Qarataý qoınaýy qazynaǵa toly

Elbasy N.Nazarbaev elimiz naryqtyq ekonomıkaǵa bet burǵan kezeńnen fosfor ónerkásibin damytý máselesine de aıryqsha nazar aýdaryp keledi. Bul týraly Tuńǵysh Prezıdent Qazaqstan halqyna dástúrli Joldaýlarynda da keńinen toqtalyp, naqty mindetter júktedi. Sonyń nátıjesinde Qarataý óńirindegi fosfor keni tıimdi ıgerilip, eldiń yrzyq-nesibesine aınalyp otyr.

О́tkenge sheginis jasasaq, Qazaqstan Úkimetiniń qoldaý nátıjesinde 1999 jylǵy 27 qazan kúni «Qazfosfat» jaýapkershiligi shekteýli seriktestigi quryldy. «Qazfosfat» jaýapkershiligi shekteýli seriktestigi elimiz boıynsha fosfor ónimderin óndirý salasy boıynsha bıik shyńdardy baǵyndyrǵan, elimizdiń áleýmettik-ekonomıkalyq damýyna aıtýly úles qosyp kele jatqan, alys-jaqyn shet elderge óziniń óndirgen ónimderimen tanylǵan alpaýyt kompanııalardyń biri. Jambyl oblysy hımııa ónerkásibiniń tuǵyry bolyp qalyptasty. Fosfor ónimderine álemdik rynokta suranystyń kóbeıip otyrǵany kompanııanyń keleshekte qazirgiden de kólemdi jumystar atqarýyna týra keletinin bildiredi. Kompanııanyń shyǵarǵan ónimderin Orta Azııa memleketteri túgel derlik, Shyǵys jáne Batys Eýropa, Soltústik jáne Ońtústik Amerıka qurlyǵyndaǵy memleketter paıdalanýda. Áriptes retinde shetelderdiń iri kásiporyn, kompanııalarymen óte tyǵyz, tıimdi jumys atqarý júıege qoıylǵan.

Ústimizdegi jyly «Qazfosfat» JShS-ine mereıli 20 jyl toldy. Bul merekeni 6200 adam jumysshylary bar «Qazfosfat» JShS-niń barlyq jeti fılıaldary ártúrli mádenı kópshilik is-sharalar ótkizý arqyly merekeledi. «Qarataý» taý-ken óńdeý kesheni Sarysý aýdanyndaǵy eń iri óndiris oryny. Atqaratyn jumystaryna qaraı saraptaǵanda «Qazfosfat» JShS fılıaldarynyń ishindegi jumysynyń kúrdeliligi jóninen, qaýiptiligi jaǵynan joǵarysy ol – «Qarataý» taý-ken óńdeý kesheni. Sebebi, keshende fosfor óndirýge qajet alǵashqy shıkizat, fosfor keni óndiriledi. Al, jer astynan ken óndirýdiń qandaı qıyn, kúrdeli joldarmen, aýyr tehnıkalar men kúrmeýi qıyn túrli tehnologııalarmen júzege asyrylatynyn sol jumystyń basynda bolyp, kózimen kórip, qolymen ustaǵandar ǵana biledi. «Qazfosfat» JShS fılıaly «Qarataý» taý-ken óńdeý kesheninde fosfor kenin óndirý 1946 jyldyń 5 jeltoqsanynda bastalǵan. Oǵan bıyl 73 jyl tolyp otyr. Keshen negizinen geologııalyq barlaý jumystaryn júrgizýmen, fosforıt kenin shyǵarý jáne suryptap, óńdeý jumystarymen aınalysady. Onyń negizgi óndiristik sehtary ortalyq baıytý fabrıkasy, usaqtap suryptaý fabrıkasy jáne «Kóksý» kenishi bolyp tabylady. Sonymen qatar qosalqy 12 kómekshi sehtar jumys atqarady. Keshende bul kúnde barlyq mamandyqtar boıynsha 1542 adam jumys isteıdi. Jumysshylardyń deni jergilikti ulttyń úlesinde bolsa, basqa 12 ulttyń ókilderi jumys isteıdi. Ortasha aılyq jalaqylyry 129 162 tengeni quraıdy.