Dinı alaýyzdyq týdyrǵan "dúmshe" sottaldy

BAQ betterinde Saýd Arabııasynyń quqyq qorǵaý organdary psevdo-salafızm lıderi «Dilmurat Abý Mýhammad» atymen tanymal Saryaǵash týmasy Dilmurat Mahamatovty qamaýǵa alǵandyǵy týraly aqparat taraǵan edi.

2018 jyldyń jeltoqsan aıynda Qazaqstanǵa ekstradısııa jasalynyp, sot prosesi 1 aıǵa sozyldy. Dilmurat Abý Mýhammad ýaǵyzdarynda «QMDB-ǵa qarasty ımamdardy balaǵattap, jaqtastaryn salyq tólemeýge shaqyryp, Qazaqstanda ekstremıstik pıǵyldaǵy materıal retinde tanylǵan «Úsh negiz» kitabynyń tyıym salynǵan bir tarmaǵyn ýaǵyzdaǵany úshin, «Harıjılerdi, takfır jamaǵatyn óltirýge bolady» degen radıkaldy  kózqarastardy nasıhattaǵany úshin OQO sot sheshimi boıynsha Dılmýrat Abý Mýhammad (QR QK 256 babymen) – «Terrorızmdi nasıhattaý nemese terrorızm aktisin jasaýǵa jarııa túrde shaqyrý» jáne (174 baby 2 bólimi) – «belgili bir toptyń kelisilgen túrde áleýmettik, ulttyq, rýlyq, násildik, tektik-toptyq nemese dinı alaýyzdyqty qozdyrǵany» úshin 8 jyl bas bostandyǵynan aıyryldy.

Salafızm-Madhalızm baǵytynyń psevdo-lıderi Dilmurat Abý Mýhammad – ǵalamtor jelileri arqyly zańsyz mıssıonerlikpen aınalysyp, destrýktıvti dinı aǵym psevdo-salafızm baǵytyn ýaǵyzdap, Qazaqstanmen qatar TMD elderinde musylmandar arasynda ultaralyq arazdyq pen keraǵar áserin tıgizgen.

Saýd Arabııasyna Ýmra jasaýǵa barǵan qazaqstandyq azamattardy qonaq úıler men dámhanalarda jınap, jyl saıyn leksııalar ótkizip, aýdıo-taspalardy áleýmettik jelilerde taratqan. 

Nátıjesinde, 2019 jylǵa deıin «Dilmurat Abý Mýhammadtyń» leksııalaryn tyńdap jáne taratqany úshin 30-ǵa jýyq qazaqstandyq azamat bas bostandyqtarynan aıyryldy. Olar QR QK 174-baby boıynsha dinı alaýyzdyq qozdyrdy degen aıyppen kúni búginge deıin túzetý mekemelerinde jazasyn óteýde.

Dilmurat Abý Mýhammadtyń áleýmettik jelide taraǵan 8 ýaǵyzy onyń sottalýyna negiz bolǵan edi. Iаǵnı, «Takfır jamaǵatyn» synǵa alýda shekten shyǵyp: «Haýarıjderdi kórgen jerde óltirý kerek, óıtkeni haýarıjder men qazirgi takfırler bir nárse, olardy óltirý adal bolady», - dep olardy óltirýge shaqyrady. Mundaǵy haýarıjder dep – úlken kúná jasaǵan adam máńgi tozaqta, namaz oqymaǵan adam – kápir jáne olardy óltirý kerek degen lańkes uıym. (Takfır ýal-hıjra – QR tyıym salynǵan eestremıstik uıym).

«Ál-Ýara ýál-Baro» (qudaı úshin jaqsy kórý, qudaı úshin jek kórý) - máselesinde: «Kápirlerdi jek kórý, hrıstııandardy jek kórý kerek, al evreılerdi odan da qatty jek kórý kerek, solardy jek kórgen sııaqty bıdǵat ıelerinde jek kórý kerek. Bıdǵat ıeleri musylmandardan bolsa da – olardy jek kórý kerek», - degen saryndaǵy ýaǵyzdary –«Shırk» (Qudaıǵa serik qosy), «Bıdǵat» (inge jańalyq engizý), «Adasý» (týra joldan aýytqý) týraly taqyryptardy órbitedi. Iаǵnı tek ózinikin ǵana durys sanap, túsindirý barysynda mátinderdiń negizgi maǵynasyn burmalap, soqyr salafızmge shaqyrý ádisin qoldanady. 

Aıta ketetin jaıt: Salafızm baǵyty takfırızm, madhalızm jáne sýrýrızm bolyp úshke bólinedi. Barlyǵy birin-biri synǵa alyp, pikir qaıshylyqtaryn ortaǵa salyp, ózara birin-biri jek kóredi. Alaıda, ádebıetteri men oqıtyn kitaptarynyń qaınar kózderi bir. Al, aıyrmashylyqtary tek saıası kózqarastarynda.

Aqıdasy: 661 j.d.k. Ibn Taımııa jáne 1703 j.d.k. Mýhammad Ibn Abdýl-Ýahhabtyń eńbekterine júginedi. «Sýnnamen» júremiz degen urandy alǵa tartqanymen – Ibn Taımııa men M.Ibn Abdýl-Ýahhabtyń mánhajynyń (ádistemesi) izbasarlary ál-Albanı, Faýzan, Ibn Baz syndy psevdo-salafızm jetekshileriniń kózqarastarynyń tóńireginde negizdeledi.

Dúnıetanymy: Iman men amal máselesinde – amaldy ımanǵa kirgizip, namaz oqymaǵan adamdy «kápir» dep – takfırılik salafızm paıda bolady. Kápir ekenin bilgenimen, ony jarııalamaı ishte saqtaý kerek degen – madhalızm salafıleriniń ustanymy. Degenmen, psevdo-salafılerdiń qaı aǵymy bolsa da Mýhammad Ibn Abdýl-Ýahhabtyń eńbeginde jazylǵan mátinniń aıasynanshyǵyp kete almaıdy.

Qarama-qaıshylyqtary: Alǵashqy úsh býyn 14 ǵasyr buryn ómir súrgen sahabalar jolymen júremiz dep, 1703 jyly 300 jyl aldyn dúnıege kelgen Mýhammad Ibn Abdýl-Ýahhabtyń ıdeologııasymen shekteledi.

Qoryta kelgende, Dilmurat Abý Mýhammad Saýd Arabııasynda júrip, destrýktıvti dinı ıdeologııadaǵy jaqtastary arqyly Qazaqstanda búlik taratyp, dinı alaýyzdyq qozdyrǵany úshin jazasyn aldy.

Sondaı qasıetti jerde júrip búlik taratýshynyń jazasy – Saýd Arabııasy Koroldigi tarapynyn tutqyndalyp, búlik taratý oshaǵy jabylyp, Qazaqstanda 8 jylǵa bas bostandyǵynan aırylǵany oılandyrarlyq jaıt.

Sondyqtan da psevdo-salafızmniń qaı-qaısysynan aýlaq bolyp, qazaq dalasynda ǵasyrlar boıy jalǵasyp kelgen dástúrli ıslam: hanafı mázhaby men ulttyq qundylyqtarymyzdy qasterlep, senimde matýrıdı mektebin ustanýymyz qajet. 

Serik Tájibaev, ShQO DIB DMZO teology,

ıslamtaný ǵylymdarynyń (PhD) doktoranty.