• USD 468.56

  • EUR 497.56

  • RUB 7.3

  • CNY 67.18

29 Naýryz, 12:59:04
Almaty
+35°

29 Mamyr, 2019 Áleýmet

Shókeev myrza! Túrkistanda Abylaıdyń súıegin taptap, evreıdiń zıratyn saqtaıtyn ne kún týdy?

О́zge ulttyń táý etetin zırattaryn ekskovatordyń shynjyr tabanyna salyp úgitip jiberý emes – kóptiń kóksegeni.

Abylaı hannyń súıegi Gorbaechev kezinde ekskavatordyń shynjyr tabanyna taptalyp ketkeni tilge tıek etilmeı keledi. Al Túrkistan oblysy basshylyǵy Qoja Ahmet Iаsaýı kesenesiniń aýmaǵyndaǵy már-már tastary kúnge shaǵylysyp, alystan menmundalap turatyn evreı halqynyń qorymyn alyp tastaýǵa bata almaı otyr.

Áńgimeni basynan tarqatalyq. Birinshiden, Abylaı súıegi týraly sózdi janymyzdan qosyp otyrǵan joqpyz. Bul týraly sóz qozǵaýǵa ataqty jýrnalıst Ordabek Shaıahmetovtyń qalamynan týǵan Keshegi "Halyq jaýy", Stalındik VKP(b) tarıhynyń oqytýshysy, raıkomnyń ekinshi hatshysy B. Qonaqbaevpen júrgizgen suhbat negizinde jazylǵan "Túrkistan tutqyny" romanynda keltirilgen derekter negizge alynda.

Aıtalyq, bul kitapta Abylaı hannyń múrdesi 1974 jyldyń 6-qyrkúıeginde kúresinge tastalǵany týraly derek keltiriledi. "Áziret Sultan" kesenesiniń mańaıyn óńdep, kóriktendirý maqsatyndaǵy drenajdyq qazba jumystary júrgizilip jatqan kezde, qatardaǵy ekskavatorshy S. Manasýev kúıgen kirpishten órilgen múrdehana men eńseli adamnyń súıegin tabady.

Saǵana-beıittiń kólemi 6h3 metr. Bul jaıynda S. Manasýev óziniń basshysyna habar bergen. Biraq sol jerdegi brıgadany basqaryp júrgen bastyqsymaq onyń sózin júre tyńdap, qaza berýdi buıyrady.

Atalǵan kitap qazirgi ýaqytqa deıin elimizdiń barlyq aımaqtaryndaǵy memlekettik kitaphanalarda, kitap dúkenderiniń sóresinde bar. Memleket tarapynan oqýǵa shekteý qoıylmaǵan. Sondyqtan, bul týyndydaǵy dáıekterge bir kisideı senýge bolady.

Ekinshiden, evreıler qorymyn kesene mańynan ózge orynǵa aýystyrý máselesi Túrkistan qalasy oblys ortalyǵy bolǵaly beri kóterilip keledi. Qamshy.kz aqparat agenttiginiń tilshisi Tóreǵalı Táshenov te bul taqyrypqa sóz qosqan ýaǵynda. Talap barshaǵa málim. О́zge ulttyń táý etetin zırattaryn ekskavatordyń shynjyr tabanyna salyp úgitip jiberý emes – kóptiń kóksegeni. Kúlli túrki áleminiń rýhanı hám mádenı ortalyǵyna aınalar shahardyń eń kıeli oryny sanalatyn – Qoja Ahmet Iаsaýı kesenesiniń terrıtorııasyndaǵy ıýdeıler qorymyn ózge orynǵa kóshirý – el qalaýy.

evreı qorymy

Evreı qorymynyń Túrkistanda ornaý tarıhy

Túrkistanǵa evreılerdiń qaı zamanda taban tiregenin anyq bilmeımiz. Múmkin  Samarqant jaqtan Ámir Temirmen ilesip keldi me, álde Túrkistan Qoqan handyǵyna qaraǵan tusta keldi me eken? Áıteýir kóne kózder shaharda evreı kvartaly men sınagoga biz esimizdi biletin kezden bar deıdi. Jergilikti evreıler shashtaraz, etikshi, tiginshi bolypty.  Biraq  bári aýqatty turǵan desedi. Molasyna deıin tas dýalmen qorshap tastaǵan.

Qazir de bul orynǵa shetelden arnaıy kelip táý etetin evreıler barshylyq. Soǵan qaraǵanda, ıýdeılerdiń de bir dókeıi jatyr-aý munda?! Já, bul boljam ǵana.

Sharıǵat ne deıdi?

Osydan týra bir aı buryn Túrkistan qalasyndaǵy jańa qurylystardyń irgetasyn qalaý kezinde tereń qazylǵan jerden adam súıekteri tabylǵany týraly aqparat taraǵan. Aqparat rastaldy da.

Osy máselege qatysty Túrkistan qalasynda arnaıy baspasóz máslıhaty da ótkizildi. Sol máslıhatta QMDB qyzmetkeri qazý barysynda shyǵyp jatqan súıekterge qatysty pikir bildirdi.

"Sharıǵat boıynsha qabirstannyń ishine qoıylǵan eń sońǵy adamnyń beıitine 40 jyl ótkennen keıin, mazarat súrilip tastalyp, ornyna qurylys jumystaryn júrgizýge bolady. Al eger, bastalyp ketken qurylys aımaqtarynda atqarylatyn qazba jumystarynda adam súıekteri tabylyp jatsa, ol súıekter aq mataǵa oralyp, basqa jerge kómiledi", - deıdi Túrkistan qalasynyń bas ımamy Júsipbek Aıdarbekuly.

Bas ımamnyń sózine sensek, qurylys jumystary úshin súıek aýystyrýda esh ábestik joq. Endeshe evreı qorymynyń qonysyn aýystyrýǵa ózge nendeı kedergi bar?

2018 jyldyń 10-jeltoqsanynda Qamshy.kz aqparat agenttigi tarapynan qoıylǵan saýalǵa sol ýaqyttaǵy ákimi Janseıit Túımebaevtan jaýap bolmady. Endi máseleni qaıta jańǵyrtyp, saýaldy jańa ákim О́mirzaq Shókeev myrzaǵa joldaımyz.

Áziret Sultannyń naq túbindegi evreı qorymyn qalaı kóshiremiz?

Sáýleti artyp, kelbeti qulpyryp kele jatqan rýhanı ordamyzdyń ortasyndaǵy evreı qorymyn ózge mekenge aýystyrý qajet. Bul nárseni aımaq basshylyǵynan talap etý – ultarazdyq týdyratyn másele emes. "Halyq qalasa, han túıesin soıady" demekshi, eldiń talaby – biraýyzdan qoldansa, ońdy sheshim, talqyǵa túspeıtin túıin.

Ádilet Mádenıet

Avtormen onyń Facebook paraqshasy arqyly habarlasýǵa bolady.

Jazylyńyz

"Qamshy" silteıdi

Qate tapsańyz, qajetti bólikti tańdap ctrl+enter basyńyz.

Pikir qaldyrý

pikir