Sáláfıtterdi qalaı ajyratýǵa bolady?

Búgingi kúni álemdegi eń ózekti máseleniń biri – dinı ekstremızm men terrorızm qaýpi ekeni barshaǵa aıan. Osy oraıda Almatydaǵy "Monıtorıng jáne taldaý ortalyǵynyń" bólim meńgerýshisi Tursyn Qudaıqulov dinı saýattylyq, destrýktıvti dinı baǵyttaǵy aǵymdardy ajyratýdy joldary, teris aǵymdardyń daýly málimdemeleri týraly áńgimelep berdi. Qamshy.kz aqparat agenttigi suqbattyń súıekti degen tustaryn oqyrman nazaryna usynyp otyr.

– Kúni boıy tynymsyz tirliktiń sońynda júrgen jurttyń dinı saýattylyǵyn qalaı baǵalaısyz?

– Adamdardyń dinı saýattylyǵy uǵymy jóninde jıi aıtylyp júr. Kóp jaǵdaıda Qurandy arabsha oqı bilgen, namaz oqıtyn musylmandy dinı saýatty dep oılaımyz. "Dinı saýattylyq" uǵymynyń "fılosofııalyq" máni, negizinen, adamnyń ishki zaıyrlyq qupııasyn, parasatylyǵyn, shyn júrekten nıet etýin bildiredi. Keıbir dinshilderimiz qarapaıym halyqty dinı saýaty joq dep kinálaıdy. Bul – durys emes. Bári birdeı bes ýaqyt namaz oqyp, 30 kún oraza tutpasa da, jaqsy men jamandy ajyrata alady.

– Halyqqa aqparattyq túsindirý kezinde tyńdaýshylar tarapynan qandaı saýaldar túsedi?

– Kezdesý barysynda mamandarǵa ártúrli suraqtar qoıylady. Sonyń ishinde dinı saýaldar basymyraq. Mysaly, kimdi tyńdaýǵa bolady nemese teris aǵymdaǵylardy qalaı ajyratýǵa bolady dep jatady. Ondaı adamdy bet-álpetine qarap, ajyratý múmkin emes. Saqalǵa ǵana qarap aıta almaımyz. Sebebi, ımamdar da, óner adamdary da saqal qoıady, tipti ateıspin dep júrgender de ósiredi. Sondyqtan saqal ósirgenderdiń bárin jat aǵymdaǵy dep aıtýǵa bolmaıdy. Hıdjab kıetinderdi de kinálaı almaımyz. О́ıtkeni oramaldy Hanafı mashabyn ustaıtyn qyz-kelinshekter de taǵady. Iá, sáláfıt aǵymdaǵylar sholaq balaq kıedi. Biraq, ondaı shalbardy sopylyq baǵytty ustaıtyndar da kıedi. Bul jerdi adamnyń ishki ımýnıteti bolmasa, "dinı saýaty" bolmasa, árıne, qıyndaý bolady. Sáláfı baǵytyndaǵylardyń joly basqa, sopylyq baǵyttaǵylardyń joly basqa.

– Dintanýshylardyń aıtýynsha, sáláfıtterdiń seniminde aýytqýshylyq bar. Olar burynnan kele jatqan dindi moıyndamaıdy. Sáláfı jolyndaǵylar ózderin búkil qoǵamǵa qarsy qoıyp alǵan degendi alǵa tartady. Osyǵan ne deısiz?

– Qazir, destrýktıvti dinı baǵytty ustanýshy azamattardyń "salt-dástúrdi ustaný – bıdǵa", "kelinniń sálem salýy – shırk", "zııarat jasaý – kýfr" dep qarastyrýy, jaǵymsyz áreketteri el ishin búldirýdi kózdeıdi. Jat aǵymdy tańdaǵandar, kósemderi aıqyndap bergen baǵyt boıynsha júredi. Pirleri olarǵa "Ýaǵyzdaryn tyńdamańdar, senimderińe selkeý túsiredi, kóńilderińe kúdik uıalatady. Sol sebepti, ımamdy tyńdaý – haram bolyp esepteledi" dep pátýa bekitken. Sáláfıtterdi ajyratýdyń taǵy bir amaly: olar qaıtys bolǵan kislerge quran baǵyshtaýǵa bolmaıdy dep esepteıdi. Sopylyq baǵyttaǵylar da osy oıdy quptaıdy. Olar aıtady "Alla taǵalaǵa sen tikeleı shyǵa almaısyń, sen pir arqyly qudaımen baılanysqa shyǵa alasyń, sondyqtan pirdiń aıtqanyn buljytpaı oryndaýyń kerek", – deıdi. Iаǵnı, sol adamnyń oılaý bostandyǵy bolmaıdy. Olar úshin kóseminiń aıtqany – zań.

– Sáláfıtter nege quran baǵyshtaýǵa qarsy?

– Olar myna mysaldy alǵa tartyp sóıleıdi. "Mine Qurandy ashyp kórińiz munda namaz oqy, oraza usta, zeket ber deıdi, al ólgen adam sonyń bireýin isteı ala ma", – deıdi. Árıne, isteı almaıdy deımiz ǵoı. "Onda nege sender Quran baǵyshtaısyńdar, Quran tirilerge túsken", – deıdi. Iá, durys aıtasyz, Quran tirilerge túsken, biz muny jasyrmaımyz. Quranmen júrip-turý – árbir musylmannyń mindeti. Biraq, paıǵambarymyzdyń ekinshi hadısi bar. Qurannyń árbir oqylǵan árpinen 10 saýap bar. Osy hadıske súıenip, qaıtys bolǵan kisiniń amal dápteri jabylady. Biraq úsh kisiniń amal dápteri jabylmaıdy degen hadısi bar. Ol artynan salıqaly urpaq tárbıelep ósirgender. Sol urpaǵy ata-babalaryna saýaby barsyn dep Quran baǵyshtaıdy. Bul jerde sharıǵatqa qaıshy keletin jerin kórip turǵanym joq. Sáláfıtterdi osylaı anyqtaýǵa bolady.

 Alma Muqanova

inform.kz

◊♦ Oqı otyryńyz: Parandja kıip júrýge tyıym salyndy