• USD 468.56

  • EUR 497.56

  • RUB 7.3

  • CNY 67.18

29 Naýryz, 08:42:43
Almaty
+35°

15 Shilde, 2019 Ekonomıka

Otandyq taýar óndirýshilerge arnalǵan ınternet-platforma qajet pe?!

Qazaqtyń ulttyq naqyshtaǵy oıý-órnegine, jalpy qolóner buıymdaryna jastaıymnan qyzyǵýshylyq tanyttym. Meniń anam qazaqtyń ulttyq turmystyq buıymdaryn kúndelikti ómirde jıi qoldanady.

Shaǵyn jáne orta bıznesti qalyptastyrý el ekonomıkasyn damytýda úlken mańyzǵa ıe. Sondyqtanda kásip ashyp, bıznespen aınalysamyn, taýar óndirip, tabys tabamyn deıtin qazaqstandyqtarǵa múmkindikter jetkilikti. Jeke kásip ashýǵa nıettilerge bıznesti bastaýdyń qyr-cyry úıretiledi, qaıtarymsyz qarjylaı kómek-granttar beriledi, qoljetimdi paıyzben nesıelermen qamtylady.

Degenmende qaraǵandylyq kásipker kelinshek Symbat Elikbaeva elimizdiń taýar óndirýshileri úshin memleket tarapynan jasalyp otyrǵan bul qoldaýlardyń azdyǵyn aıtady. Onyń oıynsha, taýardy óndirip ǵana qoımaı, ony naryqtaǵy básekege qabiletti etip, satýǵa múmkindik beretin otandyq elektrondy ortalyq qurý qajet. Kásipkerliktiń qyr-cyryn jetik meńgergen názik janmen suhbattasyp, avtorlyq jobasy jaıly da surap bilgen edik.

– Symbat Tóleýbaıqyzy, qazaqy naqyshtaǵy qolóner buıymdarymen jasaýmen aınalysady ekensiz, bul salaǵa qalaı keldińiz?

– Qazaqtyń ulttyq naqyshtaǵy oıý-órnegine, jalpy qolóner buıymdaryna jastaıymnan qyzyǵýshylyq tanyttym. Meniń anam qazaqtyń ulttyq turmystyq buıymdaryn kúndelikti ómirde jıi qoldanady. Mysaly, bizdiń úıde anamnyń óz qolymen basqan syrmaq, tekemeti bar. Stýdent kezimde osy tekemet pen syrmaqqa qarap, osy dúnıelerdi nege óndiriske engizbeske dep armandaıtyn edim. Joǵary oqý ornyn fılologııa mamandyǵy boıynsha támamdaǵannan keıin birneshe jyl ýnıversıtette oqytýshy bolyp eńbek ettim. Keıinnen magıstratýrada oqyp júrgende balabaqshada jumys istedim, sol kezde balalardyń oıynshyqtary arasynda qazaq halyq ertegileriniń keıipkerlerin beıneleıtin birde bir oıynshyq joq ekendigin kórdim. Sol kezde nege qýyrshaq jasap kórmeske degen oı keldi. Janyma qolynan is keletin birneshe qyz alyp, qýyrshaqtar daıyndaýǵa kiristik. Qolymyzdan shyqqan alǵashqy týyndymyzdy naryqqa shyǵarý ońaı almady. Degenmende berilmedik, ýaqyt óte kele kıizden túrli kádesyılar, breloktar, toıbastarǵa arnalǵan buıymdar jasaı bastadyq. Sodan keıin bylǵarymen jumys jasaýǵa kóship, qol sómkeler tigýmen aınalystyq.

Qazirgi sanany turmys bılegen zamanda eń tómennen bastap kóterilgen kásipkerler óte sırek. Kásipti nólden bastaýdyń qandaı ekendigin, oǵan qansha jyl, qansha eńbek, qansha aqsha ketetinin jaqsy bilemin. Eger de sol birneshe jyl jınaqtaǵan tájirıbeń men bilimińdi bireýge aıtsań, kórsetseń, ol saǵan tikeleı básekeles bolatynyn da bilemin. Degenmende bilgenimizdi balalarǵa úıretýdi qolǵa aldyq, sheberlik synyptaryn ótkizemiz. Onyń ishinde jetim balalar men múmkindigi shekteýli búldirshinderge tegin sabaqtar júrgizip otyramyz.

foto

Es bilgeli qasymdaǵy adamdardyń eńbekqorlyǵyn kórip óstim. Anam, ápkem, jeńgem, eń aıaǵy enem de óte eńbekqor jandar, qydyrýdy, qur bosqa júrgendi unatpaıtyn adamdar. «Kórgen kórgenin isteıdi» demekshi mende olarǵa qatty uqsaǵym keletin. Taza, uqypty, kóp sózge joq, ár bir isi men sózderi shegemen qaqqandaı adam bolý meniń armanym edi. Olardyń árqaısysynan úırenýge, aqshaǵa uqypty bolýǵa tyrystym. «Mıllıondardyń tıynnan quralatynyn» kásip ashqaly túsinip, bul sózderdi qaǵıdaǵa aınaldyryp, tıyn salatyn ámııandardyń ishine de jazyp júrmiz.

– «SanSymbat» brendiniń negizin qalaǵan ekensiz, sómkelerińiz naryqta suranysqa ıe me?

– «SanSymbat» brendimen sómke tigýdi 2015 jyldary bastadyq. Biz taza bylǵarydan, sapasy asa joǵary sómkeler, ámııandar, erlerge arnalǵan barsetkalar tigemiz, ári taýarlarymyzdyń sapasyna júz paıyz kepildik beremiz. Alaıda úlken kólemde sómke tigýmen aınalyspaımyz, ónim tek arnaıy tapsyryspen ǵana tigiledi. Sebebi, bizde jumys kúshi az ,ónimdilik tómendeý, qoıma toly shıkizat qorymyz da joq. О́zderińiz biletindeı elimizdiń naryǵy sheteldik «Chanel», «Louis Vuitton» sııaqty sómkelerdiń kóshirmelerine ıaǵnı feık nusqalaryna tolyp tur. Halyq bul sómkelerdiń arzan kóshirme ekendigin bilse de satyp alady. Sebebi naryq bul taýarǵa tolyp tur, seniń 10 teńgege jasaǵan taýaryńdy replıka jasaýshy qytaılyq kásiporyndar 5 teńgege jasap beredi. Degenmende sómke jasaý isin birden toqtatyp, jaýyp tastaı almadym. Sebebi bul jerde qanshama adamnyń eńbegi bar, tek eńbek ǵana emes kóptegen adamdardyń maǵan degen senimi bar. Ázirge tek tapsyryspen tigemiz.

foto

– О́zińiz óndirgen taýardy jarnamalaýǵa, naryqqa shyǵarýǵa ǵalamtordy qanshalyqty paıdalanasyz?

– «TNS Central Asia» agenttiginiń 2017 jyly júrgizgen zertteýler nátıjesi Qazaqstannyń 77 paıyzy ǵalamtormen qamtylǵandyǵyn, al halyqtyń 83 paıyzy mobıldi ınternetti qoldanatyndyǵyn aıtady. Bul sıfrlar ǵalamtordyń qazaqstandyqtardyń ómirine dendep kirgendigin kórsetedi. Alaıda biz ǵalamtordyń múmkindikterin barynsha qoldana almaımyz. Sheteldik kásipkerler vırtýaldy saýdaǵa áldeqashan kóshken, al biz taýarlarymyzdy áli de bolsa dúkenniń sóresine qoıýmen ǵana shektelip júrmiz. Mende ózim óndirgen taýarlardy naryqta jyljytýdyń túrli tásilderin izdeı bastadym. Sómkelerimdi qazaqstandyq portalǵa salmaqshy boldym, alaıda otandyq ónimdi ǵana jarnamalaıtyn saıt tappadym. Qazaqstanda «FashionPark.kz» saıty bar, biraq munda meniń sómkem álemdik brendtermen básekege túsedi eken. Bul árıne mıǵa syıymsyz nárse, sondyqtan da bul ıdeıadan bas tarttym. Negizinde osy kásipkerlikpen aınalysyp bastaǵan 2014-jyldary ózimniń avtorlyq qolóner buıymdarymdy, ulttyq kádesyılardy jarnamalaý maqsatynda jeke saıt ashqan edim. Saıttyń jarnamasyna kóp qarjy jumsadym. Biraq bul saıtty jabýǵa týra keldi, sebebi onyń jumysyn jandandyrý, jarnamasyn jasaý óte qymbat. Bıznespen aınalysýǵa bet buryp, taýar óndirisin qolǵa alǵan árbir kásipkerdiń jeke saıty bolǵany tıimdi emes, sebebi joǵaryda aıtqanymdaı bul óte qymbat, kóp qarjyny qajet etedi. Sondyqtanda qazirgi ýaqytta qazaqstandyq taýar óndirýshi, qolóner buıymdarymen aınalysatyn kásipkerlerdiń óz ónimderin jarnamalaıtyn otandyq elektrondy saýda ortalyǵy aýadaı qajet degen oıǵa keldim. Osylaısha qazaqstandyq taýar óndirýshiler men kásipkerlerge arnalǵan ınternet platforma qurý jobasyn jasadym. «Madein-kz.com» portaly otandyq taýar óndirýshilerdiń taýaryn Qazaqstannyń elektrondy naryǵynda jarnamalap ǵana qoımaı, álemdik deńgeıge shyǵarýǵa múmkindik beretin mega joba desem de bolady. Bul aqparattyq ortalyq tek ǵana otandyq taýar óndirýshilerdiń ónimin ǵana jarnamalaıtyn orynǵa aınalar edi.

foto

Mysaly, Reseı memleketi shetelge óz qarjysyn jibermeý úshin, otandyq taýar óndirýshilerdi ımporttan qorǵaý úshin, sondaı-aq óz eline qarjy tartý úshin tovarika.ru, ruxpert.ru, rosproizvoditel.ru sııaqty kóptegen saıttar men portaldar ashqan. Al bizdiń elimizde mundaı birde-bir saıt joq. Tek Facebook áleýmettik jelisinde «Iа vybıraıý kazahstanskoe», «Vybıraı kazahstanskoe» toptary ǵana bar.

– Symbat Tóleıbaıqyzy, sonda «Madein-kz.com» portaly buryn-sondy Qazaqstanda bolmaǵan tyń joba ma?

– QR Tuńǵysh Prezıdenti otandyq taýar óndirýshilerdi qoldaý, kásipkerlerge kómek kórsetý máselesine birneshe ret toqtalǵan bolatyn. Elbasy 2015 jyly «Qazaqstanda jasalǵan» aksııasyn uıymdastyrýǵa shaqyryp, barlyq saýda júıelerinde qazaqstandyq taýarlardyń seksııasy paıda bolý qajettiligin aıtqan. N.Nazarbaev barlyq qazaqstandyqtarǵa óz eliniń patrıoty bolyp, otandyq taýarlary paıdalanýǵa shaqyrdy, bul shara qazaqstandyq ekonomıkanyń damýyna kómek bolatyndyǵyna senim bildirdi. Al ótken jyldyń qazan aıyndaǵy halyqqa Joldaýynda qarapaıym halyq tutynatyn taýarlar óndirisimen belsene aınalysýdy tapsyrdy. Bul baǵytta jumystar atqarylyp jatyr, alaıda tek taýar óndirisin jolǵa qoıýmen ǵana shektelýde, al sol taýardy naryqqa beıimdeý, satý máselesine quzyrly organdar bas aýyrtpaıdy. Osylaısha bizdiń eldiń kásipkerleri taýar óndirýshi retinde qorǵansyz deýge bolady. Quzyrly mekemeler eldegi bıznesti qoldap jatyrmyz dep jar salyp, halyqqa jeńildetilgen nesıe berý arqyly olardyń jaǵdaıyn odan ári qıyndatýda. Otandyq kásipkerler búgingi zaman talabyna saı satylym júıesi bolmasa, otandyq ónim ımporttyq taýarlardan qorǵalmasa, taýaryn qalaı satady, nesıesin qalaı qaıtarady? Qanshalyqty jeńildetilgen nesıe berip, qanshama qarjy jumsap qajetsiz forýmdar uıymdastyryp, kásip ashý jaıly keńes beretin ortalyqtar ashylsa da qarapaıym kásipker retinde qorǵansyz ekendigimdi túsinemin. Daıyn ónimdi ımporttan qorǵaıtyn, tek otandyq kásipkerlerge arnalǵan jeke júıe bolmaǵan soń osynyń barlyǵyna ketken qarjy qumǵa quıǵan sýmen teń dep esepteımin.

foto

Tuńǵysh Prezıdentimiz Nursultan Ábishuly 2016 jyly elektrondy saýda resýrsyn tıimdi paıdalanýdy damytý kerektigin de toqtalǵan bolatyn. Ol óz sózinde «ınternettegi saýda-sattyq búginde ǵalamdyq trendke aınaldy. Mysaly, AQSh-ta elektrondy saýda eldegi barlyq saýdanyń 6,5%-yn qurasa, Reseıde 4% shamasynda, al Qazaqstanda tek 0,5%-dy quraıdy. Elektrondyq saýda-sattyqty damytýdyń tujyrymdamasyn qurý kerek» degen tapsyrma bergen bolatyn. Búginde Qazaqstannyń halqy ǵalamtordyń múmkindikterin tutynýshy retinde ǵana paıdalady, al kásipkerlerimiz ǵalamdyq ınternettiń múmkindigin bıznesti damytýdyń quraly retinde paıdalana almaı otyr. Biz sheteldik kompanııalardyń ınternet paraqshalarynda óz taýarlarymyzdy jarnamalaı otyryp, ǵalamtorǵa shyqqandyǵymyzben maqtanamyz. Shyndyǵynda fransııanyń Olx.kz; ýkraınanyń Saty.kz saıttaryn paıdalaný arqyly qarjymyzdyń shetelge ketip jatqanyn túsinbeımiz. Sheteldik kompanııalar bizdiń elge óz taýarlaryn tonnalap ótkizip jatqanda, biz sanaýly ǵana taýar satqanymyzǵa mázbiz. Osylaısha sheteldik básekelester bizdiń elimizdiń qarjysyn vırtýaldy naryq arqyly eshqandaı salyqsyz áketip jatyr. Mysaly, qytaılyq «Aliexpress» platformasynda elimizdiń turǵyndary aı saıyn 12 mln dollar kólemindegi qarjyǵa saýda jasaıdy.

Kórip otyrǵanymyzdaı otandyq taýar óndirýshler elektrondy alańda sheteldik básekelesterimen básekege túse almaıdy. Qazaqstandyqtardyń qarjysy sheteldik elektrondy taýar portaldary arqyly sheteldik kásipkerlerdiń qaltasyna túsip jatyr. Sheteldikter bizdiń eldiń qarjysyn óz elderine tartý úshin ǵalamtorda úlken ınternet portaldar qurǵan. Al biz nege óz qarjymyzdy óz elimizde qaldyrý úshin aqparattyq elektrondy ortalyq, ıaǵnı ınternet platforma ashpasqa?

«Madein-kz.com» portalynyń taǵy bir ereksheligi joba áleýmettik bolǵandyqtan mundaǵy tarıftik tólemder tómen bolady. Elimizdiń árbir aýdany men aýylynyń turǵyny óziniń agrarlyq azyq-túlik ónimin portalda tegin jarnamalaı alady. Sondaı-aq, múmkindigi shekteýli jandar, zeınetker kásipkerler, jas bıznesmender, otandyq qolónershiler taýaryn tegin jarnamalaýǵa múmkindigi bar.

Bul ózgeshe joba der edim. О́zińiz oılańyzshy, qazaqstandyq kásipkerler taýarlaryn úılerinen shyqpaı-aq, ǵalamtor arqyly saýdaǵa qoıyp, tipti álemdik naryqqa da shyǵa alady. Tek otandyq kásipkerlerdiń taýarlary qoıylatyndyqtan básekelestik te artar edi. Men barlyq otandyq taýar óndirýshilerdi tolǵandyratyn máselesin kóterdim dep oılaımyn.

– Atalǵan jobany qarjylandyrý máselesin qalaı sheshýdi josparlaısyz?

– Bul ınternet joba tek bir ǵana problemany kótermeıdi, bul elimizdiń ekonomıkasy úshin óte mańyzdy birneshe máseleni kóterip otyrǵan mega joba. Internet jobaǵa qoldaý kórsetýlerin surap, oblys ákimdikterine, quzyretti mekemelerge, iri kompanııalarǵa joldadym. Ázirge tek QR Aqparat jáne kommýnıkasııalar mınıstrligi jobaǵa aqparattyq qoldaý bildiretindigin aıtty. Osy oraıda atalǵan mınıstrliktiń bul jobaǵa ózge mekemeniń máselesi dep selqostyq tanytpaı, qoldaý bildirgenine rızashylyǵymdy jetkizgim keledi.

Bul jobany QR Indýstrııa jáne ınfraqurylymdyq damý mınıstrligine joldadym. Mınıstrlik meniń hatyma «qazirgi ýaqytta qosymsha ınternet portal ashýdyń qajettiligi joq» dep jaýap berdi. Quzyrly mekemeden qoldaý tappaǵannan keıin sheteldik mesenattardan kómek surap kórmek boldym. Biraq bul oıdan bas tarttym, sebebi meniń namysym jibermedi, olarǵa bizdiń eldiń otandyq taýar óndirýshilerdi qoldamaıtyndyǵyn aıtqym kelmedi. Qazirgi ýaqytta jobany qarjylandyrýdyń basqa joldaryn qarastyryp jatyrmyn. Qyrkúıek aıynda Qaraǵandy qalasynda «Madein-kz.com» jobasynyń prezentasııasyn ótkizýdi josparlap otyrmyn. Elimizdiń otandyq taýar óndirýshilerin qoldap, áleýmettik halyqty jobaǵa qoldaý kórsetkisi keletin elimizdiń árbir azamatynyń kómegine zárýmiz, jobany qoldaýǵa shaqyramyn.

– Symbat Tóleýbaıqyzy suhbatyńyzǵa raqmet, isińizge sáttilik tileımin.

Jibek MUQAShEVA 
Foto: avtordan

"Qamshy" silteıdi

Qate tapsańyz, qajetti bólikti tańdap ctrl+enter basyńyz.

Pikir qaldyrý

pikir