Oıyńyz sizdi aldap júrgen joq pa?

Qaterli oı adamdy jarǵa jyqtyrady eken. Aqyl ıeleri bylaı deıdi: «adamnyń negizgi bolmysy oıdan turady, qalǵany shalshyq sý». О́z oılaryń ózderińdi aldaýy múmkin. Máshhúr Júsip babamyz: «Adamnyń jaýy basqa da emes, ıeginiń astynda» degen. Iаǵnı, negizsiz qulqyń, jaman oıyń.  Adam batpaqqa túskendikten tunshyqpaıdy, sol batpaqtan shyǵa almaǵandyqtan tunshyǵady. Biz keıde durys oılaı almaýymyzdyń saldarynan ómirdiń qate tustaryna batyp bara jatqanymyzdy bilmeıdi ekenbiz.
Adam balasy – ıláhı (qudaılyq) qasıet daryǵan tamasha jaratylys. Rýhanııatty umytyp, nápsige berilgen, qaltasy qalyń, biraq rýhy kedeı adamnyń hali - naǵyz masqaralyq. Ondaı adam ər nərseniń baǵasyn bilgenimen, esh nərseniń qadirin bilmeıdi. Qarap tursaq, ár adam tóbeden jaýǵan jańbyr tamshylaryna uqsaıdy. Keıbiri batbaqqa tússe, keıbiri gúldiń japyraǵyna. Iаǵnı, ne oılasań, sonyń tutqynyna aınalasyń. Nege qıyndyqtan qashamyz. Nege janymyzdy aýyrtar aýyrtpashylyqtarǵa bola ómirden bezýge daıyn turamyz.   Máýláná Rýmı "kilemdi sabalaýshynyń maqsaty - urý emes, shańyn qaǵyp tazalaý. Týra sol sııaqty, basqa túsken qıyndyq arqyly da Allataǵala boıǵa bitken shań-tozańdy qaǵyp, tazalaıdy» deıdi.  Endeshe, nege sonsha qaıǵylanasyń?!" Bıdaıdy masaq bolsyn dep, topyraqqa kómedi. Un bolsyn dep, dıirmende ezedi. Nan bolsyn dep otqa kúıdiredi. Qýatty adam bolam, shyńdalam deseń, aǵaıyn-el súıgen er bolam deseń, sen de ezilip, janshylýyń kerek. Qurttar kóptegen jol biledi. Biraq onyń biletin joldarynyń bári jer asty arqyly ótedi. Ol aınalasynyń bárin oıyp, shurq tesik etedi. Qurtqa uqsaǵan nápsi de, bos qııaldardy kemire beredi. О́ıtkeni qurtqa dúnıedegi qajettilikterdi óteıtindeı ǵana aqyl berilgen. Qurtta baǵyt bolmaıdy. Al, seniń sanań iship-jeýden ári aspaıdy. Nege meniń atym adam dep bir kez oılap kórmeısiń. Myna ómirde ne istep júrmin dep tolǵanbaısyń. Eń bolmasa ólgennen soń qaıda baratynyńdy bilemisiń (Shákárim). Álde jurtttar da osylaı kún kóredi ǵoı dep, qarnyńnyń toıǵanyna máz bolyp júre beresiń be? Adamnyń asyl dúnıesi altyn emes, ýaqyty ekenin túsinbeısiz be? Nege ómirdi tolyq tanýǵa tyryspaısyz. Álde tanym sáýlesine barar joldy bilmeı júrsiz be?
Danyshpandar bylaı deıdi: «Adamnyń bolmysy – ishinde ár túrli ańdar mekendeıtin ormanǵa uqsas. Bizdiń boıymyzda taza-las, jaman-jaqsy, ımanı-haıýanı sııaqty myńdaǵan qasıetter bar. Eger ishki jan shaharynda qasqyr ústemdik ete bastasa, adamnyń qasqyrǵa aınalǵany. Jaqsylyqtar men jamandyqtar da jasyryn joldarmen júrekke kelip, quıylyp turady. Sát saıyn adamnyń júreginde bir nárse bas kóteredi. Sol sebepti adam keıde jaqsy sıpatqa, keıde jaman sıpatqa aınalyp otyrady».
«Qojanasyr kúnde shóp artqan esegin shekaradan ótkizip júripti. Onyń kontrabandamen aınalysatynyn bilgen shekarashylar bastan aıaq tekseretin kórinedi. Biraq dym tappaıdy. Al, Qojanasyr kúnnen kúnge baıyp bara jatady.  Sóıtip, birshama ýaqyttan keıin ol bul isin tastap, óz betinshe tynysh ómir súripti.  Biraz jyl ótkennen keıin kezinde shekarada turǵan adam Qojanasyrdy kezdestirip, odan sol kezde nemen aınalysqanyn suraıdy. 
Sonda Qojekeń: - Men shekaradan esek alyp ótip júrdim ǵoı,- depti».
О́mir qansha seni synap, ózińe qaıtarǵysy kelse de, ózińdi nege áli tanı almaı júrsiz. Álde qolyńda bar jınalǵan isińe kóńiliń tolyp júr me? Bul dúnıeniń adam balasyna ekidúnıeni taný úshin bergenin bilmeı júrsiz be? "Lázzat pen raqatqa bólegen nárse, adam úshin mahabbatqa aınalady" degen tujyrym bar (Ǵazalı).
Tanymyńdy keńeıtip, qadirińdi kóter. Áı, biraq, adamnyń bári birdeı emes qoı. Ekeýi terezege qarap tur.  Bireýi tek jańbyrdan keıingi balshyqty ǵana kórip tur.  Bireýi  jańbyrdan keıingi japyraqtaǵy ásem tamshylardy ǵana kórip tur.  Ekeýi terezege karap tur...... (Omar Haıam).

Jaras Ahan tarıhshy