• USD 468.56

  • EUR 497.56

  • RUB 7.3

  • CNY 67.18

28 Naýryz, 12:52:26
Almaty
+35°

16 Shilde, 2019 Ekonomıka

Qor jınaǵanǵa dollar ardaqty ma, teńge salmaqty ma?

Qazir devalvasııa daqpyrty órship turǵan kezeń. Buqaranyń birazy «teńge taǵy qunsyzdanady eken» dep qolyndaǵy az-maz qarjysyn dollarmen jınaqtaýdy jón kórip otyrǵan kórinedi. Máselen, «Barometr» taldaý ortalyǵy mamandarynyń paıymynsha, devalvasııa daqpyrty qolynda az-kem qarjysy bar halyqty alańdatyp otyrǵan taǵy bir másele. Al osyǵan oraı buqara qaýym bolashaqta qolynda bar aqshasyn qalaı saqtaýy kerek? Bul turǵyda biz mamandarmen oı bólisýdi jón kórdik...

Negizinde, qolda bar artyq aqshasyn banktegi depozıtke salý – halyqtyń arasynda eń kóp taraǵan ári qarapaıym ınvestısııa túriniń biri. Qandaıda bir bank bankrotqa ushyraǵan jaǵdaıda el úkimeti 5 mıllıon teńgege deıingi depozıttik salymdy qaıtaryp berýge kepildik beretindikten, mundaı salym bizdiń elde qaýipsiz qural retinde esepteledi.

Bul rette Qazaqstan ulttyq bankiniń derekterine súıensek, 2018 jyldyń aıaǵynda depozıttik uıymdarda jınaqtalǵan soma 10 trıllıon 100 mıllıard teńge bolǵan. Bul somanyń 3 trıllıon 900 mıllıard teńgesi jeke tulǵalarǵa tıesili. Al sol jeke tulǵalar 2 trıllıon 200 mıllıard teńgeni ulttyq valıýtamen ıaǵnı teńgemen saqtaıdy, al 1 trıllıon 700 mıllıard teńge kólemindegi aqshany shetel valıýtasymen ustaıdy. Jalpy, mamandardyń baıyptap otyrǵanyndaı qandaı da bir valıýtany tańdaý úshin onyń kýrsy men jalpy ekonomıkalyq ahýaldan habardar bolǵan jón. 

Bul rette, ekonomıst-sarapshy, bank sektorynyń mamany Toǵjan Shaıahmetova bylaı deıdi:

– Qazirde Reseı rýbli men ekonomıkasy turaqsyz bolyp otyr. Osyǵan oraı qaısybir ınvestorlar aqshasyn dollarmen ustaıdy. Sondaı-aq AQSh-tyń federaldy rezerv júıesi dollardy nyǵaıtýǵa áreket jasap jatyr. Muny eskergenderdiń de birazy qarjysyn dollarmen ustaýǵa mashyqtanǵan. Al endi Eýroaımaq elderiniń ekonomıkasy jandana bastady degen boljam jasaıtyndar evro baǵamyn baqylaýdan bir tanbaı otyr. Qytaı ekonomıkasy qarqyndy ósip, halyqaralyq tólemderde ıýan kóbirek paıdalanyla bastaǵandyqtan, bul valıýtanyń bolashaǵy zor dep eseptelinýde. Sóıtip, qazirde qarjy naryǵynda aǵylshyndardyń «jumyrtqany ár túrli sebetke bólip salý kerek» degen máteliniń róli joǵary bolyp otyr. Qazirde mýltıvalıýtalyq depozıtterge degen suranys bar. Halyqtyń birazy qolynda bar 5myń AQSh dollarynyń ózin dollar, evro, teńgege bólip salýdy jón sanaıdy. О́z basym halyqtyń mýltıvalıýtalyq depozıtterge beıimdele bastaýyn jón sanaımyn. Sondyqtan bank sektorynyń mamany retinde aıtarym, mýltıvalıýtalyq depozıtterge suranys bolashaqta artýy tıis. Osyǵan baılanysty qarapaıym halyq qolda bar qarjysyn teńge, evro, dollarǵa bólip bólip depozıtke salsa utylmaıdy dep oılaımyn. 

Áıtse de mamandar mýltıvalıýtalyq depozıtterge bolashaqta suranys artady degenimen, sondaı-aq elde aıyrbas oryndary arqyly dollardy qolma-qol satyp alý kóleminiń artqanyna da qaramastan bizdegi quzyrly tarap halyqty aqshany ulttyq valıýtada saqtaýǵa shaqyrady. Bul rette elimizdiń bas bankıri Erbolat Dosaev «Ulttyq bank tóraǵasy retinde ekinshi deńgeıli bankterde teńgedeı ashylǵan depozıtterdi saqtaýǵa keńes beremin. О́ıtkeni ózimiz de qazir ekonomıkany dedollarızasııalaý saıasatyn (dollardy yǵystyrý) júrgizip jatyrmyz. Bul – bizdiń ekonomıkamyzdyń odan ary ósýi úshin jáne 30-30-40 qaǵıdasy tyǵyryqtan alyp shyǵa ma?

Sóıtip, mamandardyń birazy mýltıvalıýtalyq sebet ashý qajet dese, endi biri dollardy yǵystyrý úshin teńgelik depozıtterdiń syıaqysyn arttyrý qajet desti. Al endi qarjyger Jasulan Maqsutov bul rette mynadaı keńester usynady: 

A) Aqshany qaı valıýtada jáne qandaı mólsherde saqtaý kerek ekenin túsiný úshin sońǵy úsh jyldaǵy valıýtalardyń baǵamynyń qalaı ózgergenin zerttep otyrý kerek. AQSh dollary, evro jáne Qytaı ıýanin zerttep kórsek, sońǵy bir jyldyń ishinde álemdik turǵyda qytaıdyń ıýani (4,2%) óskenin baıqaýǵa bolady. Budan soń AQSh dollary (0,3%) ósse, al evro kerisinshe (1,2%) arzandaǵan. Budan shyǵatyn qorytyndy bir jyl buryn bul valıýtalarǵa aıyrbastalǵan aqsha aıtarlyqtaı ózgermes edi. Mine, valıýtalar naryǵynda osyndaı saýattylyqtar kerek. 

Á) О́kinishke qaraı, kapıtaldy qolma-qol aqsha retinde saqtaǵan ınflıasııadan qutqarmaıdy, sondyqtan jıǵan aqshańyz qalaı saqtasańyz da jyl saıyn shamamen 5 paıyzǵa qunsyzdanyp otyrady. Bul ishki naryqtaǵy qalyptasqan jaǵdaıǵa baılanysty bolǵandyqtan budan qoryqpaý kerek.

B) Qarjyny saqtaýda eń bastysy bankti durys tańdap alý qajet. Aqshańyzdy reıtıngisi joǵary bankterde ustańyz da únemi reıtıngteriniń ózgerýin baqylap otyryńyz.

V) Bırjada otyrǵan on sarapshynyń tek qana bireýiniń boljamy iske asady. Olaı bolsa sizdiń qolyńyzda tek qana ótken jyldardyń tájirıbesine súıenýińiz ǵana qalady. Sondyqtan sizderge usynarym – aqshalaryńyzdy: 30-30-40 qaǵıdasymen saqtaǵan jón. Bul degenińiz jıǵan qardyńyzydń 30 paıyzy dollar; 30 paıyzy evro nemese ıýan; qalǵan 40 paıyzyn teńge túrinde saqtaǵanyńyz durys. Teńgege basymdyq berý sebebim – ulttyq valıýtamyz retinde aqsha-nesıe saıasatyn júrgizý qajettiligi týyndaıtyndyqtan zańdylyq boıynsha osylaı etý mańyzdy. Jıǵan tergenińizdiń 40 paıyzy mindetti túrde ulttyq valıýtada bolýy tıis. Sebebi qandaıda bir jaǵdaı týsa Úkimet ulttyq valıýtada jıǵan qarjyńyzdy qaıtaryp berýge kepildik bere alady. Al bul senimdilikti arttyra túsetin tásil.

Qarlyǵash Zaryqqanqyzy

"Qamshy" silteıdi

Qate tapsańyz, qajetti bólikti tańdap ctrl+enter basyńyz.

Pikir qaldyrý

pikir