Pýshkındi jer jastandyrǵan Dantes qalaı ómir súrdi?

Áıgili orys aqyny Aleksandr Pýshkındi jer jastandyrǵan Dantes tamasha ǵumyr keship, Eýropadaǵy saıası arenada zor bedelge ıe bolǵan-mys. Aqyn qanyn moınyna júktegen azamat 83 jyl ómir súripti.

Dantes 1833 jyly Elzastan Reseıge qaıta oralady. О́ziniń artynan Fransııadaǵy patshaıym Marııa Karolınanyń balasy Genrıhke taqty alyp berý maqsatynda jasaǵan "Býrbon-Sısılııa" kóterilisine qatysty degen mıfti erte keledi.

Rasynda, zertteýshiler Dantestiń Býrbondar áýletine berile qyzmet jasaǵanyn joqqa shyǵarmaıdy. Degenmen, Dantes joǵaryda atalǵan bas kóterýge qatyspaǵan degen tujyrym shyndyqqa janasyńqyraıdy.

Reseıge oralý saparynda Dantes nıderlandylyq elshi – baron Lýı Gekkernmen tanysady. Symbatty ári jas fransýz laýazymdy bolsa da, áli kúnge bala súımegen elshiniń ishi-baýyryn eljiretedi. Gekkern de óziniń jańa tanysyna barynsha qoldaý kórsetip, ony bıikke kóterýge umtylys jasaǵan.

Dantes jańa tanysy arqyly ımperator Nıkolaı I men patshaıymmen tanysady. Fransýz, ásirese, patshaıymǵa qatty unaǵan. Al patsha fransýzdy Kavalergard polkine kornetter qataryna qosýǵa buıryq berip, aqshalaı syı jasaıdy.

Aqyrynda Gekkern jas fransýzdy asyrap alady. Dantes te onyń tegin qabyldap, ákeli-balaly qatynasqa kóshedi. Gekkern óziniń "balasyna" barynsha ákelik meıirim kórsetýge tyrysyp baqsa da, júreksiz fransýz ony tek óz paıdasyna ǵana qoldanyp júrdi.

"Shaqyrylmaǵan qonaq"

Dantes Reseıge de kezdeısoq kelmegen edi. Bul jaqta onyń alys týysy, grafınıa Vartensleben turatyn. Ol kezinde Mýsın-Pýshkın atalatyn graftardyń birine uzatylǵan. Demek, Dantestiń ózi Aleksandr Sergeevıchke bóten adam bolmaı shyǵady.

Arada birshama ýaqyt ótkende Pýshkın men Dantestiń týystyǵy taǵy da tereńdeı túsken. Fransýz aqynnyń áıeli Natalıanyń sińlisi Ekaterına Goncharovany qalyńdyq etedi.

"Qyzǵanysh, shirkin..."

Dantes pen Natalııanyń arasynda aqynnyń qyzǵanysh sezimin oıatarlyqtaı jaǵdaı oryn aldy, almady ma, ol jaǵy beımálim. Biraq el arasynda osy taqyryp tóńireginde áli kúnge deıin syńarjaq pikir qalyptasqan.

Kópshilik pikirinshe, fransýz túrli keshterde aqynnyń áıeli Natalıa Nıkolaevnaǵa ashyqtan-ashyq jaqyndyǵyn bildirip júrgen. Tarıhshylardyń basym bóligi de osy pikirge arqa súıeıdi. Anyǵynda Dantes Natalıaǵa eriksiz ǵashyq bolyp qalady. Sodan keıin jymysqy oılar sanasyn jaýlap, sulý kelinshekti óziniń qushaǵyna alýdy oılastyrady.

Pýshkınniń jáne onyń jaqyn dostarynyń 1836 jyly belgisiz joldaýshydan "Rogonosestiń dıplomy" degen mátindegi hattar alýy – onyń jymysqy oılarynyń jemisi. Abyroıyn aıaqqa taptaǵan fransýzdyń daraqylyǵyna tózbegen Pýshkın ony dýelge shaqyrýǵa májbúr edi.

Aleksandr Sergeevıch dýelge shaqyrý týraly habarlama jibergende, ony "ulynyń" atynan Gekkernniń ózi qabyldady. Artynsha eki apta mursat berýin surady. Al osy eki apta ýaqyt ishinde Dantes Eýropadan bir-aq shyǵyp, Ekaterına arqyly aqynnyń ashýyn basýyn ótinedi. Áıeliniń sińlisin baqytsyz etkisi kelmeı, amaly taýsylǵan aqyn aqyry dýeldi shegerýdi uıǵarady. Dantes osy aralyqta, naqtyraq aıtsaq, 1837 jyldyń 10-qańarynda Natalıanyń sińlisimen úılený toıyn jasaıdy.

Hat arqyly sheshilgen taǵdyr...

Ekaterına Goncharova ápkesi sekildi sulýlyǵymen erekshelenbeıtin. Osy sebep boldy ma, álde ǵashyqtyq oty baıyz tapqyzbady ma, áıteýir neke qııý rásiminen soń-aq Dantes qaıtadan Natalıany jaǵalaı bastady.

Muny baıqaǵan Pýshkınniń sabyr-tózimi osy tusta túgesildi. Qańqý sózderden, beıtanys hattardan mezi bolǵan aqyn Gekkernniń ózine hat jazyp, hatynda eki týysyn da úıinen kórgisi kelmeıtinin, al Dantestiń merezben aýyratynyn jaıyp salady.

Osy hattan keıin ǵana dýelge eki taraptyq kelisim jasalady. 27-qańtar kúni Qara jaǵalaýda ataqty dýel oryn alady. Jekpe-jek kezinde Dantes te, Pýshkın de jaraqat alady. Ishine tıgen oq eki kúnnen keıin ataqty aqynnyń janyn jalmady. Al Dantestiń qolynan alǵan jaraqaty op-ońaı jazylyp ketken.

Napaleonnyń III senimine kirgen Dantes úsh baǵytta túrli saıası mıssııalardy múltiksiz oryndady. Olar – reseılik, avstrııalyq jáne prýssııalyq baǵyt. Fransııanyń Sýlse qalasynyń meri degen ataqqa deıin kóterilse de, Dantes Reseı jaıyn umyta almady.

Ásirese, áıeli Ekaterıan Goncharova ómirden ótken kezde, Goncharovtar otbasyna qaıta shúıligip, ornyna áıel berýdi talap etedi. Kózdegeni – Pýshkınniń balalarynyń anasy Natalıa. Biraq onyń talaptaryna qatqyl jaýap alady.

Densaýlyǵynan kinárat bolmasa da, baılyǵy  asyp - tógilip jatsa da, Dantestiń kóńilin alań qylǵan bir jaı bar edi. Ol – fransýzdyń psıhıkalyq aýytqýlarǵa shaldyqqan qyzynyń Pýshkın óleńderin qulaı súıýi.

Dýel týraly oqyp-bilgen qyzy ony óle-ólgenshe qanypezer dep atap ketken. Áke men qyzdyń súıegi qazirgi kúni de qalalyq mazaratta qatar jatyr.