Ekologııalyq kodeks. Zań –  bárimizge de ortaq

Qazirgi ýaqytta ekologııalyq tepe teńdik buzylyp, jaǵdaı barǵan saıyn kúrdelenip barady. О́ndiristen shyqqan tútin atmosferany buzýda. Álemde de solaı. Sondyqtan ekologııalyq  jaǵdaıdy durystamasa, bolmaıdy. Ol úshin ne kerek? Eń aldymen jumysqa degen jaýapkershilik, sondaı-aq qatań baqylaý. Bul oraıda árıne zań aıasynda qyzmet istegen durys. Ár aımaqtaǵy ákimshilikte ekologııany baqylap otyratyn arnaýly departamentter bar. Olar quqyq qorǵaý organdarymen, prokýratýramen  birlese otyryp ekologııalyq jaǵdaıdy turaqty túrde baqylaýǵa alyp otyrady. Keıde dabyl túsip jatsa, onda tekseredi, jaǵdaıdy retteıdi. Shyndyǵynda búgingi kezde ekologııalyq jaǵdaı Qazaqstanda turaqty baqylaýda. Zań, zańnama bar. Sondyqtan ekologııanyń buzylýyna jol bermes úshin arnaıy ekologııalyq departamentter júıeli ári tııanaqty jumys istep jatyr. Biraq árıne zańnnyń áli de bolsa, quqyqbuzýshylyqty boldyrmas úshin bizge qataıǵany kerek.

«Qazaqstan Respýblıkasynyń 2010 jyldan 2020 jylǵa deıingi kezeńge arnalǵan quqyqtyq saıasat» tujyrymdamasynda «Tabıǵatty qorǵaý qyzmetiniń tıimdiligin arttyrý maqsatynda tabıǵı resýrstardy paıdalaný jáne olardy qorǵaýdy quqyqtyq retteý tetikteriniń naqty arajigin ajyratý kerek.Tabıǵatty qorǵaý zańnamasy tabıǵatty tıimdi paıdalanýdy jáne ekologııalyq normatıvterdi saqtaýdy, ekologııalyq taza óndiristerdi damytý men azamattardyń qaýipsiz júrip-turýyn damytýdy yntalandyrýǵa tıis» dep atap kórsetilgen.

Bizdiń Ata Zańymyzdyń 31-babynda «Memleket adamnyń ómir súrýi men densaýlyǵyna qolaıly aınaladaǵy ortany qorǵaýdy maqsat etip qoıady. Adamdardyń ómiri men densaýlyǵyna qater tóndiretin derekter men jaǵdaıattardy laýazymdy adamdardyń jasyrýy zańǵa sáıkes jaýapkershilikke ákep soǵady», -  ­delingen. Árıne, tabıǵatty qorǵaý, ekologııanyń buzylýyna jol bermeý jáne onyń aldyn alý memlekettiń mindeti, sondaı-aq ol jeke azamattyń da borysh, mindetine jatady.

Qalaı aıtqanda , ekologııalyq júıeniń buzylmaýyna kepildik beretin zań bar. Biraq másele mynada: Áıtse de, ózen-kólderdi lastaıtyndardyń qatary azaımaı tur. Munyń ishinde iri óndiris oryndary bar. Qaıtpek kerek? Osyǵan baılanysty qazirgi ýaqytta Ekologııa, geologııa jáne tabıǵı resýrstar mınıstrligi tarapynan arnaıy zań qabyldanaıyn dep jatyr. Ol Ekologııalyq kodeks dep atalady. Al AtaZańnyń 38-babynda Qazaqstan azamattarynyń tabıǵ tabıǵat baılyqtaryn saqtap,  uqypty qaraý mindettiligi de kórsetilgen. Qandaı da bir jekelegen azamattar nemese zańdy tulǵalar ekologııalyq quqyqty buzsa, onda sózsiz jaýapkershilikke tartylady. Aıyptyń túri de ártúrli, ony sot sheshedi. Olar ákimshilik, azamattyq-quqyqtyq jáne qylmystyq jaýapkershilikke bolyp keledi.  Materıaldyq jaǵynan aıyp tólep, shyǵyndy ornyna keltiretinder de bar. Biraq qalaı aıtqanda da, ekologııalyq quqyqbuzýshylyqtar kezdesip jatady. Sol úshin Ekologııalyq kodeks zańy qabyldanaıyn dep jatyr. Ázirge zań jobasy halyqtyń talqylaýyna usynyldy.

Ánsheıinde ekologııalyq talaptar buzylyp jatyr deımiz. Sondyqtan bul jerde de bizdiń belsendiligimiz kerek. Osy qyrkúıek aıynda  Ekologııa, geologııa jáne tabıǵı resýrstar mınıstrliginiń quramyndaǵy birneshe top elimizdiń birqatar oblysynda bolyp qaıtty. Ondaǵy  maqsat­ – halyqtyń, ekolog sarapshylardyń aldynda atalǵan zań jobasyn talqylaý. О́ıtkeni osy jyldyń aıaǵyna taman Ekologııalyq kodekske engiziletin usynystardyń bas-aıaǵy quralyp, jınaqtalǵannan keıin parlamenttiń qaraýyna jiberiledi.

Ekologııa, geologııa jáne tabıǵı resýrstar mınıstri Maǵzum Myrzaǵalıev te halyqty atalǵan zań jobasyn keńinen talqylaýǵa shaqyrdy. Sondyqtan bul jerde azamattardyń ekologııalyq turǵydan quqyqtyq  saýattylyǵy men belsendiligi kerek. Tabıǵatqa, ekologııaǵa ózimiz janashyr bolmasaq, bolmaıdy.

Al jańa Ekologııalyq kódekste qandaı jańalyqtar bar?

1. Brokonerlikpen kúresti kúsheıtý. Rasy kerek, sońǵy jyldary kıik atqanmen qoımaı, qoryqshylardy óltirip jaýyzdyq iske barǵan qylmystyq oqıǵalar jıi kezdesti. Sondyqtan kodekste brokonerlikke qarsy kúresti kúsheıtýge basty nazar aýdaryldy.
2. Qalyń ný ormandy otap, aǵashtardy kesip, qurylys jumystaryna paıdalanatyndar da az emes. Olarǵa da endi aıaýshylyq bolmaıdy.
3. Ekologııalyq kodekste jańadan «lastaýshy tóleıdi» degen uǵymdy engizý basty másele bolyp tur. О́ıtkeni respýblıkamyzdyń birneshe oblystarynda óndiristik qaldyqtardyń sýǵa tógilýinen birneshe myńdaǵan balyq qyryldy. Ondaılar azdaǵan aıyppul tólep qana qutylady. Endi «lastaýshy tóleıdi» uǵymyna sáıkes, jaýapkershilikke tartylǵan mekeme barlyq zalal men shyǵyndy ózi óteıdi. Sonymen qatar, ony boldyrmaýdyń aldyn alady. Zııanyn joıýǵa kómektesedi. Endi jańa kodekske sáıkes,  olardy eshkim basynan sıpamaıdy. Tek qatań jaza kútip tur.
4. Qazaqstannyń jańadan qabyldaıtyn Ekologııalyq kodeksin Eýropa ekonomıkalyq yntymaqtastyq jáne damý uıymyna (EYDU) múshe elderdiń halyqaralyq kelisimderine sáıkestendirý de basty mindet;
5. Atalǵan zańdy halyqaralyq standarttarǵa saı ete otyryp, damyǵan 30 eldiń qataryna ený – bizdiń basty maqsatymyz..

Aqıqatyn aıtqanda, ekologııa degen uǵym neni bilderedi? Ol – úlken ǵylym, tabıǵatqa qamqorlyq, janashyrlyq. Ekologııa grek tilinen aýdarǵanda meken, úı jáne ǵylym degen maǵynany bilderedi. Demek, ol – aýlamyz, bizdiń ortaq úıimiz, týǵan jerimiz ben Otanymyz jáne bizdi aınala qorshaǵan orta. Al qorshaǵan ortaǵa zııan kelip jatsa, sizdiń bostan bosqa qarap turǵanyńyz uıat. Al ekologııa buzylsa, ol eń aldymen adamnyń densaýlyǵyna áser etedi. Ol úshin 2010 jyldan 2020 jylǵa deıingi kezeńge arnalǵan quqyqtyq saıasat» tujyrymdamasynda aıtylǵandaı, aldymen «Tabıǵatty qorǵaý zańnamasy» kerek. Ol ázirge joba kúıinde talqylanyp jatqan ústimizdegi jyldyń jeltoqsan aıynda parlamentte qabyldanatyn Ekologııalyq kodeks zańy. Bul ekologııalyq quqyqbuzýshylyqty boldyrmaý úshin qajet.

Demek, zań – baqylaý, retteý tetigi. Jeke nemese zańdy tulǵa, óndiris, kásiporyn bolsyn, ekologııaǵa, qorshaǵan ortaǵa zalal keltirse, jaýap beredi. О́ıtkeni zań aldynda bárimiz birdeımiz.