О́rnek qalashyǵy otyryqshylyq mádenıettiń ortalyǵy bolǵan

«Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamasy aıasynda qolǵa alynǵan Qazaqstannyń kıeli jerler kartasyna esepke alynǵan jergilikti mańyzy bar nysannyń biri–О́rnek qalashyǵy taıpalyq qonystan Uly Jibek joly boıyndaǵy saýda-ekonomıkasy qarqyndy damyǵan qalaǵa aınala alǵan, dep jazady Qamshy.kz aqparat agenttigi. 

T.Rysqulov aýdany, О́rnek aýylynyń aýmaǵyndaǵy Sulýtór shatqalynda ornalasqan. Ortaǵasyrlarda negizi qalanǵan qalashyq túrki dáýirindegi qala mádenıetiniń iri ortalyqtarynyń birine jatady. Alǵashynda taıpalyq qonys bolyp keıin birte-birte aýqym keńeıgen qalashyq Qarahan handyǵy tusynda qalalyq-ákimshilik ortalyq bolǵan. Uly Jibek jolymen halyqaralyq saýda-sattyq jasaý esebinen qalashyq X-XII ǵasyrlarda óziniń sharyqtaý shegine jetti.

О́rnek qalashyǵy jaıyndaǵy málimetter arab jylnamashysy Ibn Hordadbek pen Qudama qurastyrǵan jol kartasyna da belgilengen. Arab tarıhshylary О́rnek qalasyn Kasrıbas, Qulshýb jáne Julshýb syndy qalashyqtarmen birge Taraz, Tómengi Barshan jáne Qulan sekildi iri qalalardyń mańynda ornalasqanyn kórsetedi. Degenmen atalmysh kartada О́rnek ataýy naqty kórsetilmegendikten ǵalymdar bul qalashyqtyń sol kezde qarluqtardyń feodaldarynyń ıelegindegi Qulshub qalashyǵy retinde kartaǵa enýi múmkin ekendigin alǵa tartady. Ári bul boljam tolyqtaı shyndyqqa janasady. О́ıtkeni osy mańnan tabylǵan zattaı derekter qalanyń taıpalyq turaqty qonystyń ornyna paıda bolǵandyǵyn rastaıdy.

О́z zamanynda О́rnek iri saýda ortalyǵy bolyp qana qoımaı iri qala mádenıet shoǵyrlanǵan óńir retinde de tanylǵan. Munda júrgizilgen arheologııalyq zertteý jumystary altyn jýýǵa arnalǵan arnaıy oryndaryn tapty. О́z kezeginde bul faktiler О́rnek qalashyǵynyń asa dáýletti qala jurty bolǵanyn aıǵaqtaı túsedi. Sondaı-aq bul qala sol dáýirdegi otyrshylyq mádenıettiń ozyq úlgisi dep tanýǵa bolady. О́ıtkeni munda kóshpeli emes mádenı damýdyń elementterin kóptep kezdestirýge bolady.

Qalashyq tarıhshylarmen 1985 jyldan zerttelip keledi. Alǵashynda munda Jambyl oblystyq ólketaný murajaıynyń zertteýshiler toby ǵylymı zertteý jumystaryn júrgizse, bir jyldan soń akademık Karl Baıpaqova bastaǵan Sh.Ýálıhanov atyndaǵy Tarıh, arheologııa jáne etnografııa ınstıtýty zertteý jasady.