Osy jurt «Shyńǵystaýdy» bile me eken?!

Áýezov shyǵarmalary qalyń jurtshylyqqa taıǵa tańba basqandaı málim bolǵanymen, onyń keıbir úzik shyǵarmalary tasadan tys qalyp qoıǵandaı sezildi maǵan. Onyń sebebi, tomdyq shyǵarmalar jınaǵynan kózim shalyp qalyp, kóńilim kete oqyǵan «Shyńǵystaý» áńgimesi jónindegi derekterdi kóńil kónshirlikteı taba almaǵanyma qynjyla tústim. Anyǵyraq bolýy úshin, Áýezovtyń 20 tomdyq shyǵarmalar jınaǵynyń 2-tomyndaǵy áńgimeler qatarynan oqyǵanym jóninde aqpar berip óteıin. Berilgen túsiniktemesine júginer bolsaq, 1943 jyly «Abaı» romanyna materıal jınaý úshin aqyn eline barǵan saparynda jazylǵan dep joramaldaýǵa bolatyny jóninde aıtylǵan. Negizinde, áńgimege at qoıylmaǵan, tek qoljazbanyń sońǵy betiniń syrtynda «Shyńǵystaý» (jańa áńgime) degen jazý kezdesipti.

Shyńǵystaý... Bul taý aty talaı jazýshy shyǵarmalaryna arqaý bolyp, kórkem sózderimen sulýlyǵyn áspetteı beınelegen, qupııasynyń syryna tolyq qanyq bolmasa da, tamsana jyryna qosar kıeli mekenge aınalǵan. Shyńǵystaý jóninde jazýshy shyǵarmalarynyń arasynan kózim men sanamda saqtalyp qalǵan kishigirim beıneleýler bolmasa, ol jóninde jazylǵan Áýezovtyń áńgimesin jýyq arada bilgenimdi jasyrmaımyn.

«Bazar hıkaıashyl, tipti qııalshyl qart bolatyn. Qazir myna qasynda otyrǵan balasy Medettiń kishkene kúninde Bazar aıtpaǵan ertegi, hıkaıa qalǵan joq shyǵar. Ol áńgimeler ishinde kezegen erge kezdesken at basyndaı altyn qandaı kóp edi...»,-degen áńgimeniń bastamasynan jasy jetpiske taıaǵan qarttyń da qııalǵa erik berip,ishteı sonyń oryndalýyna tilekshi ekendigin ańǵaramyz. Adamnyń shynaıy júregimen qalaǵan tileginiń oryndalýy rasymen ǵanıbet emes pe?! Bazar qarttyń qııalynyń oryndalýyna sebepker bolǵan osy Shyńǵystaý edi. Al ınjener-geolog bolyp ken izdep júrgen balasy Medettiń osynshalyqty altyn baılyq izdegish bolýyna bala kúnindegi ákesinen estigen qııaldyq ańyz-áńgimeleriniń septigi de joq emes-ti.

Toǵyz jyldan soń kórisken áke men balanyń Shyńǵys bókterinde kele jatyp taý jóninde bir-birimen oı bólisip, tipti keıde ózara pikirleri keraǵar kelip jatqan tustary da kezdesti. Degenmen, keshegi Abaıdaı asyldyń osy ólkede týyp, alpys jasyna deıin osy óńirde tirlik etkendigin, Toǵjan atty Súıindik qyzymen ǵashyqtyq dertin tartqandyǵyn tilge tıek etken qarttyń mysy basymyraq tústi. «О́ziń ǵana boldym demeı, jerińdi de, aǵaıynyńdy da kórkeıt, úmitin aqta... Týǵan ólkeńe ónerińdi ákel túgi!»,- degen ákeniń sóz arasyndaǵy aq tileginiń eleýsiz qalmaǵany áńgime sońynda oqyrman janyna úmit otyn syılaıtyny ras. Qoı qoranyń taý jaq buryshyna kele bergende oǵan qalanǵan aq tasty kózi shalǵan Medettiń balǵasymen soqqylaı bastaǵan ersi qylyǵy alǵashqyda ákesine oǵash kóringenimen, aq tastyń qalyń ortasynan tartylǵan bir sarǵysh jalpaq qısyq syzyqtyń altyn ekendigine kóz jetkizgen sátinde kózine tipti monshyqtaı jastyń oralǵanyn da ańǵara almady.

Shyńǵys... «Týǵan ólkeńe ónerińdi ákel!»-degen áke sózi kerisinshe sekildi kórinedi maǵan. Keshegi zamanda kóshpeli aýdan bolǵan, búginde kóbinese mal baqqan, oblys ortalyǵynan alys qalyp, qatynasy qıyn Týǵan ólkeniń bir ǵana sátte jurtynyń ataǵyn álemge jaıýy – Shyńǵys bókteriniń halqynyń turmys-tirshiligimen birge tynystaıtynyn dáleldegendeı.

Jansaıa Sman

Derekkóz: Adyrna ulttyq portaly