100 naqty qadam: Sot salasyndaǵy ózgerister senim men sapany arttyrady

Sóz joq, elimizdiń tuńǵysh prezıdenti Nursultan Nazarbaev "100 naqty qadam" Ult josparynda sot salasyna irgeli ózgerister qajet ekendigin atap kórsetkeni belgili. Sońǵy eki-úsh jyldaǵy kórinister osy izgi jumystyń aıǵaǵy dese de bolady. Mysal retinde aıtar bolsaq, keıingi kezde sot salasynda túrli termınder men qyzmet túrleri paıda bola bastady.

Mysaly front-ofıster ashý jıiledi. Munda kez kelgen azamat osy front –ofıske kelip, óziniń belgili bir másele boıynsha talap aryzyn ótkize alady. Ony osynda otyrǵan qyzmetkerler qabyldap alady jáne onyń kimge tapsyrylǵany, qashan sheshim shyǵatyny jaıly kelgen azamatqa qaıta habarlasady nemese onyń elektrondyq poshtasyna máseleni naqty túsindirip jaýap bereli. Bul sot isine qatysty másele bolýy da múmkin. Munyń paıdasy nede? Máseleniń – ashyqtyǵynda jáne kelgen adam sheneýnikterdiń ózin kútpeı, óz saýalyna nemese ózin tolǵandyrǵan máselege naqty jazbasha jaýap ala alady. Muny nege aıtyp otyrmyz? Osy ýaqytqa deıin sottyń sheshimine narazylyqtardyń da kóbeıip ketkeni jasyryn emes. Al onyń ashyqtyǵyn burynǵydan da anyq kórsetý úshin ne isteý qajet? Munyń barlyǵy da Ult josparynda utymdy kórsetilgen. Osyǵan baılanysty qazirgi tańda sot salasynda sotty beınejazba arqyly tikeleı kórsetý júrgizile bastady. Sondaı-aq «vırtýaldy sot» jobasy da júzege asyp jatyr. Al «vırtýaldy sot» degenimiz ne?  Mysaly, ómirde ártúrli jaǵdaılar  bolady. Máselen, keıbir kýágerler nemese oqıǵaǵa tikeleı qatysy bar adamdar sotqa qatysa almaýy yqtımal. Ol dál sol ýaqytta shetelde nemese kelýge múmkindigi bolmaı, qashyq aýylda júrýi yqtımal. Mundaı kezde ol onlaın rejıminde sotqa qatysa alady, sýdıanyń nemese  qorǵaýshy tarapynan qoıylǵan kez kelgen saýalǵa sot májilisine kelmesten beınekórinis arqyly qatysady jáne jaýap bere alady.  Munyń tıimdiligi nede?

Birinshiden, kýáger nemese sol oqıǵaǵa qatysy bar ókil alys saparda júrse ýaqytyn sarpt etpeıdi,

Ekinshiden, jol shyǵyny bosqa ketpeıdi.

Úshinshiden, atalǵan kórinistiń barlyǵy da beıne jazba arqyly jurtshylyqtyń kózinshe júzege asady.

Tórtinshiden, bul  – ınnovasııalyq jetistikter. Bul –ómir talaby. Zamanaýı jetistikter.

Besinshiden, bul sot salasyndaǵy «100 naqty qadam» Ult josparynyń utymdy tusy.

Altynshydan, sot prosesin júrgizip otyrǵan sýdıalardyń barlyǵy da aldymen qaǵazbastylyqtan arylady.

Jetinshiden, is-qaǵazdary elektrondyq formatqa aýysady.

Segizinshiden, bul Elbasynyń «Sıfrly Qazaqstan» baǵdarlamasynyń tolyqqandy oryndalýy nemese júzege asýy bolyp shyǵady.

Árıne Qazaqstan qaı bir salada bolsyn, ozyq damyǵan elden kósh qalmaýy tıis. Elimiz damyǵan 30 eldiń qataryna ený úshin barlyq ózgeristerdi bastan keship jatyr. Al bul ózgeristerdi engizý  –zaman talaby. Bir ǵana mysal, «100 naqty qadam» Ult josparynyń 20-qadamynda «barlyq sot prosesterine beıne jáne taspaǵa jazý sharalaryn mindetti túrde engizý. Sýdıanyń beıne jazýdy toqtatýǵa nemese aýdıo jazý materıaldaryn redaksııalaýǵa múmkindigi bolmaýy tıis» dep anyq jazylǵan. Demek, budan shyǵatyn qorytyndy ne? Munyń barlyǵy sotqa qatysyp otyrǵan halyqtyń kóz aldynda júzege asady. Al bul jaıt sotqa, sýdıaǵa  degen senimdilikti kúsheıtedi. О́ıtkeni oryn alǵan qylmysqa nemese qandaı da bir oqıǵaǵa baılanysty sýdıanyń úkimi oqylyp, sottyń sheshimi shyqsa da halyqtyń kóńilinde esh kúmán qalmaýy tıis.

Sózimiz jalań bolmas úshin Joǵary sottyń baspasóz hatshysy Aıdos Sadýaqasovtyń  redaksııa saýalyna oraı joldaǵan myna bir jaýabyn keltire keteıik.  «Jyl saıyn beınebaılanys júıesi arqyly respýblıkamyzda 17 myńdaı sot prosesi ótedi. Jyl basynan beri osyndaı 6 myń sot prosesi júzege asty». Demek, bizdiń naqty baılamamyz: sottyń ashyqtyǵyna kózderi jetken azamattardyń qatary kún sanap qazir kúrt artty.

Marjan Sábet