• USD 468.56

  • EUR 497.56

  • RUB 7.3

  • CNY 67.18

28 Naýryz, 13:43:29
Almaty
+35°

28 Mamyr, 2019 Suhbat

Danııa Espaeva: Sheteldik bankterdegi mıllıardtar - olardyń mańdaı ter tabysy emes

Men Qazaqstannyń ulttyq tarıhyna, memlekettik tili men qazaq mádenıetine, sol sııaqty basqa etnostardyń mádenıeti men tiline degen syılastyqty qoldaımyn.

Qazirgi ýaqytta 9-maýsym kúni bolatyn Prezıdent saılaýyna úgit-nasıhat jumystary qyzý bastalyp ketti.  Prezıdenttikke úmitker 7 kandıdat  qazirgi kezde elimizdiń túkpir-túkpirinde óz saılaýshylarymen kezdesýde.  Osy oraıda biz elimizdiń qoǵamdyq –saıası ómirine belsene aralasyp júrgen "Aq jol" partııasynyń atynan saılaý básekesine túsip jatqan Danııa Espaevaǵa birqatar saýaldar qoıdyq.

– Jalpy bul jolǵy saılaý ózgerek. О́ıtkeni básekelesterdiń ishinde áıel azamat bar. Ol –Danııa Espaeva. Tańdaý Sizge tústi. Nege?

– Jalpy elimizdiń qoǵamdyq-saıaı ómirinde "Aq jol" partııasynyń belsendiligi tómen emes. Parlamenttegi fraksııa músheleri de Qazaqstandaǵy bolyp jatqan oqıǵalardan qalys qalmaıdy. Qashan da óz daýysyn bildirip, ózekti máselelerge qatysty úkimet pen tıisti oryndarǵa depýtattyq saýalyn joldap otyrady. Jalpy men ǵana emes,  "Aq jol" partııasynyń kez kelgen múshesi prezıdenttikke úmitker bola alady. Bizde laıyqty azamattar jeterlik.  Biraq partııa sezinde delegattardyń kópshiligi  meni qoldap daýys berdi.  Demek, qazirgi basty mindet pen maqsat  – partııanyń ǵana emes, búkil qazaqstandyqtardyń úmitin aqtaý jáne seniminen shyǵý  bolyp otyr. Bul – ózim úshin ǵana emes, demokratııaǵa, sondaı-aq, barlyq qazaqstandyq áıelder úshin jasalǵan  batyl qadam.

– Qazirgi ýaqytta saılaýshylarmen kezdesýde qandaı da bir kedergiler bolyp jatqan joq pa?

– Joq. Búginde "Aq jol" partııasynyń saılaýaldy shtaby respýblıkanyń túkpir-túkpirinde halyqpen kezdesýde. Eshqandaı kedergiler bolyp jatqan joq. Biz ózimizdiń saılaýaldy baǵdarlamamyzdy halyqqa  tereń tanystyryp jatyrmyz.

– Al úmitker retindegi sizdiń baǵdarlamańyzdyń ereksheligi nede?

– Qazaqstan jańa tarıhı dáýirdiń bosaǵasyn attaǵaly tur! Elimiz  táýelsizdik alǵanǵa deıin talaı qıyn-qystaý kezeńdi basynan ótkizdi. Búgingi kúni bizdi jańa dáýirdiń kezekti belesteri men asýlary kútip tur. Al meniń baǵdarlamam  respýblıkamyzdyń odan ári jaqsaryp, qaryshtap damý jolyndaǵy osy qaýipter men syn-tegeýrinderine laıyqty baǵasyn berip, olardan shyǵý joldaryn kórsetedi.

– Halyqtyń ál-aýqaty men turmysy artý úshin kásipkerliktiń orny úlken.  Bul oraıda sizdiń ustanymyńyz qandaı?    

– Jalpy halyqtyń ál-aýqatynyń negizi – turaqty qarqyndy damý, myqty jeke bıznes jáne  adal básekelestik. Men árdaıym jeke kásipkerliktiń, sonyń ishinde shaǵyn jáne orta bıznesti qoldaýdyń turaqty jaqtaýshysy bolyp keldim. Búgingi kúni elimizdiń aldynda jahandyq syn-tegeýrinder tur, olardy eńsermeı budan ári damý múmkin emes.

– Al  halyqtyń turmysy artyp, jappaı kásipkerliktiń damýy úshin ne istelinýi kerek?

– Meniń oıymsha, osy  qaýipterdi jańa múmkindikterge aınaldyrý úshin kelesi is-sharalardy júzege asyrý qajet:

  • Ulttyq bank jáne ekinshi dárejeli bankter nesıeler boıynsha mólsherlemelerdi tómendetýi tıis;
  • Qor quraldary arqyly balamaly, banktik emes qarjylandyrýdy damytý kerek. AHQO sheńberinde qurylatyn kásiporyndardy qarjylandyrýdy osy ádistermen memlekettik qoldaýdy qamtamasyz etý kerek;
  • Salyqty ákimshilendirý men eseptilikti jeńildetý, shottarǵa tyıym salý jáne bıznestiń shyǵys operasııalaryn toqtatýdan bas tartý; eger kásipkerlerdiń memleketke nemese basqa tulǵalarǵa zalaly tımegen bolsa, kásipkerler úshin aıyppuldardy joıý;
  • kásipkerlik qyzmetke kedergi jasaǵany úshin sheneýnikterdiń jaýapkershiligin kúsheıtý;
  • basym salalar úshin (aýyl sharýashylyǵy men aýyl sharýashylyq ónimderi, jeńil ónerkásip, mashına jasaý salasy) tómendetilgen QQS mólsherlemesin engizý; nemese kaskadsyz ádispen alynatyn salyqqa aýystyrý;
  • memlekettik satyp alý júıesin jetildirý, olardyń ashyqtyǵyn qamtamasyz etý, kelisý jáne para berý múmkindigin boldyrmaý;
  • Otandyq kompanııalardyń ishki rynoktaǵy basymdyǵyn qamtamasyz etý;
  • ulttyq kompanııalardyń jáne damý ınstıtýttarynyń qyzmetine parlamenttik monıtorıng engizý, memlekettik qarajattardy paıdalaný tıimdiligin qamtamasyz etý.
  • Shaǵyn jáne orta bıznestiń quldyraýyna jáne halyqtyń kedeılenýine ákeletin turaqty devalvasııa tájirıbesin toqtatý qajet dep oılaımyn.

– Biraq kóp jaǵdaıda bizdiń osy salaǵa qatysty joǵary laýazymdy sheneýnikter "devalvasııa bolmaıdy" dep halyqty sabyrǵa shaqyryp jatady...

– Eger mınıstr nemese Ulttyq bank basshysy "devalvasııa bolmaıdy" dep málimdese, biraq atalǵan ózgeris oryn alsa,  ol sheneýnik qyzmetten ketýi tıis. О́ıtkeni halyqty aldaýǵa bolmaıdy. Barlyǵy aldyn ala ashyq jáne jarııaly túrde bolýy tıis. Sonda ǵana eldiń bılikke senimi artady.

– Sybaılas jemqorlyq qazirgi kezde qoǵamnyń jegi qurty bolyp otyr. Odan qalaı aryla alamyz?

– Bir nárseni ashyq aıtýymyz kerek: sybaılas jemqorlyqtyń qoǵamǵa dendep kirgeni  sonshalyq, bul halyqtyń  bılikke degen senimsizdigin týdyryp otyr. Bul – álemdik kesel, biraq jemqorlyqqa  toıtarys berýge bolady. Ol úshin  sot jáne quqyq qorǵaý organdaryna senim kúsheıýi tıis. Sonymen qatar, barlyq ashyq sot otyrystary ınternet boıynsha translıasııalanýy tıis. Sonda ǵana halyqtyń bılikke senimi artady, qoǵamda sybaılas jemqorlyq azaıady. Sybaılas jemqorlyq qalaı joıylady, munymen kúresýdiń tıimdi joly qandaı? Munyń barlyǵy meniń saılaýaldy baǵdarlamamda tereń aıtylǵan.

– Al Prezıdenttikke úmitker Espaevanyń Qazaqstannan syrtqa ketken qarjy  týraly kózqarasy  qandaı?

– Bul – olardyń mańdaı terimen tapqan qarjysy emes. Sondyqtan offshorlyq aımaqtar men sheteldik bankterden mıllıardyq qarajattardy Qazaqstanǵa qaıtarý kerek. Bul qarajat – qara nıetti jemqorlar men alaıaqtardyn halyqtan urlaǵan aqshasy. Sybaılas jemqorlyqpen kúresýdiń basty baǵyty, da osy bolmaq.    

Jalpy esepke júginer bolsaq,  jemqorlar memleketimizden zańsyz túrde 160 mıllıardtan astam aqsha shyǵarǵan. Sondyqtan "Aq jol" partııasy sheneýnikterdiń offshorlyq shoty týraly banktik qupııalylyqtyń alynyp tastalyp, ózderi qaıdan alǵanyn túsindire almaıtyn aqshanyń anyqtalýyn jáne qaıtarylýyn talap etedi. Al atalǵan talap zań aıasynda kásipkerligin damytyp, halyqty jumyspen qamtamasyz etip otyrǵan adal kásipkerlerge esh qatysy bolmaýy tıis dep oılaımyn.

– Búgingi tańda Qazaqstan halqynyń 43 paıyzy  aýyldyq jerde turady. Olardyń jaǵdaıyn qalaı jaqsarta alamyz?  

– Ol úshin aýyldyq jerdegi eńbek qarjylyq turǵydan laıyqty baǵalanyp, fermerlik sharýashylyqtaǵy jumyskerler qalalyq kásiporyndardan az jalaqy almaýy tıis. Osylaı ǵana biz ómir  súrý kórsetkishin kóterip,  jastardy syrt jaqqa emes, óz aýylynda eńbek etýge qyzyqtyra alamyz dep oılaımyn.

– Jalpy prezıdenttikke úmitker retinde Sizdiń ustanymyńyz qandaı? Táýelsizdikti odan ary baıandy etý úshin ne isteý kerek?

– Biz úshin táýelsizdik jáne ulttyq múdde - basty qundylyq. "Alash" kóshbasshysy Álıhan Bókeıhan "Memlekettiligi joq halyq – jetim halyq" dep beker aıtqan joq. Al el táýelsizdigin qamtamasyz etý jáne onyń ulttyq múddelerin qorǵaý – árbir azamattyń mindeti. Bul babalarymyzdan qalǵan asyl mura. Sondyqtan ata-baba amanatyna adaldyq tanytyp, táýelsizdigimizdi kózdiń qarashyǵyndaı saqtap, baıandy etý –mindetimiz. Bul – Qazaqstanda turatyn bar halyqtyń basty qundylyǵy.

Men Qazaqstannyń ulttyq tarıhyna, memlekettik tili men qazaq mádenıetine, sol sııaqty basqa etnostardyń mádenıeti men tiline degen syılastyqty qoldaımyn. Bul oraıda "Aq jol" partııasy respýblıkamyzdaǵy geografııalyq nysandardyń, kósheler men eldi-mekenderdiń ataýlaryndaǵy tarıhı ádildikti qalpyna keltirýdi turaqty túrde jalǵastyrady. Jalpy halyqtyń sanasy keńestik jáne kommýnıstik elesten múlde ada bolýy qajet.

– Suhbatyńyzǵa rahmet!

Áńgimelesken Erkin Qaldan

Materıaldyń jarııalaný aqysy QR Prezıdenttigine úmitker Danııa Espaevanyń saılaý qorynyń qarajatynan tólendi

 

Ádilet Mádenıet

Avtormen onyń Facebook paraqshasy arqyly habarlasýǵa bolady.

Jazylyńyz

"Qamshy" silteıdi

Qate tapsańyz, qajetti bólikti tańdap ctrl+enter basyńyz.

Pikir qaldyrý

pikir