XVIII ǵasyr – qazaq halqy úshin aýmaly-tókpeli kezeńderdiń biri. Tarıhı derekterge súıensek, dál osy júz jyldyqta qazaq halqy óziniń tarıhyndaǵy eń aýyr kezeńderdiń birin bastan keshirdi. Tarıh betterinde "Aqtanban shubyryndy, Alqakól sulama" dep atalǵan qazaq halqynyń jońǵarlardan jeńilip, bosyp ketý dál osy XVIII ǵasyrdyń alǵashqy shıreginde oryn alǵan. Osy jaýgershilik zamanda qazaqtyń talaı batyrlarynyń dańqy shyǵyp, esimderi búginge deıin el aýzynda júr. Sondaı batyrlardyń biri – О́tegen О́teǵululy.
1699 jyly týǵan О́tegen batyrdyń bıyl 320 jyldyǵy. Osyǵan oraı, Jambyl oblysy Qordaı aýdanynda batyrdy eske alý asy keń kólemde atalyp ótti. Ony sol aýdandaǵy batyrdyń atymen atalǵan aýyldyń turǵyndary – О́tegen batyrdyń urpaqtary uıymdastyrdy.
Batyrdy eske alýǵa arnalǵan as-jıyn aldymen eldiń birqatar óńirinen kelgen qonaqtardyń aýdan ortalyǵynda ornalasqan batyr eskertkishiniń aldyna gúl shoqtaryn qoıyp, rýhyna taǵzym etýden bastaldy.
Sondan keıin О́tegen batyr atyndaǵy aýdandyq mádenıet úıinde saltanatty jıyn ótti. Jıyn barysynda jınalǵan kópshilik О́tegen batyrdyń Abylaı hannan estelikke alǵan shubar tegenesinen dám aýyz tıdi.
Búginde bul tegene batyrdyń segizinshi urpaǵy Baqytjan Bekbatyrovtyń qolynda saqtaýly eken. Batyr taǵylymyna arnalǵan jıynda belgili jazýshy Maral Ysqaqbaı sóz alyp, О́tegen batyr ómirine toqtaldy.
– О́tegen О́teǵululy 1699 jyly Shý ózeniniń boıynda, Izendi degen jerde dúnıege kelgen. Jastaıynan Ile mataılyq Taýasar bıdiń balasy Qazybekpen birge Buhara, Samarhan, Sham, Baǵdat, Ystambol, Romǵa baryp toǵyz jyl oqyp oralady. О́tegen Tóle bıden bata alyp, Abylaı hannyń oń tizesin basqan batyrlarynyń biri. Qazaq jerin jońǵar basqynshylarynan azat etý jolynda Túrkistan, Tashkent mańyndaǵy keskilesken urystarǵa, Ańyraqaı shaıqasyna qatysty. Qalmaqtyń Bothıshar, Saban Taıshyq syndy belgili batyrlaryn jekpe-jekte jer jastandyryp, qazaq áskeriniń dańqty qolbasshylarynyń biri boldy, –dedi Maral Ysqaqbaı.
Jıynda sondaı-aq, Qazaqstannyń eńbek sińirgen dárigeri, belgil mesenat Músilim Daıyrbekov, Almaty oblysynan qonaqtardy bastap kelgen Ile aýdany ákiminiń orynbasary Almasbek Sátibaev, Ile aýdany ardagerler keńesiniń tóraǵasy Ámze Áldibekuly, Taraz qalasy ákiminiń orynbasary Kenjebek Oljabaı jáne basqalary sóz alyp, batyrlyq pen eldikti áspetteýdiń jas urpaqqa patrıottyq tárbıe berýdegi mańyzdylyǵyn atap kórsetti. Músilim Daıyrbekov Almaty qalasyndaǵy burynǵy Mate Zalka kóshesin О́tegen batyrdyń atyna qalaı bergizgeni týraly aıtty. Jıyn sońynda "Múıizdi О́tegenniń múıizdi urpaqtary" atty kitaptyń tusaýkeseri ótti.
Tarıhı derekter boıynsha, О́tegen batyr 74 jasynda Ile boıynda ómirden ótip, sol óńirde jerlengen. Keıinnen О́tegenniń Qordaı aýdanyndaǵy urpaqtary Qapshaǵaı sý qoımasynyń salýyna baılanysty batyrdyń súıegin 1973 jyly Qordaıdaǵy О́tegen aýylyna alyp kelgen. Al 1999 jyly batyrdyń úsh ǵasyrlyq toıy respýblıkalyq deńgeıde atalyp ótip, basyna kesene turǵyzylǵan. Jıynnan soń jınalǵan jurtshylyq batyrdyń sol kesenesine baryp, quran baǵyshtady. Ary qaraı batyrdy eske alý asy osy kesene ornalasqan О́tegen aýylynda balýandar básekesi, ulttyq at sporty oıyndarymen jalǵasty.
Aldymen aýyl meshiti mańyndaǵy boz kilemde elge tanymal balýandardyń básekesi ótti. "Túıe balýan" ataný úshin 28 balýan ózara beldesti. Olardyń arasynan irikteýden irkilmeı ótken tórt balýan juldeli oryndarǵa talasty. Úshinshi oryn úshin bolǵan kúreste 2016 jyly "Qazaqstan barysy" týrnırinde qola júlde alǵan tarazdyq Aıbol Aıtbek ótken jyly "Almaty barysy" atanǵan Dáýren Nuralınovtan basym tústi. Al aqtyq synda tarazdyq tájirıbeli balýan Dáýlethan Jaqyp 2017 jyly "Qazaqstan barysy" atanǵan qyzylordalyq Elaman Erǵalıevti merziminen buryn jeńip, bas júldege tigilgen "Lada Granta" avtokóligin utyp aldy.
Sodan keıin aýyl syrtyndaǵy atshabarda ulttyq at sporty oıyndary ótti. Aldymen bilekti de, júrekti taqymy tastaı balýandar aýdaryspaqtan synǵa tústi. Bul básekede júldeli úshinshi oryndy Dáýlet Erejepov ıelense, ekinshi oryndy Nurjigit Ámzıev jeńip aldy. Al at qarsylasynyń barlyǵyn at ústinen aýdaryp tastaǵan belgili balýan Danııar Smaılov jarystyń jeńimpazy atandy. Aýdaryspaq básekesi bite sala, aýyzymen qus tistegen júrikterdiń básekesi – báıge bastaldy. Aldymen 65 qunan qatysqan 15 shaqyrymdyq báıge ótti. Bul báıgede Álinur Nazarbaevtyń (Almaty oblysy Qarasaı aýdany) "Baqtory" atty qunany birinshi kelip, bas báıge tigilgen "Lada" avtokóligin utty. Odan bólek, alǵashqy oryndardan kóringen alty qunanǵa júlde berildi. Odan deıin 21 shaqyrymdyq top báıgede Merhat Bulǵynovtyń Qazaqstanǵa tanymal tulpary "Murager" máre syzyǵyn birinshi kesip, at ıesi "Nıva" avtokóligin ıelendi. Báıgeniń bul túrinde de jeti júırikke júlde berildi. Al 33 shaqyrymdyq alaman báıgede Almaty oblysy Qarasaı aýdanynan Álnur Nazarbaevtyń ataqty júırigi "Úshqońyr" aldyna at salmaı kelip, ıesine "Toıota Haılıýks" kóligin mingizdi. Ekinshi kelgen "Aqmonshaq" atty sáıgúliktiń ıesi Murat Qozybaev «Nıva» avtokóligin oljalady. Almanda úzdik shyqqan toǵyz arǵymaqqa júlde berildi.
Pikir qaldyrý
pikir