Qumar Musaev: Kaıdzendi Qazaqstanǵa alyp kelgen Marǵulan Seısembaı

Jasampaz japondyq júıe jaıynda birshama ýaqyttan beri túrli formattaǵy materıaldar jarııalap keledi. Úrdisten bura tartpaımyz. Búgin Almaty shaharyndaǵy kaizencenter-diń bilikti treneri, kaıdzen júıesi Qazaqstanǵa alǵash kelgennen beri basy-qasynda júrgen azamattardyń biri Qumar Musaevpen áńgime-dúken qurǵan edik. Jetpisti jelkelegen atasynan kishkentaı balalaryna deıin úı ishinde de osy júıeni qoldanatyn azamattyń áńgimesin ári qaraı oqyńyzdar.

- Áńgimeni áriden bastaıyq. Kaıdzen Qazaqstanǵa qalaı jáne qashan keldi. Bul júıeniń tıimdiligi kimniń qyraǵy nazaryna ilikken. Kaizencenter-diń qurylý tarıhynan bir úzik syr aıtsańyz?

- Bul júıeniń Qazaqstanǵa kelýi de, osy ortalyqtyń ashylýy da Marǵulan Seısembaıdyń atymen baılanysty. Ol Japonııaǵa baryp, osy júıeniń qalaı jumys jasaıtynyn, qaı salada eńbek ónimdiligin arttyrýǵa aıtarlyqtaı sep bolatynyn arnaıy bilip qaıtqan.

О́ziniń aıtýynsha, osy ortalyqtyń irgetasyn qalaǵannan keıin ony basqaratyn adam izdep biraz sandalypty. Maǵan deıin qansha úmitkermen kelissóz júrgizgenin bilmeımin. Biraq ekeýmiz sóıleskende ol kesimdi sózin aıtty. Sonymen, 2017 jyldyń maýsym aıynda jumysty bastap kettik. Maqsatymyz qarapaıym ári aıqyn edi. Qoǵamnyń kaıdzen júıesi boıynsha bilim suranysyn, tájirıbe squranysyn qanaǵattandyrý. "Kaıdzen" sózi men bizdiń mıssııamyz egiz uǵym sııaqty bolyp ketken edi. Qoǵam suranysyn qanaǵattandyrýǵa jan-tánimizben kiristik. Sol ýaqyttarda "kaıdzen" degen uǵymdy tolyq bilý bylaı tursyn, osy sózdi estigen adamnyń qarasy da az edi.

- Ortalyq ashylǵannan beri eki jyldaı ýaqyt ótipti. Osy mezgil aralyǵynda kaizencenter qansha shákirt tárbıelep shyqty?

 - Eń alǵash ózimizge maqsat qoıǵanda 650 adamdy oqytamyz degenbiz. Biz qarqyndy eńbek ettik pe, álde qoǵam suranysy sonshalyqty "ash" boldy ma, áıteýir biz osy ýaqytqa deıin myńnan astam shákirttiń sanasyna kaıdzen júıesi týraly tolyqqandy bilim quıdyq. Oǵan osy aralyqtaǵy shákirtter arasynan shyqqan kásibı 15 kaıdzen-trenerdi qosyńyz. Menińshe, bul – aıtarlyqtaı nátıje.

Árıne, álginde aıtqan 15 trenerdiń barlyǵy osy salada shákirt tárbıelep júr dep aıta almaımyn. О́ıtkeni, júıeniń barlyq qyr-syryn úıretý ońaı sharýa emes. Degenmen, basym bóligi qazyǵynan ajyraǵan joq. Eki jyldyń ishinde trenerlerdi daıyndaý boıynsha úshinshi lek bilim alýda. Trenerlerdi oqytýdaǵy basty maqsat – shákirt tárbıeleý aýqymyn keńeıtý jáne kez-kelgen kásipti osy júıe boıynsha aıaqqa turǵyzyp bere alatyn kásibı maman jasaý.

Kaıdzen negizgi úsh máseleni sheshýdi ózine maqsat etip qoıady. Olar: sapa boıynsha suraqtar, árdaıym birdeńemen júıeli túrde aınalysý jáne merzim, ýaqyt boıynsha suraqtar. Bizdiń qoǵamda ásirese, kásip salasynda ýaqyt, taım-menedjment degen dúnıelerdiń kórinisi de joq. Tutynýshy bir ónimge tapsyrys berse, kompanııa ony mindetti túrde óz ýaqytynan keshigip daıarlaıdy. Qurylysty toǵyz aıǵa bitirý josparlansa, ol jylǵa sozylatyny anyq degendeı. Aýrýhanaǵa, kafege, dúkenge barsań da, kútý – bizdegi et úırenip ketken jaǵymsyz dúnıe. О́z ýaqytymyzdy da, ózgeniń ýaqytyn da qurmetteı almaımyz.

- Sapa týraly suraqqa da jaýap beredi dep qaldyńyz. Tolyǵyraq tarqatsaq?

- О́zińiz bilesiz, Qazaqstanda óndiriletin taýarlardy sýpersapaly dep aıta almaımyz. Dál osy kaıdzenniń otany Japonııa da Ekinshi dúnıejúzilik soǵystan keıin osyndaı aýqymdy máselege tap bolǵan. Taýarlaryna keri kózqaras qalyptasqan. Onyń ústine ishki naryqtaǵy amerıkalyq taýarlarmen básekege túse almaı qınaldy. Olar osy máselege qalaı núkte qoıdy dep oılaısyz?

1956 jyldan bastap Japonııa óz ónimderin álemdegi eń sapaly dúnıe etýge bar kúshin saldy. Osy talpynystyń, durys tańdalǵan joldyń, startegııanyń, júıeniń nátıjesinde eshqandaı qazba baılyǵy, shıkizat resýrsy joq Japonııa álemdegi ekinshi ekonomıkalyq derjavaǵa aınaldy. Eń mańyzdysy – osy ekonomıkalyq dáýirleý kezeńinde jetistikke jetken alpaýyt kompanııalardyń basym bóligi kaıdzen júıesin qoldanǵan. Júıeni qoldandyq dep jahanǵa jar salmasa da, kúndelikti óndiris alańynda atalmysh júıeniń quraldaryn qajetine jaratty.

Osyndaı nátıjelerdi kóre turyp, biz de elimizdegi kompanııalardyń kópshiligi osy júıeni ishkerilendirsin degen izgi oımen ortalyq ashtyq. Eki jyldyq esebimizde kóptegen kásipkerler bilim alyp, bıznesteriniń basyn oń baǵytqa burdy. Eńbek ónimidiliginiń kólemi birinde tórt esege, keıbireýinde eki esege artty. Áıteýir, kaıdzendi ishkerilendirip, keri kettik degen kásipker kórgen joqpyn.

- Ortalyq trenerleriniń aldyna túrli saladaǵy, túrli jaǵdaıdaǵy shákirtter keledi. Bilim berýdegi basymdyq qaı baǵytqa beriledi?

- Ras aıtasyz, bilim alýǵa kelgen shákirtterdiń jaǵdaılary, qarjylyq áleýeti, jas mólsheri bir-birimen múlde sáıkes kelmeıdi. Túrli iri kompanııalardyń jetekshileri, jańadan bıznes ashqan kásipkerler, medısına salasynyń mamandary, tiginshiler, tipti, úı sharýasyndaǵy áıel adamdar da bilim aldy. Bul sııaqty mysaldardy kóptep keltirýge bolady. Aıtqym keletini – kelgen shákirtterdiń barlyǵynyń túpki oıy jalǵyz. Ol – jumysty jeńildetip, eńbek ónimdiligin arttyrý, belgili bir deńgeıde ózderine paıda túsirý.

- Sizderden bilim alǵan trenerler qandaı jetekshi kompanııalarǵa kaıdzen júıesin ishkerilendirip bergeni týraly aıtyp berseńiz.

- Bul da óte aýqymdy suraq. Iri ónerkásipten jeńil ónerkásipke deıin, tigin sehtaryna, kondıterlik kompanııalarǵa deıin osy júıeni ishkerilendirýge sebepker boldyq. Túrli salalarda qyzyǵýshylyq tanytqan eshqandaı mekemeniń betin qaıtaryp kórmedik.

Biz, tipti, memlekettik sheneýnikterdi de osy júıege oqytqanbyz. Prezıdent isin basqaratyn iri tulǵalar da osy ortalyqtan bilim alǵan.

Osy tusta aıta ketken jón. Osyndaı júıeniń álemde bar ekenin bizdiń qoǵam 2012 jyldan bastap bildi. Ne túrtki bolǵanyn bilmeımin. Biraq sol jyldan bastap bul júıege degen qyzyǵýshylyq qarqyndy túrde arta bastady. Osyǵan oraı biz ortalyq ashtyq. Ortalyqqa kelip oqyǵan shákirtter óz qaýqaryn bilip, ózderiniń eńbek ónimidilik dárejesin anyqtaǵannan keıin ómirlerinde úlken ózgeris ákelgenin jarysa aıtty.

- "Memlekettik sheneýnikterdi oqyttyq" dep qaldyńyz. "Sol sheneýnikter kaıdzendi jeke basyna qoldaný úshin oqydy ma, álde qyzmet barysynda qoldaný úshin be?"degen suraqty qoıǵym kelip otyr.

- "Rýhanı jańǵyrý" degen qyzyqty baǵdarlamalyq maqalasyn bilesiz Elbasynyń. Ol týraly teris pikir aıtqandar da tabyldy. Biraq dál osy baǵdarlamalyq maqala ishinde "pragmatızm" dep atalatyn baǵyt bar. Qarap otyrsaq, bul – kaıdzenniń quraly.

Osy maqala jaryq kórgennen keıin Prezıdent apparaty memlekettik sheneýnikterge osy baǵytty ıgerý týraly tapsyrma beredi. Sodan keıin baryp, bizdiń ortalyqqa Prezıdent isin basqaratyn qyzmetkerler keldi. Shynyn aıtý kerek, olar eń alǵash kelgende eshqandaı qyzyǵýshylyq tanytpaǵan-dy. Olardyń amalsyzdan oqýǵa kelgenin baıqaý qıyn emes edi. Biliktilikti arttyrýǵa bólingen qarajat ıgerilý kerek qoı. Alǵashqy sabaqtardan keıin-aq sheneýnikterdiń kópshiligi bul júıe týraly oılaryn ózgertti. Olar óz kezeginde usynystaryn bildirip degendeı.

Sodan soń biz Prezıdenttiń burynǵy rezıdensııasynda jumys jasaıtyn qyzmetkerlerge japondyq júıe týraly bilim berdik.

Menińshe, memlekettik basqarý ákimshilikterinde jumys jasaıtyn barlyq qyzmetkerlerdi osy júıege ıkemdeý kerek. Jumys ta ónimdi bolady, sapa da bolady.

- Kaıdzen tek kommersııalyq kompanııalardyń, mekemelerdiń oń jambasyna keletin dúnıe me, álde bul júıeni ákimshilik-aımaqtyq basqarý isine aralastyrýǵa bolady ma? Qanshalyqty tıimdi?

- Memlekettik jumys jasaıtyn azamattar, ózińiz bilesiz, tańnan keshke deıin keńsede otyryp-otyryp qaıtady. Al saıası nemese ekonomıkalyq naýqandar jarııalanǵan kezde olar kúndiz-túni jumys jasaıdy. Bir sózben aıtqanda, qyzmette turaqtylyq pen turaqty eńbek ónimdiligi joqtyń qasy.

Sondaı-aq, olar da ózinshe damyp, árdaıym qoly bosamaı júrgisi keledi. Al memleket menshigindegi qyzmetke de, múlikke de bizdiń qoǵamda eshkimniń jany ashymaıdy.

Kaıdzen júıesi osy kedergilerdiń bárin júıeli túrde sheship beredi.

- Kaizencenter trener bolǵysy keletin shákirtterge qandaı talap qoıady?

- Kaıdzen eshkimge qatty talap qoımaıdy. Talap qatań bolǵan jerde mahabbattyń bola qoıýy ekitalaı. Ras, endi kishigirim talaptarymyz bar. Ol da shákirttiń óz paıdasyna jumys isteıtin talaptar.

Alǵashqysy – trener bolýdy kúrep aqsha tabý úshin emes, halyqqa, elge, kásip jasap júrgen azamattarǵa paıda tıgizsem degen asyl nıettiń bolýy.

Ekinshisi – trener bolǵysy kelgen shákirttiń óz kásibiniń bolýy nemese burynyraq belgili bir kásippen aınalysqany. О́ıtkeni, kásip salasyna bas suǵyp kórgen adam ǵana osy salanyń barlyq aýrý-syrqaýyn, kem-ketigin biledi. Sol arqyly dáris bergen kezde óz problemasyn sheshken adamsha týra jol silteıdi.

- Áńgimeńizge rahmet!

Suhbattasqan: Ádilet Mádenıet