Internet alaıaqtan saqtanýdyń 5 tásili

"Doktor Veb – Ortalyq Azııa" JShS tehnıkalyq qoldaý qyzmetiniń basshysy Vıtalıı Býgaev jelide ózińdi qalaı qorǵaýdyń 5 tásilin usyndy

Alǵashqy tásil – birneshe akkaýntqa ártúrli qupııa sóz qoıý

Mamannyń aıtýynsha, ınternet alaıaqtardan saqtanýdyń eń qarapaıym joly – senimdi parol. Qupııa sóz ártúrli áripten, sıfrlar men arnaıy sımvoldan quralýy tıis.

"Parol segiz sımvoldan kem bolmaǵany abzal. Jáne ol sózdikte bar belgili bir sóz bolmaýy kerek, áripter kezdeısoq tańdalǵany jaqsy. Qazir kóptegen resýrs paroldi engizgen kezde, qupııa sóz "álsiz, ortasha" dep kórsetip turady. Onyń ústine, servısterde eki faktorly avtorızasııa qoldanylady. Parolden bólek, telefonyńyzǵa pın-kod jazylǵan habarlama keledi. Bankterdegi sııaqty. Bul da qaýipsizdik úshin jasalǵan", –dedi.

V.Býgaev birneshe akkaýntqa bir paroldi qoldaný alaıaqtardyń jumysyn jeńildetetinin eskertti. Sondaı-aq eger bir áleýmettik jelidegi paraqshanyń qupııa sózi jarııa bolsa, onda avtomatty túrde basqa akkaýnttarǵa da qaýip tónedi.

Ol qupııa sózderdi ara-tura ózgertýge keńes berdi. 

Mamannyń aıtýynsha, qazirgi tańda eń tanymal qupııa sózder: 123456, 123456789, qwerty, password, 12345, qwerty123, 1q2w3e, 12345678, 111111 jáne 1234567890. Egerde ınternet alaıaqtardyń arbaýyna túsip qalǵyńyz kelmese, atalmysh qupııa sózderdi qoldanbańyz.

Ekinshi tásil – akkaýntty buzbaı-aq jeke málimetterdi urlaý

V.Býgaev akkaýnttyń buzylǵanyn qaıdan bilýge bolatynyn túsindirdi.

Eń aldymen, siz jelide otyrmasańyz da, "statýsyńyz" onlaın bolyp turady. Sizdiń atyńyzdan dostaryńyzǵa neshe túrli hat, spam joldanady.

Alaıaqtar basqa elde otyrypta sizdiń jeke paraqshańyzdy buzyp kiredi. Sol sebepti , eger akkaýnttta Qazaqstannan emes, Ýkraınadan kirip otyrǵanyńyz kórsetilse, onda tez arada qupııa sózdi ózgertý qajet.

Odan ózge akkaýntty buzbaı-aq, jeke málimetterdi urlaýdyń joly bar. Ol – tehnologııa áleýmettik ınjınırıng dep atalady.

"Máselen, sizge bireý habarlasyp, ózin bank qyzmetkeri dep tanystyrýy múmkin. Esepshotyńyz buǵattaldy, qazir tekseris júrgizip jatyrmyz dep áńgimege tartady. Sodan keıin JSN-dy rastaýdy ótinedi, basqa da málimetterdi surap biledi. Osylaısha, qupııa aqparatqa qol jetkizedi. Aldanyp qalǵanyńyzdy sezbeı de qalasyz", – deıdi Vıtalıı Býgaev.

Al eger ınternet resýrs bolsa, onda fıshıngtik (jalǵan) paraqshanyń kómegimen urlaýy múmkin. Mundaı saıttardan saqtaný úshin kompıýterge keshendi antıvırýs ornatqan jón.

Odan bólek, keıbir saıttarǵa kirgen kezde, sizden tirkelýdi, ıaǵnı poshtanyń logıni men parolin engizýdi suraıdy. Bul jaǵdaıda, logın retinde telefon nómirińizdi nemese elektrondy poshtanyń adresin jazasyz. Al qupııa sózdi jańadan oılap tabýyńyz kerek. О́zińiz qoldanyp júrgen elektrondy poshtanyń parolin jazýǵa múlde bolmaıdy. Eger dál sol poshtanyń parolin talap etse, onda bul alaıaqtardyń isi degen sóz.

Úshinshi tásil – Tegin Wi-Fi 

Barshamyz qoǵamdyq oryndarda tegin Wi-Fi-ǵa qosylatynymyz jasyryn emes. Al dál osy tegin ınternettiń kompıýterde nemese uıaly telefonda saqtalǵan jeke málimetterdiń urlanýyna sebepshi bolatynyn bireý bilse, bireý bilmeıdi. Sebebi, mundaı jeli jalpyǵa qoljetimdi ári qorǵalý deńgeıi álsiz.

"Tegin Wi-Fi-ǵa qosylǵan kezde, operasııalyq júıe sizden bul jalpyǵa qoljetimdi jeli me, álde jeke me dep suraıdy. Bárine qoljetimdi ekenin kórsetý kerek. Osydan keıin operasııalyq júıe basqasha jumys isteı bastaıdy", - dep túsindirdi maman.

Tórtinshi tásil – akkaýntqa basqa bireýdiń kompıýterinen kirý

Jeke paraqshaǵa basqa bireýdiń kompıýterinen kirý, siz oılaǵandaı, qaýipsiz emes. Keı kezde braýzer qupııa sózdi saqtap qalady. Osyǵan mán berý kerek. Kompıýterdegi sharýańyzdy jumysyńyzdy aıaqtaǵannan keıin, braýzerge kirip, akkaýnttyń paroli saqtalyp-saqtalmaǵanyn tekserińiz. Al eger saqtalyp qalsa, óshirip tastańyz.

Ondaı sátte kompıýterde ózdiginen jańaryp otyratyn antıvırýstyń bolǵany jaqsy.

Besinshi tásil – akkaýnt buzylǵan jaǵdaı

Eger jeke paraqshańyz buzylsa, qupııa sózdi dereý aýystyrý kerek. Alaıda, keı kezde alaıaqtar sizden buryn qımyldap, qupııa sózińizdi ózgertip jiberýi múmkin. Osydan keıin siz akkaýntyńyzǵa kire almaısyz. Mundaı jaǵdaıda servıstiń ákimshilerine habarlasyp, shaǵymdanańyz. Olar sizge silteme jiberedi. Sol silteme arqyly ótip, jańa qupııa sóz oılap tabasyz. Iа bolmasa eski paraqshanyń ornyna jańa akkaýnt ashýǵa bolady. Biraq, eski akkaýntty alaıaqtar paıdalanyp, aram pıǵylyn iske asyrýy múmkin.