Kóp balaly otbasylarǵa ár elde qandaı kómek kórsetiledi?

Germanııa

Dál osyndaı júıe Germanııada da bar. О́mirge kelgen kezekti sábı úshin anasy salyq júıesinen jeńildik bonýs alady. 2015 jyly Germanııadan qonaqqa kelgen burynǵy jerlesimiz (2005 jyly Qazaqstannan kóship ketken) «Úshinshi ulym úshin aı saıyn 600 evro tóleıdi. Bala týmastan buryn jeńildikpen nesıe berip, eki bólmeli páterdi úsh bólmege aýystyrdyq. Qoǵamdyq uıymdar qysqy-jazǵy balalar kolıaskasyn, bala uıyqtaıtyn manej jáne biraz balalarǵa arnalǵan kıim-keshekterdi syılyqqa ákelip tastady. Germanııada túrikter óte kóp. Keıbir túrik otbasylary múlde jumys istemeıdi. Sebebi balalarǵa memleket beretin aqshalaı kómek ómir súrýine tolyq jetedi» degen bolatyn.

Shvesııa

Kóp balaly otbasylarǵa eleýli jeńildikter bar jáne ol kezekti sábı týǵan saıyn óse beredi. Sondaı aq, tabysy az otbasylar úshin qosymsha járdemder bekitilgen. Mysaly: páteraqy tóleýden bosatý, mektepke deıingi balalar mekemelerine tegin qatysý. Sondaı aq, azyq-túlikti tegin alýǵa arnaıy talon beriledi.

Fınlıandııa

Járdemaqy mólsheri qomaqty elderdiń biri. Bir qyzyǵy munda Fınlıandııa aýmaǵynda bosanǵan barlyq áıelge beriletin (qaı eldiń azamaty bolsa da) «Sharanaǵa syılyq paketi» bar. Onyń ishinde sábı bir jasqa tolǵansha kerek dúnıeniń bári qamtylǵan.

Polsha.

Tabysy tómen kóp balaly otbasyna arnaıy járdemaqy taǵaıyndalady. Eger otbasynda múgedek bala bolsa jáne onyń kútimine baılanysty ata-anasynyń biri jumysqa shyǵa almaıtyn jaǵdaıda - járdemaqy mólsheri eki ese artady.

Chehııa

Bosanatyn áıelge jeńildikter bekitilgen. О́mirge ákelgen ár balasy áıeldiń zeınetke shyǵý jasyn bir jylǵa kemitedi. Mysaly, on bala tapsa, óz qurdastarynan zeınetke on jyl erte shyǵady.

Qytaı

«Bir otbasy - bir bala» qatal saıasaty 1970 jyldyń aıaǵynan beri kúshinde. Qalalyq otbasy úshin tek bir balaǵa, aýyldyq jerde eki balaǵa (eger birinshisi qyz bolsa) ǵana ruqsat. Bul shekten asyp ketken otbasy úlken aıyppul tóleıdi jáne kompartııa qatarynan shyǵarylady. Beıresmı derekter boıynsha osyndaı jazadan qoryqqan otbasylar «artyq» balalardy resmı esepke qoımaıdy, el ishinde kúndik tamaǵyn asyraý úshin kez-kelgen jumystan qashpaıtyn arzan jumys kúshi jetip artylady deıdi.

Izraıl

Tórtinshi baladan bastap ári qaraı eń kenjesi 18 jasqa tolǵansha járdemaqy tóleıdi.

Birikken Arab Ámirligi

Shańyraq kótergen jas otbasyna eldiń Neke qorynan árqaısysyna 20 myń dollar ósimsiz nesıe beriledi. Bul qarjyny qaıtarý mindet emes, sebebi tuńǵysh bala týǵan boıda bul qaryzdy múlde umytyp ketedi. Dúnıe esigin ashqan sábı qyz bolsa 50 myń dollar, ul bolsa 200 myń dollar shamasynda syılyq beriledi. Bul aqshadan bólek kishigirim vılla kiltin de qosa tapsyrady eken. Jurttyń júıkesin juqartpaý úshin osy jerden toqtaıyq. Qatty bilgińiz kelse, ınternet óz bıligińizde...

Álem boıynsha eń «ósimtal» elder qatarynda Nıgerııa tur. 2009 jylǵy derek boıynsha eldiń 1000 azamatyna 49 sábı keledi eken. Odan ári Malı, Ýganda, Aýǵanstan, Serra-Leone, Býrkına-Faso, Angola, Somalı, Epıopııa aıtylady. Bir jamany, sábılerdiń shetineýi boıynsha da dál osy elder aldyńǵy oryndardy eshkimge bermeı tur.

Keıbir elderde kóp balaly otbasyna beriletin járdemaqy mólsheri: 
AQSh 200 dollardan bastap;

Fransııa. Otbasy tabysy 5000 evrodan az bolsa, árbir otbasy múshesine aı saıyn 180 evrodan bastap;

Germanııa. Árbir balaǵa 170 evro;

Avstrııa. Árbir balaǵa 160 evro;

Reseı. Úshinshi baladan bastap sábı 3 jasqa tolǵansha 6000 rýbl.

Qazaqstanda mundaı áleýmettik jeńildikter týraly toqtalyp jatý artyq bolar. Osy elde ómir súremiz. Kórip, bilip, estip otyrmyz. Demografııa men eldiń (ulttyń) bolashaǵyna alańdaıtyn, halyqtyń qoldaýy men súıispenshiligi kerek saıasatkerler myqtap oılanýy kerek. Demagogııa men syldyr sóz qazir ótpeıdi. Áleýmettik alshaqtyq qatty baıqalady. «Lashyqtar men altyn saraıda turatyndar birdeı oılaı almaıdy» degen uǵym bar. Úkimet músheleri túgelge jýyq dollarly mıllıonerler retinde «Forbes» tiziminde júr. «Ash bala toq balamen oınamaıdy. Toq bala ash bolamyn dep oılamaıdy».

R.s. Tiriler ólilerdiń kózin jabady. Al óliler tirilerdiń kózin ashady. Bes sábıdiń jany jannatta bolsyn. Alla Taǵala panasyna alǵaı. Eldegi áleýmettik saıasat túbegeıli qaıta qaralýy kerek.

Aıshýaq Dármenuly