyzmetti damytý kózdelip otyr. О́ıtkeni aýdan Batys Eýropa-Batys Qytaı halyqaralyq dáliziniń ón boıynda ornalasqan. Sondyqtan bul salaǵa nazar aýdarmasa bolmaıdy.

Sondaı-aq aýdan aýmaǵy jer qoınaýyndaǵy paıdaly qazbalarǵa baı. Igerilmegen kenderdiń kózi de barshylyq. Al oǵan tıimdi ınvestor izdeý de basty nazarda tur.

Taǵy bir ınvestısııa tartylatyn sala – balamaly energııa kózderi. Jel qondyrǵalary arqyly aýdanda qýat kózderin óndirýge mol múmkindik bar. Onyń ústine qazirgi ýaqytta memleket «jasyl ekonomıkany» damytýǵa kóp kóńil bólýde.

Ermek Kenjehanuly aýdan ekonomıkasy shyǵyn jáne orta bıznestiń damýymen tikeleı baılanysty ekenin aıtady. Bul turǵyda ekonomıkalyq jaǵynan belsendi halyqtyń 30 paıyzyn osy salaǵa tartý kózdelip otyr. Eń basty maqsat – jergilikti ónimderdi kóbeıtý. Mártók aýdanynyń ónimderi jaqyn ýaqytta Aqtóbe ǵana emes, jaqyn jáne alys shetelderge eksporttalatyn bolady.

Investorlardyń qyzyǵýshylyǵyn arttyrý maqsatynda «Jobalardyń jol kartasy» baǵdarlamasy ashylǵan. Munyń tıimdiligi nede? Jalpy aýmaǵy 96 gektar jerge óndiristik baza ornalasqan. Munda ártúrli ónim óndiretin jáne turǵyndarǵa qyzmet kórsetetin 8 kásiporyn jumys isteıdi.  

Mártók aýdanynyń turǵyndary aýyz sýmen tolyqqandy qamtamasyz etilgen dese de bolady. Qazirgi ýaqytta aýdan halqy ortalyqtandyrylǵan sýmen 94,4 paıyzǵa qamtamasyz etillgen. Al turǵyndardyń 77,1 paıyzy kógildir otyndy tutynyp otyr.  Qurylys salynyp jatyr. jol jóndelýde.

Aýdan ákimi Ermek Kenjehanuly qashan da  halyqtyń ortasynda. Eldiń muń-muqtajyn únemi tyńdap otyrady. Ákimniń qabyldaýyna halyq ta kóp keledi. Bıyldyń ózinde aýdan ákimi ártúrli máselelermen kelgen 150 adamdy qabyldady. Aýdan ákiimshiliginiń qyzmetkerleri «Facebook», «Instagram», «Telegram», «VKontakte», «Odnoklassnıkı.rý» áleýmettik jelisinde tirkelgen. Aýdan ákiminiń ózi «Facebook» áleýmettik jelisinde turǵyndardyń saýldaryna turaqty jaýap berip otyrady.

«Bolashaqtyń» túlegi, ártúrli qyzmettiń mektebinen ótken Ermek Kenjehanuly búgingi qoǵamnyń zamanaýı isker basshysy desek, artyq aıtqandyq emes. Ol halyqqa jaqyn ákim. Bul kúndelikti ómirde baıqalyp ta júr.  Halyqqa ne kerek? Máseleniń sheshilgeni kerek. Al Mártók aýdanynda osyndaı alymdy , shalymdy, sharýany jedel shetetin isker ákim bar. Halyq osyǵan qýanady.

Mıra Berikbolova