Qytaı «Azııalyq NATO» áskerı odaǵyn qurýy múmkin

Bul týraly áńgime birinshi ret aıtylyp otyrǵan joq. Buǵan deıin de bul taqyryp sóz bolǵan, qozǵalǵan. Qazir AQSh sarapshylary qalyptasqan jaǵdaıdy baǵamdaı kelip, taıaý arada Qytaı janyna óz jaqtastaryn jınap, Azııanyń shyǵys jarty qurlyǵynda «Azııalyq NATO»  qurýy múmkin degen aqparat taratyp jatyr.

Bul shyndyǵynda aqıqat pa, joq pa, ol jaǵy áli belgisiz. Biraq álemdik qurlyqtaǵy alpaýyt elder ózderiniń qaýipsizdigi men múddesin kóbirek oılaı bastady. Amerıkalyq tarap, Qytaıdy tuqyrtýdyń san túrldi amaldaryn jasap jatyr. Aq úı Qytaıǵa saýda soǵysyn ashty. Endi mine Azııanyń shyǵys aımaǵynda «Azııalyq NATO» qurylýy múmkin degen joramalǵa kezek berip otyr. Rasynda qazir jáne burynnan Reseı men Qytaı jáne Soltústik Koreıa arasynda jylymyq saıasat bar. Donald Tramptyń Kım Chen Ynmen qaıta- qaıta kezdesip, sammıt ótkizip jatqanynyń syry da bar. Máseleni kúrdelendirmeı, Soltústik Koreıadaǵy «oqtumsyq balany» raıynan qaıtarý. Qazirdiń ózinde eki tarap eki ret  kezdesti.

Al qytaı lıderi Sı Szınnpın Dýshanbede Azııadaǵy ózara yqpaldastyq jáne senim sharalary (SVMDA) uıymyna múshe elderdiń basshylarymen kezdesti. Ol jerde árıne, «Azııalyq NATO» uıymyn qurý týraly ashyq áńgime bolǵan joq. Biraq  BAQ betinde aıtylǵandaı, «atalǵan qurlyqtaǵy elderdiń barlyq damý erekshelikterin eskere otyryp qaýipsizdik máselesi» sóz bolǵany  ras. Bul jaıtty kóptegen halyqaralyq sarapshylar «Azııalyq NATO» áskerı uıymyn qurýdyń bastalýy" dep te jarııalap ta jiberdi.

Maqul, Qytaı Reseımen birigip otyryp, áskerı odaq qurdy deıik.  Sonda Qytaı kimge shabýyl jasamaq?  Jalpy Qytaıdyń kez kelgen saladaǵy jetistigi eń aldymen amerıkalyqtardy úreılendiredi. «Qytaı qaýpi» degen saıası halyqaralyq saıası termındi de amerıkalyq sarapshylar oılap tapqan" degen daqpyrt bar. Biraq «soǵys ashpaı bıleý» saıasaty resmı Pekınniń basty ustanymy ekenin eshqashan joqqa shyǵarýǵa bolmaıdy. Qytaı qazir janyna saıasattaǵy senimdi dostaryn jınap jatyr. Jalpy «Azııalyq NATO» uıymy máselesi qazir tekten tekke kóterilip otyrǵan joq. О́ıtkeni, AQSh Taıvandaǵy oqıǵalarǵa astyrtyn bolsa da yqpal etip, olardyń qoltyǵyna sý búrkip otyr. Bul jer Qytaı provınsııasy sanalsa da, Aq úı osylaı Qytaıdyń irgesin shaıqaltpaq.  Aq úı Taıvandy ózine tireý etpek.

Biraq  «Azııalyq NATO» qurý  týraly boljam  ómirsheń bolady dep aıtý qıyn. О́ıtkeni,  Azııa-Tynyq muhıtyn aımaǵynda AQSh-tyń Japonııa, Ońtústik Koreıa, Avstralııa sııaqty odaqtastary bar. Sondyqtan áskerı odaq qurýǵa nıeti bolǵanymen, Sı Szınpınniń degeni bola qoıady dep aıtý qıyn. Desek te, bul aımaqta Pekınge múddeles  elder bar. Olar Azııa-Tynyq muhıty yntymaqtastyq uıymy, BRIKS toby, Azııadaǵy ózara yqpaldastyq jáne senim sharalary (SVMDA), sonymen qatar Shanhaı yntymaqtastyq uıymyna múshe elder.  Ekonomıkalyq maqsatty kózdegenimen, bulardyń astarynda ujymdyq qaýipsizdik máselesi de jatýy múmkin. Desek te, «Qytaı Azııanyń shyǵys aımaǵynda NATO -ǵa uqsas áskerı odaq qurýy múmkin» degen boljam shyndyqqa janaspaıdy. Eger bul joramal shyndyqqa aınalysatyn bolsa, halyqaralyq jaǵdaı tipti shıelenise túsedi. Al jaǵdaıdyń  kúrdelengeni, resmı Pekınge kerek emes.