Qytaı jumysshylary men Qazaqstan azamattarynyń tóbelesi: Qytaılyqtar aryz jazbaǵan

Búgin, 23 qazanda Almatydaǵy adam quqyqtaryn qorǵaý jónindegi bıýroda Almaty oblysy Aqsý aýdanynynda bolǵan qytaı-qazaq jumysshylarynyń arasyndaǵy tóbeleske qatysy bar dep kúdikke ilinip, Taldyqorǵan qalasyndaǵy ýaqytsha ustaý ızolıatorynda qamaýda otyrǵan bes Qazaqstan azamatynyń isine qatysty baspasóz jıyny ótti. "Táýelsiz baqylaýshylar" qoǵamdyq uıymynyń uıymdastyrýymen ótken baspasóz máslıhatynda oppozısııalyq saıasatker Rysbek Sársenbaıuly, belsendi Yrysbek Toqtasyn, advokat Lázzat Ahatova, "Táýelsiz baqylaýshylar" qoǵamdyq uıymynyń múshesi Áset Ońalbaev sóz sóıledi.

Qamaýda otyrǵan bes azamattyń tórteýiniń zańdy qorǵaýshysy Lázzat Ahatovanyń aıtýynsha, Qyzylaǵash (Qytaı jumysshylary men Qazaqstan azamattary arasynda tóbeles bolǵan Almaty oblysy Aqsý aýdanyndaǵy aýyl) aýylynyń bes jigitine asa aýyr aıyptar taǵylyp otyr. Olardy eki aı merzimge Taldyqorǵan qalasyndaǵy ýaqytsha ustaý ızolıatoryna qamaýǵa alǵan, taǵylǵan aıyptar dáleldenge jaǵdaıda olar 7 jyldan 14 jylǵa deıin túrmege qamalýy múmkin. 

– Jigitterdiń ústinen qylmystyq kodekstiń 293 babynyń 3-tarmaǵy men 2-bóligi jáne 106, 107 baptar boıynsha is qozǵaldy. Bul – óte aýyr baptar. Jábirlenýshilerge aýyr dene jaraqatyn saldy, qarý qoldandy degen sóz. Men jigittermen ýaqytsha tergeý abaqtysynda sóılestim. Olar qarý qoldanbaǵandaryn aıtady. Kerisinshe armatýra qytaılyq jumysshylar otyrǵan avtobýstan tabylǵan. Alaıda «Salqanov Sarqyttyń mashınasynan armatýralar tabyldy» dep polısııa is materıaldaryna tirkep qoıǵan. Sondaı-aq jábirlenýshilerdiń deportasııalanyp ketkeni qazir anyqtaldy. О́ıtkeni qujattary zańsyz bolǵan eken, – dedi advokat.

Ahatova jábirlenýshi tarap – qytaılyq jumysshylar Qazaqstan azmattarynyń ústinen aryz jazbaǵanyn da aıtty. Onyń aıtýynsha, jábirlenýshi taraptan resmı aryz túspegen, ishki ister qyzmetkerleri kúdiktilerdi "qylmys ústinde ustaǵandaryn" alǵa tartqan. 

Advokat qazir qamaýda otyrǵan azamattardy kepildikpen shyǵarý úshin aryz jazyp jatqanyn aıtty.

Al osy oqıǵaǵa baılanysty Taldyqorǵanǵa arnaıy barǵan oppozısııalyq saıasatker Rysbek Sársenbaıuly qamaýda otyrǵan bes jigittiń biri – Berik Rysaldınovty kepilmen bosatý úshin óziniń páteri men kóligin kepilge qoıatynyn aıtty. Sársenbaıuly bul istiń kúmándi tustary kóp ekenin aıtyp, bılik ókilderine birneshe talap qoıǵandaryn jetkizdi. 

– Qytaı jumysshylary men qyzylaǵashtyq bes azamat arasyndaǵy tóbeleske onyń aldynda qytaılyqtardyń qazaq jigitti jabylyp urǵandary sebep boldy. Ol oqıǵa 7 qazanda bolǵan. Qytaılyq úsh jumysshy Qytaıdan kelip, Qazaqstanda turyp jatqan etnıkalyq qazaqty jabylyp urǵan, olardyń bastyqtary qarap turǵan. Osy tóbelesten keıin nege qytaılyq jumysshylar qamaýǵa alynbaǵan?! Quzyrly organdar sonda qaıda qarady? Qytaılyqtardyń osyndaı áreketin estigen Qyzylaǵashtyń bes jigiti ertesi kúni, ıaǵnı 8 qazanda olarmen sóılesýge barǵan. Aqyraıaǵy tóbelesip tynǵan. Eger birinshi kúni tóbelesti bastaǵan qytaılyqtar qamaýǵa alynsa, quzyrly organdar olarǵa tıisti shara qoldansa, ertesi kúni tóbeles bolmaıtyn edi ǵoı. Bul jerde zańdy quzyrly organdardyń ózi buzyp otyr. Sondaı-aq úsh qytaı bir qazaqty jabylyp urǵany úshin ákimshilik jazaǵa tartyldy, al qyzylaǵashtyq jigitterge aýyr aıyptar taǵylyp jatyr. Ádildik bolatyn bolsa, qytaılar da qazaqtar sııaqty jazalansyn, – dedi Sársenbaıuly.

Rysbek Sársenbaıuly Qazaqstandaǵy jumys istep jatqan Qytaı kompanııalarynda buǵan deıin de janjal bolyp, aıaǵy úlken daýly oqıǵalarǵa ulasqanyn aıtty. Ol onyń sebebin Qazaqstan bıliginiń sheteldik ınvestorlardy tym erkinsitip jibergenimen baılanystyrdy. 

– Eń negizgi másele – bul jerde memleket óz azamattarynyń múddesin qorǵaı almaı otyr. Bizdiń bılik qazir ınvestorlardy qudaıyndaı kóredi. Tóbesine taırańdatyp qoıdy. Qytaımen jasalǵan kelisim-sharttar jabyq. Bul ashyq bolýy kerek. 69 qytaı azamatynyń zańsyz júrýine kim jol berdi? Sony anyqtap jazalaý kerek. Jıi reıd jasaý kerek. Zańsyz júrgen sheteldikterdi anyqtaýǵa qoǵam belsendileri de atsalysý kerek. Myna tóbeleste qytaı azamattary "perishte" boldy. Qazaqtar – qylymsker. Bulaı bolmaıdy, – dedi ol.

Baspasóz jıynynda sóz sóılegender jergilikti turǵyndar men qytaılyq jumysshylardyń tóbelesi bolar kúnniń aldynda qytaılyq jumysshylar jabylyp urǵan etnıkalyq qazaqtyń úshti-kúıli joq bolyp ketkeni kúmán týdyratyn aıtty. Olardyń aıtýynsha, ol – Qytaıdan kelgen qazaq, biraq áli Qazaqstan azamattyǵyn almaǵan. Qazir Taraz jaqta turady eken. Biraq advokat ta, belsendiler de, qamaýda otyrǵan qyzylaǵashtyqtardyń týystary da qytaılyq jumysshylar jabylyp urǵan etnıkalyq qazaqpen baılanysa almaǵan. 

7 qazanda Almaty oblysy Aqsý aýdanynda jol salyp jatqan "Citic Construction" kompanııasyndaǵy Qytaıdyń tórt jumysshysy arasynda janjal bastalyp, keıin tóbeleske ulasqan. Tóbelesten Qazaqstanda turaqty turýǵa ruqsaty bar Qytaı azamaty – etnıkalyq qazaq jaraqattanǵan.  Kelesi kúni Qyzylaǵash aýylynyń bes turǵyny qytaılyq jumysshylardy uryp-soqqan. Polısııa osy iske kúdikti retinde Qyzylaǵash aýylynyń bes turǵynyn qamaýǵa alǵan. 10 qazan kúni sýdıa Qyzylaǵash aýylynyń bes azamatyn eki aıǵa qamaý týraly sheshim shyǵardy.