Qaınarlydaǵy qaıǵyly oqıǵa: Moldany qandaı jaza kútpek? (fotoreportaj)

Jaqynda áleýmettik jelide Eshat Áınebekuly Qazaqstan Respýblıkasynyń prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevqa, Ishki ister mınıstri Erlan Turǵymbaevqa, QR Bas prokýrory Ǵızat Nurdaýletke vıdeo arqyly ashyq hat joldaǵan. Ol áıeliniń ólimine sebepker bolǵan Almaty oblysy Eskeldi aýdany Qaınarly aýylynyń moldasyn jazaǵa tartýyn suraǵan. Bul týraly  Qamshy.kz aqparat agenttigi "Almaty oblysynda ımam zına jasap, otbasyly áıeldi ólimge dýshar etti" dep maqala jarııalaǵany belgili. Osyǵan oraı tilshimiz máseleniń jaı-japsaryn anyqtaý maqsatynda oqıǵa oryn alǵan oryn Qaınarly aýylyna baryp qaıtqan edi.

Qaınarly tútini túzý ushqan, halqy qonaqjaı shaǵyn ǵana aýyl. Jer kólemi kishkentaı ǵana eldimekenniń adamdary birin-biri jaqsy tanıdy. Bolǵan oqıǵany estigende barlyǵy ne senerin, ne senbesin bilmepti. Aýylǵa kire bere Ǵabbas О́keev kóshesiniń boıynda el aýzynda júrgen, qurylysy tolyǵymen aıaqtalmaǵan, shaǵyn jamaǵatqa arnalǵan Qadir Ámbıeuly molda bolǵan meshit ornalasqan.

Qaınarly aýyldyq meshiti.

Dál osy meshitte "Allanyń 99 esimin, arab álipbıin úıretetin" áıelderge arnalǵan kýrs ashylǵan. Elmen qatar Eshat Áınebekulynyń áıeli Nurǵıza Azathanqyzy da dinı saýatyn ashýǵa asyqqan. Biraq "Allanyń kórkem esimderin jattaımyn" dep júrip, aıaǵy ólimge aparǵan oqıǵaǵa tap bolǵan.

 

Biz Alla úıine qarama-qarsy bette mamyrajaı turmys-tirshilikti sóz qylyp otyrǵan Qaınarly aýylynyń turǵyndarynan eldi dúrliktirgen oqıǵa jaıly suradyq.

– Qadir jaqsy jigit, osy aýyldyń moldasy bolǵan. Jeti shelpek pisirip, úıge shaqyratynbyz, Quran oqyp beretin. Meshitke baryp ýaǵyzyn tyńdaıtynbyz. Minezi óte kórkem, tamasha adam edi, - deıdi birqatary bir aýyzdan .

– Áıelderge Allanyń 99 esimin oqytqan, Qadir myrzadan tálim alǵandardyń ishinde men de barmyn. Biraq osy oqıǵany estigeli beri ony múlde kórmedim. Áıelimen osy kúnge deıin tatý-tátti ómir súrgen. Áıeli eriniń isine qynjylyp júrgenin aıtyp, jańa ǵana jylap ketken edi. "Kúıeýim osyndaıǵa tap boldy, ne istesem bolady?" dep sharq uryp júr, baıqus, – dedi  moldany jaqyn tanıtyn Zelıha Sársenbaı esimdi shákirt aýyldasy.

Meshitten ary júrgende tórt-bes úıden keıin joldyń ekinshi betinde Qadir Ámbıeniń aýyl adamdarynyń kómegimen asarlatyp júrip soqqan úıi bar. Úıdiń esigin qaqtyq, eshkim ashpady. Kórshisi Muhtar Muqat onyń úıde joq ekendigin aıtty.

Qadir Ámbıeulynyń úıi.

Qudaı qosqan kórshisi: "Úıdi soqqanyna tórt-bes jyl boldy, erli-zaıypty. Aýyl moldasy. Ekeýiniń balasy bolmady demeseńiz, qalǵan dúnıesi túgel bolatyn. Qorasynda maly bar edi. Juma namazda da, bes ýaqyt namazda da sol kisini búkil aýyl uıyp tyńdaıtyn. Nege bulaı bolǵanyn bilmedim. Alla biledi" dep pikirin qynjyla jetkizdi.

Tabıǵı gaz qubyrlary júrmegen aýyldyń boıymen júrip ótip, kósheniń joǵary jaǵynda ornalasqan Eshat myrzanyń da úıine jettik. Nurǵısa Azathanqyzynyń janazasy shyqqan shańyraqqa kirmes buryn kórshisin jolyqtyrdyq.

– Bizdiń kórshi Nurǵı (Nurǵısa Azathanqyzynyń aýyl ishindegi esimi) ondaıǵa barmaıtyny sózsiz. Olardyń 2015 jyly elge qonys aýdarǵanynan bastap, eshqandaı artyq qylyǵyn kórmeppin. Bes ýaqyt namazyn oqıtyn, úıine kire qalsań, qonaq qylatyn kelinshek edi. Bir qynjylatynym, vıdeo áleýmettik jelige shyqqanǵa deıin tergeý isi jasalmady.  Vıdeo qalaı jurtqa málim boldy, solaı tergeý toby da keldi,– deıdi kórshisi Sharhan Abylhanuly Seıdýalıev..

Bizge qara jamylyp otyrǵan áýlettiń úıine kirý óte aýyrǵa soqty. Aldymyzdan 7 jasar balasy shyǵyp amandasqanda, qolymyzdan kelgeni basynan sıpaý ǵana boldy. Artynsha orta boıly, qara tory azamatsha shyǵyp, ózin tanystyrdy. Bul kisi – Eshat myrzanyń qaryndasy. Aǵasy taýda malǵa bas-kóz bolýǵa ketkende eki ul balany qarap otyrǵan meıirimdi jan. Kishkentaı qyzdy basqa týysqandarynyń qolyna aparyp bergen eken. Jeńgesiniń ólimine kóńil aıtyp, sol kúni ne bolǵany týraly suradyq.

Eshat Áınekbekulynyń úıi.

"Oqıǵa bylaı boldy: Men 25- sáýir kúni óz úıimde jatqanymda, jeńgem habarlasyp,

- Saǵan bir vıdeo men aýdıo jiberemin, sen ony aǵań ózi kelgenshe ashyp qarama.

- Jiberińiz árıne, al nege qaraýǵa bolmaıdy,- dedim

- Joq, aǵań kelgen soń qaraısyńdar, bul óte mańyzdy!

Jaraıdy,- degenimshe, jeńgem telefon tutqasyn qoıa saldy. Oıymda eshteńe joq ertesi tańerteń vıdeonyń kelgenin kórip, ashyp qaramadym. Saǵat 8:30 shamasynda aǵamnyń úıine bardym. Eki úıdiń arasy uzaq emes. Barsam, 2 jastaǵy qyzyn ústeldiń buryshyna otyrǵyzyp ketipti. О́zi kórshilerdiń úıine baryp áńgime -dúken quryp qaıtatyny bar edi. Sonda ketken bolar dep oıladym. Úıge qaıtyp kettim. Jarty saǵattan soń qaıtyp kelgenmin, saǵat 12-de "Qarabulaqqa toıǵa ketetinimdi aıtaıyn" dep, qarasam, jeńgem áli joq. Tirliktiń adamy edi, qora tazalap, maldyń amandyǵyn qarap júretin. Bálkim, "sol mańnan tabarmyn" dep syrtqa shyǵyp, qora jaqqa qaradym, arba men kúrek sol jerde tur eken. "Sonda bolar" dep jaqyndasam, ol jerde eshkim joq. "Bergi jaqtaǵy qorada shyǵar" dep esikti ashsam, moıny býynyp jipke asylyp tur.

Nurǵıza Azathanqyzy óz-ózine qol jumsaǵan oryn.

Bir sátke esimdi joǵaltqandaı bolyp aıqaılap jiberdim. Júgirgen kúıi toqtamaı úıge baryp kúıeýim Jasardy shaqyrdym. Ol kórshimiz Alshynbaıdy ertip kelip, ekeýi birge jipti kesti de, jeńgemdi túsirip aldy. Barlyq aýyl adamdaryna habar berdik. Eshat aǵam taýda mal baǵatyn, ol kisige de estirtip, kelýin aıttyq. Qarabulaqtan polısııa qyzmetkerleri kelip máıitti saraptamaǵa alyp ketken soń, aǵam habarlasty. Men oǵan «aǵań kelgende ash»,- dep jibergen vıdeo jaıly aıtyp em, "dereý ózine jibersin" dedi. Sol kezde ol vıdeony ózimde ashyp qarap, ań- tań bolyp aıtýǵa sóz tappaı qaldym. Ol jerde moldanyń moıynyna pyshaq ustap turǵan jáne óz áıelin sabap, aıqaılap jatqan dybystyq aýdıosy bar eken»,- dep sol kúndi kózine jas tolyp, esine aldy. Ary qaraı Qadir moldanyń áıeli jaıly suraǵanymyzda ol:

"Jeńgem qaıtqan kúni kóńil aıtyp kelgender esik aldynda júrgen. Men ol adamnyń áıeli keledi dep oılamaǵanmyn. Buryshta jylap otyrǵanymda etegi jasqa tolyp Qadir moldanyń áıeli kóńil aıtýǵa keldi. "Imamnyń jary eshteńe bilmeıtin shyǵar" dep oıladyq. "Oǵan aıtpaı tura turaıyq" dep sheshtik. Eki ortada dastarhan sharýasymen júgirip júrgenimde, vıdeo saqtalǵan telefonymnyń joq ekenin baıqadym. Janymda turǵan qyz kelip telefondy moldanyń áıeli jempirimniń qaltasynan alyp ketkenin aıtty. Sálden soń úlken ulym telefonymdy sol áıelden alǵanyn, onyń pın-kodty ashyp berýin suraǵanyn aıtty. Ulym olaı jasamaıtynyn aıtqannan keıin tastap, ketip qalypty. Aıǵaqtardy joıý úshin  osyndaı áreketke  barǵan ǵoı",- dedi.

Qadir Ámbııauly jaıly: "Vıdeony kórdińizder. Aǵamnyń áıeliniń naqty ólimine kináli adam sol...  Aq adam ary jibermegen soń "baqılyq bolamyn" dep sheshti. Qadirdiń kesirinen óldi. Eger jeńgem jaman adam bolsa, kórshilerdiń bári biletin edi. Ol týraly eshkim jaman sóıleı almaıdy. Al ana molda ákesiniń úıinde júrgendeı bostandyqta taırańdap júr. Keshe tergeý kezinde kórdik Qadirdi, ókinish bildirip otyrǵany baıqalmaıdy".

Sózin jalǵaı otyryp: "Jaqyn jerde "polısııa" degen jazýy bar bólimshe tur, biraq eshkim kelmeıdi mán-jaıdy bilýge. Mine, 27 kún ótken soń tergeý bastaldy. 26-sáýirde Qarabulaqqa aryz jazǵanbyz, eshkimniń nazaryna ilikpegen bolyp tur ǵoı sonda bizdiń másele. Vıdeo el ishinde taraǵaly beri ǵana, olar qımyldap jatyr",- dep ol kisi Qarabulaq AIIB bólimine shaǵymyn aıtty.

Biz máseleniń mán-jaıyn anyqtaý maqsatymen aýyldastar jol siltegen polısııa bólimshesine arnaıy bardyq. Biraq jumys ýaqyty ekenine qaramastan, quzyrly organ ókilderin jumys ornynan tappadyq.

     

Qaınarly aýyldyq polısııa bólimshesi.

Taýda mal qarap júrgen marqum Nurǵızanyń kúıeýi:

"Sol aıdyń 4-i kúni túnniń bir ýaqytynda áıelimniń telefonyna hat jazypty. Áıelim sony kórip jylaǵysy kep tur eken. Men telefondy julyp alyp qarasam, ımamnyń "Janym, shyqshy sóıleseıik" degen sózi kep tur. Áıelime "qazir shyǵamyn" dep jaýap jazǵyzyp, dalaǵa shyqtym. Sóıtsem, bir ózi jatyr eken tyǵylyp. Sol jerden ustap alyp eki ret uryp em, qashyp ketti",- deıdi. Kelesi kúni keshirim surap habarlasty. Imam keıinnen sertten taıdy.

2015 jyly Qytaıdan Qazaqstanǵa qonys aýdarǵan Eshat Áınekbekulynyń otbasy "dál osyndaı qaıǵyly jaǵdaıǵa tap bolamyz" degen oı úsh uıyqtasa túsine kirmegen. Kórshi elden kelgennen bastap moldanyń otbasymen aralasyp, bir-birine qonaqqa baryp, ózara kómekterin aıanyp qalmaǵan jandar edi. Eshat myrzanyń kúıeý balasynyń aıtýynsha, "Molda aǵa, Molda aǵa" dep jany qalmaı jalpaqtap, úıge alyp kelip, dinı saýatyn ashý úshin suraq-jaýap alyp otyratyn. Otbasylyq dostyqtyń sońy qastyqpen aıaqtalyp, eki ortada beıkúná jan óz-ózine qol salady degen kúdik eshkimniń de kóńiline kelmegen.

Nurǵısa marqumnyń moınynan jipti sheship, túsirip alǵan adamdardyń biri Alshynbaı Toqan bylaı deıdi:

"26-sáýir kúni tańerteń Kúlshıra júgirip kelip, osyndaı jaǵdaı bolǵanyn aıtty. Biz baryp túsirip aldyq. Iıa, tańdanǵanymyz ótirik emes. Dál osy kúni Qadir meshitte juma namazyn ótkizdi. Ertesi kúni "qajylyqqa baramyn" dep jınap júrgen malyn satyp, ákesiniń úıine taıyp turǵan. Eldiń bárine "qajylyqqa nıet etip júrmin" deıtin. Soǵan senetinbiz. Bul el úshin  masqara  oqıǵa. "Bir qumalaq – bir qaryn maıdy shiritedi" degen. Jalpy sottatý kerek ony. Jaı adam retinde qarasań da, dinı turǵydan qarasań da onyń jazasy bolýy kerek.  Bireýge qysym kórsetkeni úshin, onyń ólimine sebepker bolǵany úshin ómir baqı bas bostandyǵynan aıyrý kerek shyǵar, bálkim. Ol osy otbasynyń kenje qyzynyń kindik ákesi bolǵan edi ǵoı, osy otbasynyń aıyrylmastaı dosy edi. Aralarynan qyl ótpeıtin. Eshat qoı qaraýǵa ketti bir aıǵa, sony paıdalanyp jalǵyz qalǵan áıelge osyndaı ádepsiz áreket jasady. Aýyldyń bári syılaıtyn, úıin soqqanda aýyl jappaı kómektesken edi baryp. Bireýi kirpishin qalasyp, bireýi aqshasyn berip jatty. Jaqynda jamaǵat bop jınalyp, "jeńil kólik nemese motosıkl alyp bersek" dep júrgen. Qazir ony eshkimniń kórgisi kelmeıtin shyǵar",- deıdi.

Osy adamdarmen sóılesip, pikirlerin bilgennen keıin qaıtadan meshit jaqqa jol tarttyq. Ishinde eshkim joq. Qasıetti Ramazan aıynda taraýıh namazyn ótkizip júrgen ımam da ol jerde emes eken.

О́ziniń aıtýy boıynsha, áıeli bala taýyp bermegen soń, ol Nurǵıza marqummen syrlasa bastaǵan. Qadir Ámbıeuly bul isi úshin óziniń uıalmaıtynyn aıtady. 

–Men ony shyn súıdim, júregimmen jaqsy kórdim. Biz sóılese bastadyq, keıin ol kisi de mende kóńili baryn jasyrmady. Qaıtys bolǵan kisini qaralaǵandaı bolmaıyn, ol kúıeýinen talaq suraǵan. Menimen shańyraq kótergisi keletinin de aıtqan",- deıdi dindar molda Qadir Ámbıeuly respýblıkalyq telearnalardyń birine bergen suhbatynda.

Taǵy da bir aıta ketetin jaıt, aýyl ishinde soǵylǵan meshittiń qujattary resmı túrde daıyndalmaǵan jáne de aýyl moldasyn turǵyndar ózi saılaǵan kórinedi.

Qazir oryn alǵan oqıǵaǵa qatysty is qozǵaldy ma? 

–Qylmystyq is Almaty oblysy IID Eskeldi aýdandyq polısııa bólimshesinde qaralyp jatyr,- dedi bizge  Qarabulaq aýyldyq polısııa bólimshesiniń kezekshi mamany.

Bul másele boıysha sharıǵattyń úkimi qandaı ekenin bilý ázirge múmkin bolmaı otyr. QMDB is tolyǵymen dáleldengen kezde ǵana baryp, qorytyndy shyǵaratynyn aıtty.

Bilgenimizdeı, qara jamylǵan otbasynyń Qaınarlyda týystary da az. Barlyq jaqyndary Qytaı shekarasynan óte almaı, súıekke topyraq ta sala almapty. Osydan on kún buryn Eshat Áınekbekulynyń ata-anasy kelip, qabir basyna quran baǵyshtap qaıtqan. 23-mamyr kúni qaıtadan shekara asyp, elge kele jatqany belgili boldy. Málim bolǵanyndaı, olardyń 24-mamyr kúni keshke Qaınarly aýylyna taban tirep, otbasymen qaýyshatynyn estidik.

Endigi másele, istiń aqıqaty qalaı anyqtalady? Bul oqıǵada kim kináli? Otbasyly áıeldi ólimge dýshar etken molda sottala ma, joq álde aqtala ma? Endigi jerde istiń aq-qarasyn anyqtaý - sot oryndarynyń enshisinde. Endeshe biz de oqıǵany udaıy nazarda ustaıtyn bolamyz.

Oqı otyryńyz:

♦Almaty oblysynda ımam zına jasap, otbasyly áıeldi ólimge dýshar etti (vıdeo)