Orazaǵa daıyndyǵyń qalaı?

Bes paryzdyń biri – oraza. Bul ámbege aıan, muny es biletin musylmannyń bári biledi. Degenmen, sony bile tura oraza ustamaıtyn adamdar óte kóp. "Sebebi ne?" deseń, san túrli syltaý aıtady: jumystamyn, sharshap qalamyn; jıi tamaqtanbasam, álsireımin; jaspyn ǵoı, zeınetke shyqqan soń ustaımyn; sáresine tura almaımyn... Negizi, bar sebep myna bizdiń mıymyzda, oıymyzda. Solaı oılaımyz, ıaǵnı, oraza maǵan arnalmaǵan, men shydamaımyn, keıin ustaımyn, jaspyn ǵoı...

Alla Taǵala Quran Kárimde: «Ýa ıman keltirgender! Senderge burynǵylarǵa paryz etilgendeı oraza paryz boldy, bálkim saqtanarsyńdar. Sanaýly kúnderde», – degen. (Baqara, 183). 

Iá, oraza ustamaýǵa ruqsat etilgen adamdar bar: eger aýrý bolsańyz, ıaǵnı, kúndiz turaqty dári iship turmasańyz, densaýlyǵyńyzǵa zııan tıetin bolsa; psıhıkalyq aýrýlarǵa; uzaq sapardaǵy jolaýshyǵa; júkti áıelderge. Júktilik kezinde ana men balaǵa zııan tımeıtin bolsa, tipti júkti áıelge de oraza ustaý paıdaly delingen. Jolaýshy da eger shydaı alamyn dese, orazasyn jalǵastyrýyna bolady. Dinde zorlyq joq. Alla adamǵa kótere almaımyn synaq bermeıdi. Bári adamnyń ózine baılanysty. Adam óz aǵzasy qandaı keremet jaratylǵanyn bilmeıdi de, tek oımen sheshe salady. Ne nárseniń de qyr-syryn sony jasaǵan qojaıynynan artyq kim biledi? "Oraza-paryz, densaýlyqqa óte paıdaly dedi me Jaratýshy", demek, solaı. Aǵzamyzdyń múmkindikterin ıesinen artyq kim biledi?

Orazany úıde otyrǵan adam ustaýy kerek, ıaǵnı, keıin zeınetkerlikke shyqqanda asyqpaı úıde otyrǵanda ustaımyn degen jandarǵa aıtarym:  qaıta jumysta emes, úıde júrgen adamnyń oraza ustaýy birshama qıyn. Nege deısiz ǵoı? Úıde júrgende asbólmesine myń ret kiresiń, úıge kelgen jannyń bárimen birge shaı, tamaq ishesiń, tipti ary-beri ótip bara jatyp, avtomatty túrde qolyńa ilingen taǵamdy jep bara jatqanyńdy da ańǵarmaısyń. Bul – shyndyq. Al eger jumysta bolsań, kishkene tyıym bar. Tek tús ýaqytynda tamaq ishesiń, onyń ózi, árıne, óz qalaýyńmen. Eger tym tamaqsaý bolsań nemese sómkeńde mindetti túrde tiskebasar tátti, toqashtar alyp júretin adam bolsań, onda da qıyndaý. Demek, úıdegi adamnyń orazasy ustaýy jeńilirek degen – qate pikir. Jumystamyn, oraza ustaý qıyn degen – tek syltaý. Muny ashyp aldyq. Endi kelesi máselege kóshsek.

Aýrýsyz. Dárisiz kún kóre almaısyz. Qanshalyqty? Bálkim, bir aıǵa dári-dármekti úze turýǵa bolatyn shyǵar? Qaıta aǵzańyz túrli toksınderden tazaryp, bir rahattanatyn shyǵar. О́mirińizge tym qaýipti bolmasa, tek dárýmender, ımmýnıtet kóteredi degen belsendi qospalar bolsa, bálkim, toqtata turasyz? Negizi dári barlyq aýrýdyń emi emes qoı.

Júktiliktiń qıyndaý bolady-aý degen bastapqy kezeńin aman-esen óttińiz. Bala da jaqsy damyp keledi. Sizdiń de tábetińiz ashylyp, túrli dárýmender jeýdi bastadyńyz. Dárigerińizben keńesip kórińizshi? Bala áli de kishkentaı bolǵandyqtan, jıi tamaq izdep, otyrsańyz da tursańyz da, jatsańyz da aýzyńyz bos bolmaýy kerek degen kezeńge áli jete qoımaǵan bolsańyz, bálkim, aýyz bekitesiz? Oraza júkti áıelge de, balaǵa da paıdaly delingenin atap óttim. Endeshe, múmkindigińiz bolsa, nege paıdalyny paıdalanyp qalmasqa? Balańyz da sabyrly, asqa shydamdy adam bolyp dúnıege keler. Oılanyńyz.

Jalpy, oraza ustamaýdyń amalyn izdep, syltaý aıtatyn jandarǵa túsinikti jetkizgen sııaqtymyn. Endeshe, oraza dese, bir aı emes bir jyl ashtyqta qalyp, tipti ólip ketetindeı qorqynyshty kóretin jandarǵa aıtarym: Oraza ustańyz! Aýyz bekitińiz! Keler jylǵa aman jetetinimizge kim kepil? Jalpy qansha ǵumyrymyz qalǵanyn da bilmeımiz ǵoı?! Saýap jınaıtyn múmkindikti jiberip almańyz! Qolyńyzdan keledi! Sizden jaǵdaıy nashar, aýrý, jumysy aýyr adamdar da ustap júr emes pe? Endeshe, bir aı ǵana aýyz bekitýińizge ózińizden basqa eshkim de, eshnárse de kedergi emes!   

Oraza kezinde kúsh-qýat beretin taǵamdarmen qorektenýdi, mezgilimen, mólsherimen jeýdi, aǵzańyzdy da, sanańyzdy da biraz ýaqyt ash júrgenniń ákeler paıdasyna daǵdylandyrýdy dál búginnen bastańyz.

Densaýlyǵymdy jóndep alaıyn, zeınetkerlikke shyǵaıyn dep júrgen jandarǵa aıtarym: Siz kúnnen kúnge qartaıyp bara jatpasańyz, jasarmaıtynyńyz anyq. Qarttyq jasqa jetetinińizge kim kepil? Densaýlyǵyńyz barda, boıda kúsh-qýat, oıda sergektik barda nege saýap jınamasqa? Onsyz da 12 aı damylsyz jumys istep turǵan aǵzańyzǵa nege bir aı demalys bermeısiz? Denińizdiń saýlyǵy Sizden ózge eshkimge kerek emes. Oraza paıdaly bolmasa, túk zııany joq. Durys ustalǵan oraza úshin eki dúnıede de saýap alatynyńyzdy bilesiz be? Onda nege bir oqpen eki qoıan atyp almasqa? Alladan ózine ózge eshkimge muqtaj qylma dep tilep, táýekel etip, bıylǵy oraza ustaıtyn jandardyń qatarynan tabylasyz dep senemin, Qadirmendi oqyrman. 

Alla Taǵala aıtty: «Adam balasynyń tek orazadan basqa amalynyń barlyǵy ózi úshin. Al, oraza –  Men úshin, onyń saýabyn О́zim beremin» (Buharı., Mýslım). Alla oraza ustaǵanymyz úshin Siz ben Bizge qandaı saýap beretinin elestetý múmkin emes. Endeshe, saýap jınaýǵa asyǵaıyq!