Qazaqstanda Prıpıat qalasynyń kóshirmesi bar. Qaıda?

Qaraǵandy qalasynan 20 shaqyrym jerde RTI dep atalatyn qalashyq bar. Ýaǵynda Chernobyl oqıǵasynan keıin bos qalǵan Prıpıat qalasyn eske túsiredi bul meken. Biz sóz etip otyrǵan aımaqta júzden asa bıik ǵımarat bar. Olardyń barlyǵyn zeń basyp ketken. Bul jaqta ortalyq jylytý júıesi de joq. Al biren-saran turǵyndar qıyn jaǵdaıǵa etteri ólip ketken ispetti.

Sonaý 1974 jyly Qaraǵandy oblysynyń Saran qalasynda SSRO kólemindegi iri zaýyttardyń biri – rezınalyq tehnıkalyq ónimder zaýyty iske qosylǵan. Qalany komsomol jastar salǵan-dy. Zaýyttyń aty (Rezınotehnıcheskıı ızdelıı) qalanyń atyna aınalǵan.

Atalmysh zaýyt el kólemindegi tehnıkalyq zattar óndiretin iri óndiris oshaǵyna aınaldy. О́z ishinde 25 sehy bar, 887 ónim shyǵaratyn óndiris oshaǵynyń túkirigi jerge túspeı turǵan ýaqyt edi. Zaýyt ónimderi SSRO kóleminde de, shekaradan tysqary elderge de eksporttaldy.

О́ndiris orynynda 6000-nan astam adam jumys istegen. Biz taqyryp etip otyrǵan qalashyq ta osy jumysshylar úshin salynǵan edi. Qarııalardyń aıtýynsha, óz mezgilinde bul qalashyqta aýrrýhana, kınoteatr, balalar qalashyǵy, dúkender bolǵan-mys. Qalashyqtyń ınfrastrýktýralyq ahýaly ózge qalalardan kem soqpapty.

SSRO qulaǵannan keıin zaýyttan da maza kete bastaǵan. О́nimderin eksporttaý, ónim óndirý, tutynýshylardyń suranysyn qanaǵattandyrý sııaqty baǵyttardan aqsaı bastaıdy. Quldyraǵan zaýyt 1994 jyly resmı bankrot jarııalap, ómir súrýin toqtatty.

Alyp zaýyt bankrot bolǵannan keıin qalashyq halqy zaýyt ishinen kishigirim rezına tehnıkalyq ónimder jasaıtyn seh ashqan. Dál osy kishigirim kásip kóptiń kómeıin ashtyqtan saqtady.

Qalashyqtaǵy óndiris toqtaǵan soń elektr jaryǵymen jáne aýyz sýmen qamtamasyz etý máseleleri týyndaı bastaǵan. 25 000 adam turatyn qalashyqty halyq tastap ketti. Qazirgi ýaqytta bul jerdegi tórt úıde ǵana tirshilik bar. Dál osy tórt úıdi 2000 adam jaı qylyp otyr.

Qańyraǵan úıler bul jerdegi turǵyndarǵa qorqynysh týdyrmaıdy eken. «Bul jerde ómir súrýge bolady», - deıdi jergilikti turǵyndardyń biri. Saran qalasyna deıin avtobýs júrip tur. Al Qaraǵandyǵa bir jarym saǵatta jetýge bolady eken.

Bul qalashyqtyń halqyn ustap otyrǵan da qarajat máselesi sııaqty. О́ıtkeni, olardyń aıtar ýájderi mynaǵan saıady: bul qalashyqta páterlerdiń quny bir-eki mıllıon teńge turady. Basqa jerden mundaı aqshaǵa eshteńe ala almaısyń. Adamdar bárine úırenedi.

Sýrettegi qańyraǵan ǵımarattarda kezinde bireýler ómir súrdi degenge sený qıyn-aq. Bul jerdegi ǵımarattar keı adamdardyń oıyn alańyna aınalyp ta ketkendeı. Al osyndaı oryndarda, qaladan tys, polısııa nazarynan tys jerde qandaı dúnıeler oryn alyp jatqanyn kim bilsin?!

RTI qalashyǵynda ortalyq jylý júıesi joq. Qysta adamdar pesh jaǵyp kúneltedi. Al elektr jaryǵymen jáne aýyz sýmen eshqandaı másele joq.

Sońǵy jyldary jergilikti bılik bul qalashyqqa oralmandardy ákele bastaǵan. Ústimizdegi jyldyi mamyr aıynda bir úıge jóndeý jumystary jasala bastaǵan. Bul úıge kimder keletini áli belgisiz. Jóndeý jumystary aıaqtalyp úlgermegen. Brıgadırdyń aıtýynsha, bul aımaqtaǵy 50 úıdi jóndeý josparda bar kórinedi.

Aldaǵy ýaqytta Prıpıat qalasyn eske túsiretin qalashyqqa qaıtadan jan bitedi degen úmit sáýlesi bar.

Avtor: Juldyz Muqanova