Aspara qamal-bekinisi asa mańyzdy áskerı nysan bolǵan

Jambyl oblysyndaǵy Merki men Qoraǵaty ózenderiniń alqabynda óz zamanynda tirshiligi qaınaǵan Aspara degen qala bolǵan. Orta ǵasyrlarǵa jatatyn bul qamal bekinis Balasaǵun, Taraz qalalaryn jaýdan qorǵaýda asa mańyzdy áskerı strategııalyq nysan bolǵanǵa uqsaıdy dep jazady Qamshy.kz aqparat agenttigi. 

Qalashyq qazirgi Merki aýdanynyń Andas batyr aýylynyń shetinde ornalasqan. Qazir munda qalashyqtyń tóbe qalpynda saqtalǵan qırandysyn kórýge bolady. Aýmaǵy 250h360 metrdi quraıdy. Qalashyq «Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamasy aıasyndaǵy «Qazaqstannyń kıeli jerleriniń geografııasy» jobasy boıynsha Qazaqstannyń óńirlik qasıetti nysandar tizimine alynǵan.

Ǵalymdar Asparany qamaldy bekinis bolǵan degen derekter keltiredi. О́ıtkeni ortaǵasyrlarda barlyq jaǵynan gúldengen Balasaǵun men Taraz qalasyna shabýyl jasaýdy kózdeýshilerdiń qatary qalyń bolǵan eken. Qala ámirleri olardan qorǵaný maqsatynda áskerı bekinis retinde Aspara qamaly turǵyzýǵa bel býady. Aty orta ǵasyrlyq Taraz, Merki, Ispıdjab (Saıram) qalalarymen qatar atalatyn Aspara qamaly týraly derekter kóp kezdesedi. Sondaı-aq el arasynda atalǵan qamal jaıyndaǵy ańyz, jyrlar da kóp. Máselen qazir kúni Túrkııany mekendep, ámirin júrgizgen Asparýh hanys4 arǵy tegi de osy ólkeden shyqqan. Al jazba derekterde Aspara qalashyǵy VII ǵasyrdyń birinshi jartysynan belgili boldy. Qytaı derekterine ol Osýbolaı ataýymen engen. Al Ibn Hordadbek, Qudamaı syndy ǵalymdar bul qamal bekinistiń Merki eldi mekeni mańynda Jibek jolynyń boıynda ornalasqandyǵy baıandalady.

Arab ǵalymdary Jibek jolynyń boıyndaǵy eldi mekender men jer, sý attaryn kartaǵa túsirgende Asparanyń atyn atap, túsin tústep onyń Taraz qalasynan qashyqtyǵy naqty kórsetedi.Aqsaq Temirdiń shejireshisi bolǵan Ibn Arabshahtyń jazbasyna qaraǵanda, 1397-98 jyldary Máýerannahrdyń shyǵysynan Jetisý jerine Aqsaq Temirdiń buıryǵy boıynsha jazyq dalaǵa ornyǵyp, birneshe qamal salǵan. Qamaldyń eń shetkisi ári shalǵaı ornalasyp, jeke turǵany Aspara edi. Olar Asparany alynbas qamal, shabýylǵa shyǵýǵa árqashanda yńǵaıly berik bekinis jasaǵan. Sonyń esebinen 1405 jyly Asparada 10 myńǵa deıin atty ásker turǵan eken. Sondaı-aq taǵy bir tarıhshyMyrza Fazyl Choras óz shyǵarmasynda 1513-14 jyldyń qys mezgilinde Qasym hannyń Aspara qalasynda bolǵandyǵy aıtylady. Bul derekti Muhammed Haıdar Dýlatıdiń «Tarıh-ı Rashıdı» eńbegi naqtylaı túsedi. Qazaq tarıhynyń shejiresi bolǵan atalǵan kitapta 1513 jyly qysta Shah Ismaıl Sultan Sálimge qarsy soǵysýǵa at basyn Irakka buryp, al Qasym han óz ıelikterin basqarý úshin Asparaǵa qaraı jol júrgendigin jazady.