Japonnyń "kaıdzen" fılosofııasynyń prınsıpteri

Japondyqtar minsiz jumys tabý úshin, birinshisin ekinshisine aýystyra bermeıdi, olar kez kelgen qyzmetti túptiń túbinde óziniń armandaǵan jumysyna aınaldyra alady. Gáptiń bári kózqarasta. 

Japondyqtar árdaıym óte júıeli jumys isteıdi. “Jiro dreams of sushi” derekti fılmindegi Djıro Ononyń kez kelgen isti múltiksiz isteıtinder týraly áńgimesi eshkimdi beı-jaı qaldyra qoımas: «Eger, tipti sen aýla sypyrýshy bolsań da taǵdyryńa narazylyq bildirýge mindetti emessiń, ózińniń jumys qabiletińdi kemeldendirýge mindettisiń». 

Nege japondyqtardan úırenip, olardyń basqarý ádisin qyzmette ǵana emes, ózimiz úshin de qoldanyp kórmeske? Bul maqalada osy júıe korporatıvtik tásilden jeke kózqaras qalyptastyrýǵa tyrysqan. 

Kaıdzen, kaıdzen (jap. 改善 kaıdzen?, romadzı Kaizen; “Kaızen” durys emes nusqasy kezdesedi) — óndiristik prosesterdi úzdiksiz jetildirý, kómekshi bıznes-prosesterdi damytý jáne basqarý, sondaı-aq ómirdiń barlyq aspektilerine baǵyttalǵan japon fılosofııasy nemese praktıkasy. 

“Kaıdzen” ádisiniń negizi 5 negizgi elementterden turady: «5 S» — 

• Seiri— uqyptylyq 
• Seiton— rettik 
• Seiso— tazalyq 
• Seiketsu— standarttaý 
• Shitsuke— tártip 

Bul qaǵıdalardy óz jumysyńyzǵa da óz ómirińizge de beıimdep alýǵa bolady. Ekinshi Dúnıejúzilik Soǵystan keıin dál osy ádistiń arqasynda kóptegen japon kompanııalary, snyń ishinde Toyota kompanııasy da tez qalpyna kelip, joǵaltqan kúsh-qýatyn qaıtaryp aldy. 

Jumys 

Eger siz óz jumysyńyzǵa Kaıdzenniń 5 qaǵıdasyn qoldanyp kórgińiz kelse, onda osy 5 pýnktiń oryndalýy jumysyńyzdyń negizi bolǵansha, dál kóz aldyńyzda turatyndaı bolýy qajet. 

1. Suryptaý. Otyryńyz da neni jaqsartqyńyz keletinin, tıimdi jumys isteýge ne kedergi keltiretinin oılastyryp, tizip jazyńyz.

Bul qaǵıda qyzmetkerdiń óz jumysynan artyq eshteńe jasamaý kerektigin bildiredi. Tómendegilerdiń qaısysy kem degende sizdiń negizgi jumysyńyzǵa sáıkes keledi? Keıbir bólikterdi azaıtýǵa bolady (poshtany tekserý, qujattarmen jumys isteý), keıbireýleri neǵurlym sáıkes keletin mamanǵa berilýi múmkin. Mysaly, keıbir fırmalarda satylym menedjerleri ózderi satqan qyzmetterdiń ózindik qunyn eseptep, esepshot shyǵaryp, kelisimsharttar jasaıdy. Shyn máninde, shottar men shyǵyndardy esepke alý — bul býhgalterdiń qyzmeti. Al, kelisim-shart jasaý — quqyqtyq bólimge nemese býhgalterııaǵa tıesili bolýy múmkin. Keıde, eger siz muny ózińiz jasasańyz — tezirek bitip, býhgalterlerge júginýge týra kelmeıtin sııaqty bop kórinedi. Osyndaı jaǵdaılar kóbisiniń kóńil-kúıin túsiredi, úrkitedi. Biraq is júzinde, eger siz osy prosesti durys uıymdastyra alsańyz jáne tıisti bólimshelerge shyn máninde bul olardyń jumysy ekendigin jetkize alsańyz, bári birshama jyldam bolatyny sózsiz. 

Basy artyq isten qutylý kerektigi jóninde jáne jumys prosesine qandaı qarapaıym ózgerister engizýge bolatynyn oılańyz. Teńiz – tamshydan quralatyny sııaqty, ǵalamdyq ózgerister shaǵyn qadamnan bastalatyny sózsiz. 

2. Tártip ornatý jáne retke keltirý. Siz artyq jumystan qutylǵannan keıin, qajetti tártippen jumys prosesin retteı alasyz. Alǵashqy birneshe apta boıy jumys kúndeligin júrgizseńiz tipti jaqsy. Onda atqarylǵan isterdi, qansha ýaqytta bitkenin, ýaqytyn, basymdyqtaryn jazyp qoıasyz. Aqyrynda eń mańyzdy isterge eń az ýaqytyńyz ketip, al kúndelikti qarbalas eń kóp ýaqytty jeıtin bolyp shyǵady. Alaıda keıde qarqyn alyp alý úshin áýeli, mysaly, kúnniń (aptanyń, aıdyń) josparyn jasap tastaýǵa otyrý, eń mańyzdy nárseni jasaý ońaıyraq sekildi kórinedi. Nátıjesinde siz taǵy da eń mańyzdysyn oryndap úlgermeı jatasyz.

Eger ádette sizde 2-3 kúrdeli mańyzdy is bolatynyn bilseńiz, olardyń laıdasy eń joǵary bolatyn ýaqytqa qoıǵan jón. 

3. Jınastyrý nemese «jyltyratý». Jumys kúni aıaqtalǵan soń ofıstegi ústelińizdi jınap, bárin óz ornyna qoıýdy umytpańyz. Qajet zattar men qujattardy bári jatýy tıis jerde jatqanda tabý ońaı.

Jınaqylyq pen tártipti tek jumys ústelinde ǵana emes, óz basyńyzda da ornatý kerek. Ol úshin birneshe mınýt bólip, jumys kúndeligińizge qarap, qorytyndy jasap, qajet jazbalardy engizip, sosyn… ofıstiń tabaldyryǵynan attap shyqqan soń jumysty umytqan jón sekildi. Sebebi kelesi tańda jumysqa aıqyn baspen jáne tyń oılarmen kelýińiz qajet. Mindetterden nazaryńyzdy basqaǵa aýdaryp, olarǵa biraz ýaqyttan keıin qaıtyp kelý týraly talaı aıtylǵan. Osylaı sizdiń qyzyq jáne tyń sheshim tabýǵa múmkindigińiz kóbeıedi. 

4. Standartızasııa (júıeleý). Oryndaýy sizdiń mindetińizge kirmeıtin isterden arylyp, jumys prosesin túzip, jumys ornynda ǵana emes, basyńyzda da bárin ret-retimen ornalastyryp alyp, osynyń bárinen júıe jasaıtyn ýaqyt keledi. Iаǵnı, ár tań saıyn bárin osy qurylǵan shema boıynsha oryndaýyńyz qajet. Júıe boıynsha júrińiz, nátıjesin kóresiz.
5. Praktıkany toqtatpaý. Aldyńǵy 4 prosess oryndalǵan kezde olar siz úshin jumystyń jańa tásiline aınalady. Siz belgilengen baǵytty ustanyp, artqa, eski ádet pen ádistergeqashpaý kerek. 

Jańa ádis jaıly oılaı otyryp, tıimdilikti arttyrý úshin taǵy qandaı ózgerister engizýge bolatynyn oılaýyńyz múmkin. Osylaısha siz proseske ózgerister engize otyryp, aldyńǵy 4 aspekti qaıta qarap turasyz. Sóıtip jumys ádisterińizdi únemi damytyp otyrasyz. Jáne bul — durys jol, sebebi Kaıdzenniń basty maqsaty — únemi, toqtaýsyz damyp otyrý. 
 

О́mir 

Dál osy “5S-ti” ómirdiń kez kelgen aspektine saı rettestirip alýǵa bolady. Máselen, siz salaýatty ómir saltyn ustanýdy bastaǵyńyz keledi delik. 

Birinshi “S”. Otyrasyz da, paraq betti eki bólikke bólip, bir baǵanǵa sizge kedergi keltiretin barlyq nárseni, ekinshi baǵanǵa kómektesetin barlyq nárseni jazasyz. 

Ekinshi “S” Barlyq oń jáne teris tustardy anyqtap alǵasyń, ózińizge barlyq paıdaly dúnıe engizilgen keste jasap alasyz (parkte serýendeý, tús kezinde jaıaý serýenge shyǵý jáne t.s.s.). «Densaýlyq kestesin» qurýdan bólek siz jaı ǵana bastap isteýińiz qajet nárselerdiń tizimin quryp alsańyz bolady. Mysaly, zııandy tamaqty paıdalanýdy meılinshe azaıtý jáne kúndelikti rasıonyńyzǵa paıdaly ónimderdi azdap engizý kestesin jasap alyńyz. Muny birte-birte jasaý kerek, áıtpese aǵza, odan keıin kúsh pen erik-jigerińiz úırenip qalǵan qant pen qarapaıym kómirtekter mólsherin talap etip «búlik shyǵarady». 

Úshinshi “S”. Qaıtseńiz de, tazalyq pen jınaqylyqty saqtaý asa mańyzdy. Bul jumysqa da, ómirge de qatysty. О́ıtkeni ybyrsyǵan bólmede adam kúshin joǵaltyp, qajet yntasynan aıyrylady. Ári úı jınaýdy dene jattyǵýlarynyń bastapqy kezeńine aınaldyrýǵa nemese nazardy fızıkalyq is-áreketke aýdaryp, basty bar oıdan tazartyp odan medıtasııa prosesin jasaýǵa bolady. 

Tórtinshi «S». Endi barlyq ózgeristerdi júıege aınaldyrý ýaqyty keldi. Jasalǵan kesteni ustansańyz, ol sizdiń ómir saltyńyzǵa aınalady. 

Besinshi “S”. О́z-ózińizdi baqylańyz jáne burynǵy jeńil ómirge qaıtarýǵa tyrysatyn jaman qasıetterden arylyńyz. Alǵashynda, salaýatty ómir saltyn ustaný ońaı emes, keri tartatyn kedergiler kóp. Barlyq jańa ádistemelerdi paıdalanyp, ómirińizdi jaqsartý úshin, jetile túsińiz. 

Kaıdzen júıesin kez kelgen nársege beıimdeýge bolady. Eń bastysy, negizgi erejelerdi saqtaý — qajetsizden qutylý, júıeni qurý jáne ony únemi jetildirý! 

Oqı otyryńyz: Kaıdzen – jetistikke jetýdiń eń tıimdi joly 

Kaıdzen jáne menedjment 

Jeldetkish zaýytyndaǵy kaıdzen júıesi: bonýs beretin berekeli bıznes