Tarazdaǵy Áýlıe Qarahan babanyń mazaryna jerlengen kim?  

Taraz qalasyndaǵy kıeli jerlerdiń biri sanalatyn áýlıe Qarahana Qarahan kesenesinde jerlengen adam Qarluq bıleýshisi bolǵan jáne Qarahan tıtýlyn ıemdengen Satuq Boǵra Qarahannyń atasy Qul Bilge Qadirhan bolýy múmkin dep jazady Qamshy.kz aqparat agenttigi. 

Jalpy tarıhshy ǵalymdar áli kúnge «Qarahan kesenesinde kimniń jerlenýi múmkin?» degen saýalmen bas qatyryp keledi. О́ıtkeni kúni búginge deıin aıtylyp júrgen Qarahan áýlıe ataýyndaǵy «Qarahan» sózi adamnyń aty emes onyń áleýmettik mártebesin aıǵaqtaıtyn sóz bolyp shyqty. Sondyqtan tarıhshylar Qarahan áýlıe kesenesinde jerlenýi múmkin adam jaıynda ártúrli derekter keltiredi. Máselen keı derekte Qarahan tıtýlyn ıelenip, Tarazdaǵy eń ataqty keseneden máńgilik uıqydan jatqan adamnyń shyn esimi Sha Mahmýd bolýy múmkindigi jaıynda aıtylady.

Alaıda «Ejelgi Taraz Eskertkishteri» tarıhı-mádenı qoryq-mýzeıi qyzmetkeri Asyljan Shaıdildaev Kallaýr men Pankovtyń derekterine súıene otyryp Qarahan baba kesenesinde jatqan tarıhı tulǵa jaıynda tyń derek keltiredi.

–Derekterdi salystyryp qarap otyrsaq Tarazdaǵy Áýlıeata Qarahan babamyzdyń ornynda meniń oıymsha Satuq Qarahannyń túp atasy Qul Bilge Qadirhan jatqan sekildi. Bul patsha eń birinshi ıslam dinin ustaýshy da taratýshy da bolǵan shyndyq. Sóıtip, alǵashqy Qarluq qaǵanatyn qurýshy adam da osy kisi. Sol dáýirde Taraz qalasynyń Qarluq qaǵanatynyń ortalyǵy bolǵandyǵy taǵy bar, –deıdi tarıhshy.

Tarıhshy sondaı-aq kúni búginge deıin aıtylyp kelgen Shah Mahmýd Boǵra han men Aısha bıbi anamyzdyń arasyndaǵy mahabbat hıkaıasynyń keı tustarynyń shyndyqqa saı kelmeıtinin aıtady.

–Biz áli kúnge deıin Áýlıeata atalǵan Tarazdaǵy Qarahan kesenesinde jatqan Qarahandy Shah Mahmýd han dep nasıhattap kelemiz. Alaıda Aısha bıbi anamyz ben máńgilik mahabbat quryp, ǵasyrlar synaǵynan ótken eskertkish turǵyzǵan dep júrgen Shah Mahmýd han 1070 jyly qaıtys bolǵan. Al, Aısha anamyz shamamen 1185 jyldary ómirge kelgen. Demek Aısha bıbi men Shah Mahmýdtyń ómir súrý dáýirleriniń sáıkes kelmeýine oraı, Taraz qalasynyń ortalyǵynda ornalasqan kıeli mazardyń Áýlıeata-Shah Mahmýdtiki emes-aý degen oıǵa jeteleıdi, – deıdi ǵalym

Joǵary da keltirgen mysaldar men faktilerdi alǵa tarta otyryp ǵalym Tarazdaǵy Qarahan baba mazarynda máńgilik qushaǵyna engen Qarluq bıleýshisi bolǵan jáne Qarahan tıtýlyn ıemdengen Satuq Boǵra Qarahannyń atasy Qul Bilge Qadirhan bolýy múmkin degen tujyrymdy usynady. Al ǵylymnyń kúni búginge deıin Mahmýd hannyń Qarahan kesenesinde jerlendi degen nusqany usynýy onyń óz babasy Qul Bilge Qadirhannan góri abyroıly bolýynan múmkin.