Jambyl oblysy 80 jyldan beri hımııa ónerkásibiniń otany sanalady

Jambyl oblysynyń hımııalyq áleýeti Uly Otan soǵysyna deıin-aq Keńes Odaǵy geologtarynyń negizgi nysanyna aınalǵan. Al 1935 jyly geolog I.Mashkara Qarataýda álemdegi eń iri fosfor keniniń bar ekendigin anyqtady. Taǵy bir orys geology P.L. Bezrýkov Qarataý jotalarynyń 45 jerinen qory 1,5 mıllıard tonna bolatyn fosfor kenin barlaǵan, dep jazady Qamshy.kz aqparat agenttigi. 

Tipti respýblıka deńgeıinde hımııa ónerkásibi mınıstrliginiń qurylýynda da Keńes odaǵy negizinen Jambyl oblysyndaǵy fosfordyń mol keninen ıek artýy ǵajap emes. Ári bul iske odaq basshylary hımııa ónerkásibiniń óńdeýshi jáne aýyr ónerkásipti, aýyl sharýashylyǵyn damytýdaǵy róline de aıryqsha mán bere otyryp kirisken.

Geologııalyq barlaý jumystarynyń qorytyndysy Jambyl oblysy aýmaǵyndaǵy fosfor keni jóninen odaqtas elder arasynda ekinshi orynǵa ıe bolatyndyǵyn kórsetti. Ásirese Sholaqtaý, Aqsaı, Jańatas, Kókjon, Kóksý, Tesiktas atalatyn ken oryndaryndaǵy fosfor keniniń qunarlyǵy óte joǵary baǵalanǵan. Málimetter Kókjon ken ornynda 171 mıllıon tonna fosfor keni barlanǵanyn rastaıdy. Sol sekildi, mamandar Aqsaı ken ornynan jylyna 2 mıllıon tonn, Jańatastan 900 myń tonna, Sholaqtaýdan 800 myń tonna ken óndirýge bolady dep baǵa bergen.

1947 jyldyń 6 aqpanynda Qarataý ken-hımııa kombınatynyń birinshi kezegi paıdalanýǵa berilgen. Uzaq jyldar materıaldyq-tehnıkalyq bazasyn jetildirý isindi irili-usaqty kedergilerge tap bolyp, kombınat qurylysy úsh kezeńge sozylǵan Aqsaı kenishi 1962 jyly ıgerile bastady. 1963 jyly Qarataý ken baıytý fabrıkasy iske qosyldy. 1968 jyly 28 jeltoqsanda Lenın komsomoly atyndaǵy Qossýperfosfot zaýyty paıdalanýǵa berilse, zaýyttaǵy alǵashqy ónim 1969 jyldyń mamyr aıynda shyqty. Arada 10 jyl ótken soń munda Jańa Jambyl fosfor zaýyty quryldy. О́z kezeginde bul kásiporyn álem tarıhynda tuńǵysh ret aglomerattan sary fosfor óndirdi.

Jambyl oblysynyń hımııa ónerkásibiniń otany retinde tanylýy óńir ekonomıkasyna zor áser etip qana qoımaı qala mádenıetiniń damýynyń, áleýmettik nysandardyń, turǵyn úılerdiń kóptep boı kóterýine de yqpal etti. Máselen aǵymdaǵy jyly 50 jyldyq mereıtoıy toılanǵan Jańatas qalasy, Qarataý qalasy dál osy óndiris oshaqtarynda jumysqa tartylǵan jumysshylarǵa arnalyp salynǵan edi. Sol kezdegi Jambyl qalasy aýmaǵynda da hımııa zaýytynyń ıgiligi úshin salynǵan nysandar kóptep sanalady.