• USD 468.56

  • EUR 497.56

  • RUB 7.3

  • CNY 67.18

29 Naýryz, 15:45:44
Almaty
+35°

23 Sáýir, 2019 Ǵylym-bilim

Ǵalymdar qoıdyń eti belsizdikten qorǵaıtynyn dáleldedi

«Bıologııalyq materıaldardy taldaý jáne zertteý» ortalyǵy mamandarynyń paıymynsha, qoıdyń etiniń kóptegen paıdasy da barshylyq eken.

Ádette, biz qoıdyń etin tutyný aǵzaǵa aýyr dep jatamyz. Barynsha sıyr etin jáne jylqy malynyń etin tutynýǵa tyrysamyz. Biraq «Bıologııalyq materıaldardy taldaý jáne zertteý» ortalyǵy mamandarynyń paıymynsha, qoıdyń etiniń kóptegen paıdasy da barshylyq eken. Muny atalmysh ortalyqtyń mamandary barynsha dáleldep baǵýda. Buǵan qatysty ǵylymı dáıekterdi sóz eter bolsaq, qoıdyń etiniń quramynda sý-68 paıyz; aqýyz-17,3 paıyz; maı 13,6 paıyz; kómirsýtegi-0,5 paıyz bolyp túziledi. Buǵan kalsıı fosfor, temirdi qosyp qoısaq, ǵalymdardyń «qoı etiniń talaı dertke daýa» dep otyrǵanynyń jany bar ekenin baǵamdaımyz.

Mundaı derekterdi tizbelep otyrǵan genetıkter, bıologtar  qoı etiniń búırek qyzmetin bekemdep, belsizdiktiń aldyn alatynyn da basa aıtyp otyr. Osyǵan qarap ata-balalarymyzdyń kóregendigin, bilimdiligin taǵy bir moıyndaýǵa týra keledi. Máselen, qazaqtyń ejelden kele jatqan bir dástúri, ol jas bosanǵan áıelge mindetti túrde bir qoıdy baılap ony qalja etip soıý. Bul-bosanǵan áıeldiń beli tez bekip, súıekteri jyldam qataıýy úshin áýelden jasalynyp kele jatqan ǵuryp. Ǵylymı dáıek pen ulttyq ǵurpymyzdy salystyrar bolsaq, astarynda kóp nárse jatqanyn ańǵarýǵa bolady. Zerthanalyq jumystardyń nátıjesinde basqa tórt túlikke qaraǵanda qoıdyń etinde A1, V12; V1 dárýmenderi mol bolatynyn, onyń etin qoıyp, sorpasynyń ózi talaı dertke daýa ekenin anyq baıqamyz. Osyny bilgendikten babalarymyz zamanynda ómirge bala ákelgen anany, aýyr dert meńdegen syrqattardy, kóz tıgen balany, aǵza qorǵanyshyn, ıaǵnı ımmýnıettin joǵaltqan adamdy qoıdyń etimen, sorpasymen emdeýdi jón kórgen. Jas bosanǵan áıelge mindetti túrde qalja soıylyp, onyń moıynyn jas anaǵa jegizip, sorpasyn ishkizý arqyly qazaq halqy «balanyń da ananyń da súıegi tez bekıdi, densaýlyqtary nyǵaıady, ekeýi de kez kelgen aýrýǵa tótep bere alady» degendi myqtap ustanǵan. 

«Qoı etiniń quramynda kalsıı men fosfor kóp bolǵandyqtan, jańa soıylǵan qoı etin juqalap tilip alyp sol qarakesek etti jyly kúıinshe isip turǵan jerge nemese jaraǵa tańyp qoısa bul úlken em bolady. Jaranyń nemese isiktiń betiniń tez qaıtýyna fosfor men kalııdiń, kalsııdiń kómegi zor. Budan soń qoıdyń eti semizdikpen kúresýge birden bir taptyrmaıtyn dúnıe. Qazirde dıetolog mamandar salmaǵy 150-160 keli adamdy 90 kelige terilerin salbyratpaı, olpy-solpy etpeı aryqtatý úshin, kem degende, 6 aı merzim jumsaıdy. Qoıdyń etinde beloktyń kóp ekenin eskersek, aryqtaǵysy kelgen adam kúndelikti 150 gramm qoıdyń etin tutynsa, onyń artyq terisi salbyramaı, jınaqy bolyp aryqtaı alady. Jalpy, qoıdyń etiniń basty qasıeti ol belsizdikke daýa. Quramynda kalsıı, kalıı, A1, V12 dárýmenderi bolǵandyqtan onyń sorpasynyń ózi adamdy talaı dertten aıyqtyrady. Sondyqtan qoı etin kóbirek tutynsa talaı adam dertine daýa tabar edi»,-deıdi bıologııa ǵylymynyń doktory, Nurasyl Ospanov.

Jalpy, ǵylymı dáıekter óz aldyna qoıdyń etin tutynýǵa qatysty babalar mektebiniń de bereri mol. Mysaly, kezinde qazaq halqy qımylsyz meshel bolyp qalǵan balaǵa qoıdyń súıegin qaınatyp berip, onyń sorpasyn ishkizip otyrǵan eken Budan soń balasyna aýyrǵan adamdy  qara qoıdyń terisine salý, abaısyzda jylan nemese basqa ýytty jándikter shaǵyp alsa jańa soıylǵan qoıdyń qarakesek etin sol shaqqan jerge tańý tásili zamanynda keń taraǵan dástúr bolǵan da eken.  
Bul rette medısına ǵylymynyń kandıdaty, Abzal Shaıahmetov bylaı deıdi:
«Kezinde ata-babalarymyz, ókpesi aýyrǵan adamǵa, sozylmaly jótelge shaldyqqan syrqatqa qoıdyń ókpesin berý arqyly em qoldanǵan. Mysaly, qoıdyń ókpesin bir qaınatyp jiberip, ystyq kúıinshe syrqattanyp jatqan adamǵa berse onyń jóteli basylǵan. Budan soń jıi nesep syndyratyn balalardy qoıdyń terisine salǵan. Negizinde, sýyq tıgen adamdy qoıdyń maıymen sylaý bizde áli de bar. Qoıdyń maıy aǵzadaǵy sýyq tııý prosesiniń aldyn alatyndyqtan qazirde kóp analar jańa týǵan nárestesin qoıdyń maıymen sylaıdy. Qoıdyń jilik maıyn qolqasyna qaqyryq jıi jınalatyn adamdarǵa jıi berý arqyly babalarymyz kezinde ókpedegi qurt aýrýynyń aldyn alǵan. Jalpy, Japonııa, Koreı eliniń mamandary qazirde taza qazaqy qoı etine asqan qyzyǵýshylyq tanytýda. Bizdiń qoı etiniń quramyn zertteýde. Qoı etiniń emdik qasıeti joǵary ekeni daýsyz. Tek ony saýatty túrde tutyna bilgenimiz jón».

Ejigeı sýsyny elenbeı otyr

Qazaqtyń ulttyq sýsyndarynyń taǵy biri-bul qoıdyń sútinen jasalatyn ejigeı sýsyny. Qoıdyń sútin ashytý arqyly jasalatyn bul sýsynda adamnyń boıyndaǵy qajetsiz mıkrobtardy joıyp jiberetin qasıet bar. Osyny zerttep otyrǵan bıolog mamandarymyz «eldegi asyl tuqymdy qoı sharýashylyǵymen aınalysatyn sharýashylyqtar qazaqtyń ejigeı sýsynyn zamanǵa saı óndirýge qyzyǵýshylyq tanytsa ulttyń densaýlyǵyn túzeýge mol úles te qosylar edi. Sondyqtan bolashaqta qoı sharýashylyǵy salasy damytýǵa qatysty jańashyldyqtarǵa mán berilse» deıdi.

Qarlyǵash Zaryqqanqyzy  

 

Maqpal Sembaı

Avtormen onyń Facebook paraqshasy arqyly habarlasýǵa bolady.

Jazylyńyz

"Qamshy" silteıdi

Qate tapsańyz, qajetti bólikti tańdap ctrl+enter basyńyz.

Pikir qaldyrý

pikir