Qulan qalashyǵy san qatparly tarıhtan habar beredi

IýNESKO-nyń búkilálemdik muralar tizimine ári Qazaqstannyń kıeli jerler kartasynyń tizimine óńirlik qasıetti oryn retinde alynǵan Qulan qalashyǵy birneshe tarıhı qatpardan turady. Osy qatparlardan ólke tarıhynyń ár kezeńine jatatyn han saraıy men ǵıbadathana jáne ıslam órkenıetine jatatyn zırat orny da tabylǵan. Ári bul kóne zamannan beri mańyna adamzat balasy qonystanǵan birden-bir tarıhı jádiger sanalady, dep jazady Qamshy.kz aqparat agenttigi. 

О́ıtkeni tarıhı Qulan qalashyǵy T.Rysqulov aýdanynyń ortalyǵy sanalatyn Qulan aýylynyń mańynda ornalasqan. Munda sońǵy ret akademık Karl Baıpaqovtyń jetekshiligimen qazba jumystary júrgizildi.

О́z zamanynda Qulan Uly Jibek joly boıyndaǵy úlken qala bolǵan.Qalashyq ornyna sońǵy ret júrgizilgen arheologııalyq qazba jumystar bul orynnyń úsh tarıhı qabattan turatynyn anyqtady. Máselen qala jurtynyń alǵashqy qabatynan XVII-XVIII ǵasyrlarǵa jatatyn zırat tabylǵan. Adamdy jerleý dástúrine qarap ǵalymdar bul zıratqa Islam dinin qabyldaǵan adamnyń jerlenýi múmkin ekenin aıtty. Qalashyqtyń ekinshi tarıhı qabaty Qarahan dáýirine jatady. Bul shamammen HI-HII ǵasyrlardyń shamasy. Arheologtar qazba jumystary kezinde sol ǵasyrǵa jatatyn turǵyn úı oryndarynyń bólmelerin ashqan. Al qazba jumystarynyń eń tómengi qabatynda han saraıy men ǵıbadathananyń orny tabylǵan.

–Qulan qalashyǵy ornyndaǵy ǵıbadathananyń qabyrǵasynyń aq tústi boıaýmen syrlanǵan. Ári syrlanǵan qabyrǵalarǵa jaýyngerlik kıim kıgen, tulparǵa minip qolyna qylysh ustaǵan adamdardyń sýretteri salynǵan. Sýretterdegi syzba túrinde salynǵan tazy ıtter men qustardyń beıneleri ejelgi zamandyq úlgi sanalady. Ǵıbathananyń qabyrǵalarynyń keı tusyna oıý-órnektermen bezendirilgen ,–deıdi arheolog Serik Sháımerdenuly.

Sondaı-aq qalashyqtyń eń tómengi bóligine júrgizilgen qazba jumystary kezinde onda sypalardyń orny anyqtaldy. Sypa dep eski qazaq úılerindegi adam otyratyn oryndy ataıdy. Sáıkesinshe Qulan qalashyǵy bıleýshisiniń sypasy bıikteý etip salynǵan. Jáne oǵan basqa adamdar arnaıy baspaldaq arqyly shyǵatyn bolǵan. Han sypasynan keıingi tómendeý sypalardy ǵalymdar ýázirlerge arnalýy múmkin dep boljaıdy. Qazba jumystary kezinde osy sypalardy jaryqtandyrýǵa qoldanylǵan shamdardyń orny da tabyldy. Sonymen qatar qalashyqtyń ár bólikterinen as úı jabdyqtary da tabylǵan. Bul jádigerler arnaıy ǵylymı zertteý jumystaryn júrgizý maqsatynda Nur-sultan qalasyndaǵy Ulttyq mýzeıge jóneltildi. Jáne ǵylymı zertteý jumystary aıaqtalǵan olardyń keıbiri ob-lystyq tarıhı-ólketaný mýzeıi men «Ejelgi Taraz» qoryq-murajaıynyń enshisine berilýde.