Mıllıarder—kásipker Maıkl Blýmberg: Túski asqa, dárethanaǵa kóp ýaqyt jumsamańyz, jumys isteńiz

Maıkl Rýbens Blýmberg (aǵylsh. Michael Bloomberg) (14 aqpan 1942, Braıton, Boston aýdany, Massachýsets, AQSh) — kásipker jáne Nıý-Iorktiń 108-shi meri. Forbes nusqasynda ol álemdegi eń baı adamdar tizimine kiredi.  2018 jyldyń 5 mamyrdaǵy sanaq boıynsha Maıkl Blýmberg 50,4 mlrd dollar baılyǵymen 11-orynda. Ol Bloomberg aqparattyq agenttiginiń negizin qalaýshy ári qojaıyny.

Qamshy.kz aqparat agenttigi oqyrmandar nazaryna kásipkerdiń kásipkerlerge qajetti birneshe erejelerin usynady.

Menedjment — shańǵy sekildi. Siz shańǵy týraly kitap oqyǵanmen, keremet shańǵyshy bola almaısyz. Menedjmentti birtindep úırenesiz. Aldymen biraz adamdy, sosyn odan da kóp adamdy basqaryp, birinen-biri asqan qıyn máselelerdi sheship, sol sheshimmen ómir súrý barysynda menedjmentti jetik meńgeresiz.

Adamdar «Páli, bir kásip qolymnan keldi, endeshe, kásiptiń ózge túrin de ıgere alamyn» dep jıi oılaıdy. Bul shyndyqqa janasady dep oılamaımyn. Sebebi, ár salaǵa ártúrli daǵdy kerek. Jáne jetistiktiń eń úlken bóligi basqa qonǵan baqpen baılanysty. Biraq eshkim muny moıyndaǵysy kelmeıdi.

О́zgeristerden qorqady. О́zgeris úshin jumystan aıyrylýyńyz, demalystan qaǵylýyńyz da múmkin. О́zgeris dostaryńyzǵa, otbasyńyzǵa áser etýi de ǵajap emes. Sondyqtan adamdar ózgeristen qashady. Biraq tabysty kompanııa bolý úshin ózgeriske táýekel ete bilý kerek.

Keıbir kompanııalar jańalyqtarǵa qarsylyq tanytady da, amalsyz ara qashyqtyqty alystatyp alady. Sebebi, jańa, bóten nársemen tanysyp, úırengenshe, burynnan tanys, jattandy nársemen baılanys jasaı bergendi  qup kóredi. Bizdiń kompanııanyń negizgi prınsıpi – ozyq bolýǵa umtylý jáne táýekel etý.

Jumysqa ornalasýǵa kelgen jigitterdiń nesi unamaıdy deısiz ǵoı? Olar kele sala: «Men obyrdy emdedim. Men Ortalyq Batysqa álemdi tanyttym» deıdi. Osy aıtqandary jeter! Meniń de aıtarym bar...  «Men ákesiz óstim. Anam nasha satqany úshin túrmege toǵytyldy. McDonald's-ta úsh aýysymda jumys istedim».

Al endi men kimdi jumysqa alamyn deısiz be? Otbasyn oılaıtyn adamdy jumysqa alamyn. Sebebi, otbasyn oılaıtyn adam – qorshaǵan ortasyn da oılaıtyn adam. Keıbireýimiz aqyl ataýlydan maqurym qalǵanbyz. Esesine, tabandy, yntalymyz. О́mir súrýge múmkindigimiz kóp. Men eń aqyldy adam emespin, biraq eshkim meni basyp oza almaıdy.

Biz Amazon, Google, Facebook, Microsoft jáne ózge de kompanııalarmen básekelesemiz. Adamdardy qalaı qyzyqtyramyn deısiz be? Men olarǵa: «Eger olarǵa jumys isteseń, baılardy odan ary baıytasyń. Bloomberg-ge kel. Kompanııanyń barlyq kirisi Bloomberg Foundation-ǵa ketedi. Biz onyń bárin qaıyrymdylyqqa jumsaımyz. Ekinshiden, eger sen bizge kelseń sen kóp ishindegi kórinbeı qalatyn bireý emessiń. Saǵan úlken jaýapkershilik artamyz»-deımin.

Bilim alýda eń bastysy — adamdarmen til tabysýdy úırený. Men jalǵyz adam isteýge bolatyn jumysty áli kezdestirmeppin. Garvardtan sonsha ýaqyt úırengenimdi Salomon Brothers-tegi aǵaıyndy ekeý: Bıllı Salomon men Djon Gýtfrendterden-aq úırendim. Degenmen, barlyq adamǵa áleýmettik daǵdy kerek. Kolýmbtyń Amerıkaǵa 1492-inshi jyly júzip kelgeni esińizde me, joq pa, ol mańyzdy emes. Basyńyzdaǵy toly bilimniń bári kerek aqparat emes.

О́zińe eń unaıtyn isti iste. Sosyn esi aýysqan adamdaı sharýaǵa kiris.  О́zgelerden aqyldy emespin. Biraq ózgelerden de artyq jumys isteı alamyn. Kúnde jumysqa birinshi bolyp kelip, eń sońǵy bolyp ketetinińizge kóz jetkizińiz. Bul – jetistiktiń kózi. Túski asqa nemese dárethanaǵa kóp ýaqyt jumsamańyz. Jumys isteńiz. Siz ózińizge tipti qandaı tabys keletinin de bilmeısiz. Ár adym saıyn aldymnan sansyz múmkindikter shyǵa berdi. Olaı bolǵan sebebi, men kerek kezde kerek jerden tabyldym. Bári óz qolyńyzda. Siz sáttilikti basqara almaısyz. Biraq qanshalyqty kóp eńbek etseńiz, sonshalyqty  jolyńyz bolǵysh adamǵa aınalasyz.  

Tabandy adam bolyńyz. Tabandylyqtyń esesi qaıtady. Kásibimdi alǵash bastaǵanda kofe satyp alyp, Merrill Lynch-ke baratynmyn. Ol jerdiń qyzmetkeleri bizdiń kózdegen, maqsatty aýdıtorııamyz bolatyn. Dálizde júrip, adamdarmen amandasyp, olarǵa kofe usynyp, áńgimege tartatynmyn. Meniń kim ekenimdi, qaıdan kelgenimdi bilmese de, olar kofemdi alatyn. Yqtımal klıenttermen qarym-qatynas ornatý úshin qaıta-qaıta bara beretinmin. Sóıtip, maqsatty aýdıtorııa men onyń talap-tilegin zerttedim.  Kompanııa qurylǵan soń úsh jyldan keıin Merrill Lynch 20 termınalymyzdy satyp aldy da, eń alǵashqy klıentimizge aınaldy.

Maǵan kelip: «Jańa ǵana jumystan qýyp shyqty, jumystan aıyryldym. Endi ne isteımin?» -deısiz. Meniń jaýabym: biraz kútińiz, birneshe aı kútińiz. Jaǵdaıdy baǵalańyz.  Sebebi, buryn sizge qoljetimsiz bolyp kóringen, tipti oılamaǵan dúnıeniń ózi de qoljetimdi bolady. Birden birnársege jabysa ketkenińiz uıat bolady. Al birinshi kúnnen-aq qoljetimdi bolǵan nárse birneshe aıdan keıin de qoljetimdi bolady. Al eger olaı bolmasa, onda turǵan ne bar?

Jumysqa barǵym kelmegen bir de bir kúnim bolmapty. Aıaqtan tura almasam da, júrýge shamam kelmese de jumysqa baratynmyn. Tipti jumystan qýylatynymdy bilsem de, baratynmyn.

О́z jetistigińiz ben sátsizdigińizge tek ózińiz ǵana jaýaptysyz. Biraq qolda baryńyzdy ózgemen bólisseńiz ǵana jetistikke jetesiz.

Kúnniń sońynda ózińizden «О́zge jandardyń ómirin ózgerte alamyn ba, ózgerte aldym ba?» dep suraısyz.

Eń alǵashqy $5 turatyn sadaqamdy oqýymdy bitirgen boıda Djons Hopkıns Ýnıversıtetine jumsadym. Ol aqshany qalaı qınalyp tapqanymdy bilseńiz ǵoı. Biraq sonda da qolymda barymdy bere berdim.  Búginde odan bálenbaı ese kóp aqsha tapsam da, sol bir sezim áli ornynda. Bireýge birnárse berý úshin baı bolýdyń qajeti joq. Siz mysaly, ýaqytyńyzdy, qabiletińizdi de bere alasyz. Siz mindetti túrde ózgege kómektesýińiz kerek.

Bilim alýdy eshqashan toqtatpańyz. Aǵylshyn tilindegi eń myqty sóz – «nege». Talapty aqyldan asqan keremet joq. О́zińizge qandaı salany tańdap alsańyz da, ómir boıy stýdent bolyńyz. Álemde bilim alýdy doǵarǵan jandar óte kóp. Olar bilim alyp boldyq dep oılaıdy. Ondaı jandardyń talaıyn kezdestirdińiz, áli talaıyn kezdestiresiz. Olardyń súıikti sózi — «joq». Olar bir istiń nege istelmeıtinin nemese nege isteýge bolmaıtyny jóninde sizge san túrli syltaý taýyp bere alady. Eger ózińizdi  qalyptastyryp, ómirdi jaqsy jaqqa ózgertkińiz kelse, olardyń sózine qulaq aspańyz, ózińizdi toqtatýǵa jol bermeńiz ári solardyń bireýine aınalyp ketpeńiz.

Táýekel etińiz. О́mir tym qysqa. Qatelikten qashyp júrýge ýaqyt ketirýge bolmaıdy. 1981 jyly 39 jasymda meni ózim jaqsy kóretin ómirimdegi eń jalǵyz turaqty jumysynan qýyp jiberdi. Biraq eshqashan ótkenime kóz tastamappyn. Jumystan qýylǵan kúnniń ertesi-aq táýekel etip, ózgelerdiń oıynsha qurdymǵa ketetin ıdeıaǵa negizdelgen óz kásibimdi bastap kettim.  Ol – qarjy naryǵy jónindegi aqparat derbes kompıýterde de qoljetimdi bolýy tıis degen ıdeıa edi.

2001 jyly qala ákimi retinde saılaýǵa túskenimde, kópshilik meni raıymnan qaıtarmaqshy boldy. Bári da jeńilip qalasyń dep qoryqty. Sonda tek bir ǵana adam: «Eger jeńilip qalǵan soń qandaı sóz sóıleıtinińdi elestete alsań, nege baq synap kórmeske?» dedi. Bul eń jaqsy keńes edi. Sóıtip, sol keńeske qulaq túrdim.

Jetistikke jetý úshin jeńiliske de daıyn bolyp ári qandaı jaǵdaıda da táýekelge bel býýyńyz kerek.

Maqsatqa jetpeý — eń qorqynyshtysy emes. Eń úlken jeńilis — múmkindikti jiberip alý.