"Qara tizimge" ilingenderge 2,5 paıyzdyq nesıe berile me?

Osy aptada prezıdent respýblıkalyq bıýdjetke ózgerister engizý týraly zańǵa qol qoıǵan bolatyn. Oǵan sáıkes, jańa pılottyq jobany júzege asyrý josparlanyp otyr dep habarlaıdy Qamshy.kz aqparat agenttigi sputniknews.kz  saıtyna silteme jasap.

Jambyl oblysynda iske asatyn bolatyn bolady. Aımaq halqynyń tabysyn arttyrý úshin 2,5 prosenttik kredıt berý qarastyrylǵan. Oblystyq aýyl sharýashylyǵy basqarmasy basshysynyń orynbasary Qaırat Amanov pılottyq jobanyń tıimdiligi jaıynda aıtyp berdi.

Ol nesıeniń qandaı kásipke beriletini aıtty. Pılottyq jobaǵa respýblıkalyq bıýdjetten jalpy somasy 7,2 mıllıard teńge bólinedi. Osy aqshanyń esebinen halyqqa jeńildetilgen kredıt beriledi. Sonyń arqasynda aýyl halqynyń tabysy artady degen jospar bar.

"Biz pılottyq joba boıynsha on aýdanda 10 aýyldyq okrýgty bekittik. Dál osy okrýgtarda jańa joba synaqtan ótetin bolady. Bul degenimiz, jobaǵa qatysatyn aýyl turǵyndary naqty bes baǵyt boıynsha 2,5 prosenttik kredıt alyp, óz tabysyn arttyra alady. Sonyń ishinde mal sharýashylyǵy, aýyl sharýashylyǵy jerlerin tıimdi paıdalaný, kooperasııany qurý, sondaı-aq, jeke kásipti ashý men keńeıtýge arnalǵan jobalar bar", - deıdi Amanov.

Onyń aıtýynsha, aýyl sharýashylyǵy salasyndaǵy barlyq jobalarǵa kredıtter 2,5 prosentpen berilse, shashtaraz, dúken jáne taǵy basqa osy syedy kásipti ashý úshin aqshany 5 prosentpen alýǵa bolady.

Sharýa qojalyqtary qatysa almaıtynan da atap ótti. Pılottyq jobaǵa bólinetin bıýdjet qarjysy "Taraz" áleýmettik-kásipkerlik korporasııasy arqyly ıgeriletin bolady. Ol úshin korporasııanyń janynan nesıe berý uıymy ashylady.

"Biz úılerdi aralap, árbir turǵynǵa pılottyq jobanyń tıimdiligin túsindirdik. Endi, olar mal ala ma, eginmen aınalysa ma, sol boıynsha ótinim berip jatyr. Bul jerde bir nárseni eskerý kerek, pılottyq jobaǵa qosalqy sharýashalyqpen aınalysatyn aýyl turǵyndary ǵana qatysa alady. Sharýa qojalyqtary ótinim bere almaıdy. О́ıtkeni olar úshin aýyl sharýashylyqty qoldaý qory, agrarlyq nesıe korporasııasy sııaqty uıymdar men baǵdarlamalar bar", - dep atap kórsetti Amanov.

Budan bólek, pılottyq jobaǵa kooperatıv músheleri de qatysa alady. Biraq árbir adam kredıtti óz atyna rásimdeıdi.

"Saýyn sıyr – 5 bas, qoı 50-ge deıin, jylqy -10, al bordaqylaýǵa baılanatyn buqa 15 basqa deıin dep, shekteý qoıdyq. Bul – árbir aýyldyń turǵyny alatyn kólem. Áıtpese, aýylda árbir úı qoraǵa aınalyp ketedi", - deıdi Amanov.

"Qara tizimde" bolsa da, nesıe ala alady. Kredıtti óteý merzimi – 5-7 jyl. Al kepildikke úıdi jáne taǵy basqa múlikti qoıýǵa bolady.

"Pılottyq joba aıasynda baǵalaý koeffısenti – 0,7. Bul astana men Almatynyń ortasyndaǵy úılerge ǵana beriletin koeffısent qoı. Negizi, búginde aýyldarda úı qunynyń 30 prosentin ǵana beredi", - dedi Amanov.

Onyń aıtýynsha, qazirgi koeffısentpen pılottyq jobaǵa qatysatyn aýyldarda jaqsy úılerdiń baǵasy 10 mıllıon teńgege deıin barady. Al mal sharýashylyǵy boıynsha bir kredıttiń ortasha somasy 5 mıllıon teńge bolady degen jospar bar."Kredıt alýshy kepilge úıin, ıa bolmasa, elde tirkelgen aǵaıyn-týystyń kez kelgen múlkin qoıa alady. Endi, bizdiń baıqaǵanymyz, aýylda kóbisiniń qujaty durys emes. Bireýdiń jaǵdaıy bolmady, endi bireý ýaqytynda jasamady. Sondyqtan qazir pılottyq jobaǵa qatysatyn árbir aýylda arnaıy mamandar júr. Olar qajetti qujattardy rásimdep beredi", - dedi Amanov.

Pılottyq jobaǵa qatysý úshin birneshe qujat qajet. Olar – jeke kýálik, kepilge qoıylatyn múliktiń qujaty, turǵylyqty jeri týraly anyqtama jáne bankte qaryzdyń bar-joǵyn rastaıtyn túbirtek. Qaırat Amanov jobanyń taǵy bir ereksheligin atap ótti. 

"Kredıtin japsa da, tólemdi ýaqytynda jasamaǵany úshin "qara tizimge" ilinip ketkenderge bankter kredıt bermeıdi ǵoı. Al pılottyq joba aıasynda kredıt alýǵa bolady. Qaryzy bolmasa boldy. Tólem jasaý jaǵynan da jeńildik bar. Kredıt alǵan adam jarty jyldan keıin prosentin tóleıdi, al jyldyń sońynda negizgi tólemdi jasaıdy. Bul - óte tıimdi júıe", - deıdi Amanov.

Bul jobanyń aıasynda árbir otbasynyń tabysy artady. Pılottyq jobanyń arqasynda kelesi jyly Jambyl oblysynda 7 myńnan astam otbasynyń tabysy 104 000 myń teńgege deıin ósedi degen boljam bar. 2021 jylda – 156 000 teńge, al 2022 jyly jobaǵa qatysatyn árbir otbasynyń tabysy 200 000 teńgege deıin artady.

Aıta keteıik, búginde Jambyl oblysynda 1,1 mıllıon adam turady. Olardyń ishinde 680 myń adam – aýyl turǵyndary. Jalpy, aımaqta halyqtyń jartysy – 506 myń adam jumys isteıdi. Biraq 35 prosenti – ózin-ózi jumyspen qamtyǵan azamattar. Solardyń ishinde 8,3 myń adam nátıjesiz jumyspen qamtylyp otyr. Bul – respýblıka boıynsha eń joǵary kórsetkish.

Pılottyq joba sátti iske assa, ony oblys boıynsha taratý josparlanǵan.