Memlekettik qyzmetker. Qasań kózqarastan – jańasha jumys stıline!

Álimsaqtan kele jatqan «ákim bol, jalqyńa jaqyn bol» degen  qanatty sóz bar. Shyndyǵynda, kún ótken saıyn memlekettiń qyzmettiń mártebesi artyp keledi. Biraq ony biz qanshalyqty túsinip, uǵynyp júrmiz? Másele sonda. Anyǵy kerek, sońǵy jeti-segiz aıda jalpy memlekettik qyzmetkerlerdiń de kózqarasy ózgerdi. О́zgergende qalaı, burynǵydaı emes, halyqqa jaqyndady. Negizi halyq ta, memlekettik qyzmetshi de este saqtaıtyn bir nárse bar: Ol zań talaptaryn oryndaý jáne soǵan saı qyzmet etý.  Sonda ǵana ǵana ádildik ornaıdy, sonda ǵana ádilettilik saltanat qurady. Muny nege aıtyp otyrmyz? Bir ǵana mysal, «Qazaqstan Respýblıkasynyń 2010 jyldan 2020 jylǵa deıingi kezeńge arnalǵan quqyqtyq saıasat tujyrymdamasy» dengen zań bar. Munda qarapaıym kúndelikti ómirde memlekettik qyzmetkerdiń ózin qalaı ustaý kerektigine deıin atap kórsetilgen. Endi sony sózbe-sóz keltirelik.

«Árbir memlekettik qyzmetshi óziniń jumys ornynda ózderiniń memlekettik bıliktiń múddesin bildiretinin túsinýi, osyǵan oraı azamattardyń árbir pikirine barynsha muqııat jáne múddelilikpen qaraýy, qaı jerde jáne qandaı sebeppen týyndasa da, týyndaǵan janjaldyń aldyn alýǵa, ne boldyrmaýǵa tıis», - dep atap kórsetilgen quqyqtyq tujyrymdamada. Budan artyq másele qalaı túsindirilýi kerek?! Demek, kez kelgen memlekettik qyzmetker etıkaǵa saı, ádepten ozbaı qyzmet etse, onda halyqtyń pikiri de olarǵa óte joǵary bolady. Biraq burynǵydaı emes, qazir kózqaras ózgergen. Memlekettik qyzmetkerler jańasha qyzmet isteýge kóshti.

Bul týraly Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń da ashyq ári ádil aıtqany bar. Memleket basshysy  «ákimder halyqpen jańasha formatta jumys isteýi kerek» dep talap qoıdy.

­ –Ákim bol - halqyńa jaqyn bol» dep halyq beker aıtpaıdy. Olarǵa osy sóz boıtumar bolýy tıis. Halyqqa ashyq qyzmet kórsetýge qajetti barlyq kommýnıkasııalyq quraldardy paıdalana bilgen jón. Sonymen birge, keri baılanys or­natýdyń paıdasy zor. Eger halyqpen qoıan-qoltyq jumys atqaratyn bolsa, ákimdikter kóptegen ózekti máseleni tıisti deń­geıde tez sheshe alady. Bul aza­mat­tardyń bılik ınstıtýtyna degen senimin arttyrady». Bul pikirdi Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev  ákimderdiń eseptik kezdesýinde ashyq aıtty.

Rasynda da qazirgi ýaqytta bıliktegi memlekettik qyzmetshiniń jańasha jumys isteý kezeńi bastaldy. Muny qarapaıym halyq ta baıqaı bastady. Osy rette ózim kýá bolǵan bir ǵana mysaldy aıtaıyn. Sońǵy bir  -eki aıda respýblıkamyzdyń oblystaryndaǵy birneshe ákimshilikte boldym. Jymıyp kúlip qarsy alyp, ózderi syrtqy esikke deıin shyǵaryp salady. Almaty qalasynyń ákimshiliginde de sondaı jaǵdaıdy kezdestirdim. Burynǵydaı seni kabınetinde kútip, shirenip  otyratyn kishkentaı sheneýnik joq. Jumysyń bitip, qabyldaýdan shyqqan soń, ákimdiktiń qyzmetkeri syrtqy esikke deıin iltıpatyn bildirip shyǵaryp salady. «Teatr kıim ilgishten bastalady» demekshi, bul ­– burynǵy qalyptasqan qasań kózqarasty buzý.

Árıne memlekettik qyzmetkerler ózgerdi, biraq búgingi jaǵdaıǵa halyqtyń kózqarasy qandaı? Biz bul saýaldy eldiń  ortasynda júrgen birneshe azamattarǵa qoıdyq.

Bolat Qorǵanbekov, Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıtetiniń professory:  

–Jalpy halyq pen bıliktiń arasy qandaı bolýy qajet ekendigin sonaý yqylym zamanda-aq babamyz ál -Farabı jete túsindirip aıtyp ketken. Uqqan adamǵa bul – uly sóz. Sonaý onynshy ǵasyrlarda aıtylǵan pikir búgin de kókeıkestiligin joıǵan joq, qaıta mańyzy artyp barady. Sondyqtan ulylar aıtqan ulaǵatty sózge búgingi bılik ókilderi bir sát moıyn bursa, onyń esh ábestigi joq. Qaıta halyqqa jaqyndap, meıirimdi bola túsedi.

«Adamdar birlestigi shynaıy baqytqa jetkizetin isterde ózara kómektesý maqsatyn qoıǵan qala – qaıyrymdy qala, al adamdary baqytqa jetý maqsatymen bir-birine kómektesip otyratyn qoǵam – qaıyrymdy qoǵam. Barlyq qalalary baqytqa jetý maqsatymen bir-birine kómektesip otyratyn halyq – qaıyrymdy halyq. Eger halyqtar baqytqa jetý maqsatymen bir-birine kómektesip otyrsa, búkil ǵalam qaıyrymdy bolmaq.
Al qaıyrymdy qala basshysynda alty túrli qasıet bolý kerek. Olar – danalyq, asqan paıymdylyq, senimdilik, oılaý qabiletiniń joǵary bolýy, soǵys ónerin jetik bilýi, densaýlyǵynyń myqty bolýy. Osynyń bárin óz boıynda ushtastyratyn adam barlyq ýaqytta kimge elikteý kerek ekenin, kimniń aıtqan sózi men aqylyna qulaq qoıý kerek ekenin kórsetetin úlgi bolady. Mundaı adam memleketti de óziniń qalaýynsha basqara alady, – deıdi ál Farabı.

Ál-Farabıdyń «Qaıyrymdy qalanyń turǵyndary» atty traktaty ómiri mańyzyn joımaıtyn fılosofııalyq máni bar másele. Sondyqtan da búgin de, erteń de bul ómirsheń bolyp qala bermek.

Árıne, memlekettik qyzmette jumys isteý ońaı sharýa emes. Bul – ýaqytqa baǵyna bermeıtin jumys. Sondyqtan túsinistikpen qaraý kerek. Olar – Qazaqstanǵa qaltqysyz qyzmet etip jatqan azamattar. Budan shyǵatyn qorytyndy ne? Biz  memlekettik qyzmetkerleriń jumysyn baǵalaýymyz kerek. Árıne, memlekettik qyzmetkerdiń júris-turysy halyqtyń kóz aldynda. Olardyń kez kelgen máselege sypaıy jaýap berýi aldymen olardyń ishki mádenıetine baılanysty. Memlekettik qyzmetke de talap kúsheıdi.  Qazir zaman da ózgerdi, áleýmettik jeli arqyly halyqpen tikeleı baılanysta otyratyndar kóbeıdi. Bul jaqsy nyshan. Qazir ár ákimniń, orynbasarlardyń nemese olardyń baspasóz hatshylarynyń áleýmettik jelide paraqshalary bar. Halyqtyń saýaldaryna jeli arqyly jedel jaýap beriledi. Demek,  memlekettik qyzmetkerlerge senim artty. Bul oraıda buryńǵy qasań kózqarastan tolyqqandy qutylyp kele jatyrmyz dep oılaımyn.

Baýyrjan Ońǵarbaev, «Alpamys batyr» qoǵamdyq qorynyń prezıdenti, kásipker, "Eren eńbegi úshin" medaliniń ıegeri:

–Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev  ákimdermen kezdesýinde «bizdiń keıbir sheneý­nikterimizge jetpeı jatatyny - qara­paıymdylyq, adamı qarym-qatynastar. «Ákim bol - halqyńa jaqyn bol» dep halyq beker aıtpaıdy. Olarǵa osy sóz boıtumar bolýy tıis», – dep atap kórsetti. О́ıtkeni memlekettik qyzmette isteý  – bul memleket pen qoǵam tarapynan berilgen erekshe senim. Al ol senimdi aqtaý – ár memlekettik qyzmetkerdiń jaýapkershiligine, jumysty qalaı isteýine baılanysty. О́kinishke qaraı, kóp jaǵdaıda jergilikti kásipkerler kótergen ıdeıalar ákimshiliktegi  sheneýnikter tarapynan  keıde kedergilerge ushyrap jatady. Bul árıne durys nárse emes. Biraq ákim qaı bir qyzmette, qaı bir laýazymda jumys istesin, eń aldymen ol eldiń muńy men halyqtyń muqtajyna kóńil bólýi qajet. Bastamalardyń baıandy bolýyna qoldaýyn kórsetýi tıis. Sonda ǵana bılik quzyryna eldiń senimi artady.

Qazaqta «О́li rıza bolmaı, tiri baıymaıdy» degen sóz bar. Bul neni bildiredi? Bul ómirden ótken tulǵalarǵa qurmetpen qaraý degen sóz. Sondyqtan  tarıhymyzdy, táýelsizdigimizdi armandap ótken arystarymyzdy qadirleýimiz kerek. Tulǵany qadir tutpaı, olardy qasterlemeı, alǵa basa almaımyz. Elbasynyń, Qazaqstannyń Tuńǵysh Prezıdenti  Nazarbaevtyń «Rýhanı jańǵyrý: Bolashaqqa kózqaras» atty myqty baǵdarlamasy bar. Bul ótkendi qurmet tutý, ony búgingi urpaqqa jetkizý. Árıne, óndiris pen ekonomıkany damytý mańyzdy. Biraq adamnyń kókirek kózi ashyq bolmaı, sanasy rýhanı turǵydan jańǵyrmaı, tarıhymyzdy qurmet tuta almaımyz. Muny  Qazaqstannyń árbir memlekettik qyzmetkeri biledi jáne ony oıynan bir sát shyǵarmaýy kerek dep oılaımyn. О́ıtkeni ıdeıa men ulttyń jańǵyrýyna qatysty bastamalar jergilikti jerdegi belsendi azamattardan shyǵyp jatsa, tarazylyp, onyń ómirsheń bolýyna memlekettik qyzmetkerler árqashan qoldaýyn kórsetip  otyrýy tıis.