Aqtaýda tarıhı fılmniń tusaýkeseri ótti

QR Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev Mańǵystaý oblysyna arnaıy kelgen issaparynda Ábish aǵamyzdyń mereıtoıyn tutas el bolyp, joǵary deńgeıde atap ótýdi tapsyrǵan edi. Jyl basynan uıymdastyrylyp kele jatqan mereıtoılyq is-sharanyń bir mysaly osy tusaýkeser bolyp otyr. Uly tulǵanyń mereıli merekesine arnalǵan mádenı sharaǵa Mańǵystaý oblysy ákiminiń orynbasary Rýslan Sákeev, Aqtaý qalasynyń ákimi Ǵalymjan Nııazov, jazýshynyń jary Klara Jumabaıqyzy, Ábish Kekilbaıulymen birge ósken qatarlas dos-jarandary, ardagerler qatysty. Tusaýkeser oblys ákiminiń orynbasary Rýslan Kenesaryulynyń quttyqtaý sózimen ashyldy. — Osy jyldyń basynda respýblıkalyq deńgeıde Ábish aǵanyń 80 jyldyǵyn atap ótý jóninde úlken jospar jasalǵan bolatyn. Sonyń biri — tarıhı qujatty derekterge súıene otyryp jazylǵan «Uıqydaǵy arýdyń oıanýy» shyǵarmasynyń negizindegi týyndyny kórermenge shashý retinde usynyp otyrmyz. Joba avtory – jýrnalıst, ábishtanýshy jas ǵalym Baqtybaı Jaılaý. Negizinen kórkem ádebı shyǵarmalarymen tanys oqyrmanǵa tosyn syı jasap, tarıhı qujattyq negizdegi derekti fılmin usynyp otyr. Keıingi býyn jastar úshin Á.Kekilbaıulynyń munaıly Mańǵystaý tarıhynan, týǵan jeriniń qazba baılyǵy men óndiriste ter tókken belgili tulǵalary týraly tereń syr shertetin osy pýblısıstıkalyq eńbegin óz kezeńiniń beınearhıv derekterimen teledıdarlyq nusqada usyný rýhanı muramyzdy sıfrlyq formattaǵy tyń týyndymen tolyqtyrý bolmaq. Tusaýkeserge kelip qatysyp otyrǵandaryńyzǵa rahmet! Klara apamyzdyń Ábekeńniń jastarǵa úlgi bolatyn sózderin jetkizip, ortamyzda júre berýine tilektespiz. Búgingi tusaýkesermen birge, Ábish aǵanyń mereıtoıynyń bastalýymen quttyqtaımyn! Endeshe, qalyń kórermenge jol tartqan alǵashqy týyndyny birge kóreıik. Jobanyń jemisti jalǵasýyna tilek bildiremiz, — degen ákim orynbasary kópshilikpen birge fılmdi tamashalady. Kıno seanstan soń fılm avtory, Sh.Esenov atyndaǵy Kaspıı memlekettik tehnologııalar jáne ınjınırıng ýnıversıtetiniń ǵylymı qyzmetkeri, PhD doktorant, «Rýhanı jańǵyrý» óńirlik jobalyq ofısiniń admınıstratory, Qazaqstan Jýrnalıster Odaǵynyń múshesi Baqtybaı Jaılaýdan jańa týyndy týraly pikirin suraǵanymyzda: — QR Tuńǵysh Prezıdenti – Elbasy N.Á.Nazarbaev bastamasymen qolǵa alynǵan «Rýhanı jańǵyrý» memlekettik baǵdarlamasynyń zańdy jalǵasyndaı «Uly dalanyń jeti qyry» maqalasynda: «Ejelgi dáýirden qazirgi zamanǵa deıingi kezeńdi qamtıtyn barlyq otandyq jáne sheteldik muraǵattar dúnıesine eleýli irgeli zertteýler júrgizý úshin «Arhıv-2025» jeti jyldyq baǵdarlamasyn jasaýymyz qajet. Arhıv derekterin tek jınaqtap qana qoımaı, barlyq múddeli zertteýshiler men qalyń jurtshylyqqa qoljetimdi bolýy úshin olardy belsendi túrde sıfrlyq formatqa kóshirý qajet» degen bolatyn. Biz Elbasynyń osy tapsyrmasyna oraı, Mańǵystaý oblysy basshylyǵynyń tikeleı qoldaýymen Mańǵystaý oblystyq tilderdi damytý, arhıvter men qujattama basqarmasy ólkemizdiń bir ǵasyrlyq taspadaǵy tarıhyn túgendep, «Uly dala shejiresi – arhıv derekterinde» atty derekti fılmder jasaý jobasyn qolǵa aldyq. Jobanyń tyrnaqaldy týyndysy – «Ańyzǵa aınalǵan abyz» serıasymen Qazaqstannyń halyq jazýshysy, memleket jáne qoǵam qaıratkeri, Eńbek Eri Ábish Kekilbaıulynyń shyǵarmashylyǵyna arnalyp otyr. Bul týyndynyń uly jazýshynyń mereıtoıy qarsańynda jaryq kórýi zańdy dep oılaımyn. Bıylǵy 80 jyldyq mereıtoıy aıasynda jazýshynyń týra 40 jyl buryn jaryq kórgen «Uıqydaǵy arýdyń oıanýy» atty kitabynyń negizinde daıyndalǵan fılm ólke tarıhynyń óndiris, geologııa, ekonomıka, qurylys, áleýmettik salalaryn qamtıdy. Eń aldymen Almaty qalasyndaǵy QR Ortalyq memlekettik muraǵatyndaǵy qordan ólke tarıhyna qatysty vıdeo materıaldardyń katalogy jasaqtaldy. Tizimge alynǵan vıdeolar eski taspalardan DVD nusqaǵa kóshirildi. Ol materıaldar Mańǵystaý oblystyq tilderdi damytý, arhıvter men qujattama basqarmasyna tapsyrylyp, tizim boıynsha tirketilip, júıeleý jumystary júrgizildi, — dedi jas rejısser. Aldyn ala aqparattan qulaqtanǵanymyzdaı oblys ákimi Serikbaı О́telgenulynyń aıtýynsha, bul jumystar jalǵasyn tabatyn bolady. Elbasy aıtqandaı, otandyq arhıvtermen júıeli jáne uzaq merzimdi ózara is-qımylda tarıhshylardyń, arhıvısterdiń, mádenıettanýshylardyń arnaıy toptarynyń izdestirý-zertteý jumystary júrgiziledi. Jalpy kórermenge arnalǵan qundy muraǵat derekterin DVD nusqasynda kórnekilik qural retinde shyǵarý, aınalymǵa engizý josparlanýda. Maqsat – Uly dalanyń ótken ǵasyrdaǵy tarıhyn urpaq jadynda jańǵyrtý. Ǵylymı zertteýshilerdiń jáne qyzyǵýshylyq tanytqan jalpy halyqtyń erkin qoljetimdiligine jaǵdaı týǵyzý. Sondaı-aq jınaqtalǵan materıaldarǵa ǵylymı turǵydan anyqtamalyq málimetter daıyndalady. Sıfrlandyrylǵan arhıv materıaldarynyń birqatary telearna efırinen usynylmaq. Mańǵystaý oblystyq tilderdi damytý, arhıvter men qujattama basqarmasynyń resmı saıtynda turaqty jarııalanyp turady. Derekti fılm seansynan soń, jazýshynyń jary Klara Jumabaıqyzy, ardager geolog, qoǵam qaıratkeri Tergeý Aıdarhanov, ardager jýrnalıst Jolaman Boshalaq jazýshy týraly estelikterimen bólisip, fılm avtoryna tabys tiledi.

Úmit JÁLEKE