Voleıboldan Álem kýbogyn, Eýropa jáne Sovet odaǵy chempıonatyn utqan tuńǵysh qazaq!

Qazaq voleıbolynyń negizin qalaýshy, áıgili voleıbolshy, aıtýly bapker Oktıabr Jarylqapovtyń tól shákirti Jánibek Saýranbaev 1963 jyly dop oıyndaryna den qoıǵan qazaq jastarynan birinshi bolyp Sovet odaǵynyń jastar quramasyna qabyldandy. 1964 jyly Saýranbaev Sovet odaǵynyń ulttyq quramasyna endi. Oılap qarańyz, ata-babasy voleıbol dobyn ustap kórmegen qazaqtyń qaratory jigiti sol tustaǵy álemdegi eń alyp derjavanyń bas quramasynyń dánekeri boldy. Dáneker - shabýylshy nemese qorǵaýshy emes. Dáneker – komandanyń tini, ózegi, alańdaǵy ózge bes oıynshynyń arasyn jalǵap, úılestirýshi aqylmany. Sovet quramasy Jánibek jarqyraı kózge túsken tusta jer sharyndaǵy eń kúshti quramanyń biri, naqtylaı aıtsaq, 1964,1968 jyldardaǵy qos Olımpıadanyń jeńimpazy bolatyn. Saýranbaev sol surapyl quramanyń alańdaǵy eń basty dırıjeri edi. Sózimiz qurǵaq bolmaýy úshin Jánibek aǵanyń bala kezdegi dosy,  komandalas serigi, keıin Latvııa quramasyn KSRO halyqtary spartakıadasynyń altyn tuǵyryna bastap shyqqan, Olımpıada oıyndary men álem chempıonatynda kúmis júldeger atanǵan Sovet odaǵy quramasynyń bas bapkeri  Gennadıı Parshınniń myna sózine júgineıik: «Jánibek dosym dúnıe júzindegi eń úzdik dánekerdiń biri boldy! Ol eki ret Olımpıada chempıony bolýǵa laıyq oıynshy edi».

Dúnıe júzi chempıonatynyń tuńǵysh júldegeri. Qazaq halqyna Olımpıada oıyndarynyń tuńǵysh medalin 1960 jyly ushpa júırik Ǵusman Qosanov syılasa, Jánibek Nyǵmetuly álem chempıonatynda olja salǵan alǵashqy qazaq sportshysy. Quramynda Saýranbaev oınaǵan sovet quramasy 1966 jylǵy álem birinshiliginde qola medaldi jeńip aldy.

Álem kýbogynyń tuńǵysh jeńimpazy. Olımpıadalyq sport túrlerinen Álem kýbogyn qanjyǵaǵa baılaǵan birinshi qazaq balasy kim deseńiz, taǵy da Jánibek Saýranbaev aldyńyzdan shyǵady. Jánibek aǵamyz 1965 jyly Sovet odaǵy voleıbol quramasynyń dánekeri (svıazýıýshıı) retinde Álem kýbogy básekesinde top jardy.

Eýropa chempıony atanǵan birinshi qazaq voleıbolshysy. 1967 jyly Jánibek Nyǵmetuly qazaq voleıbolshylarynan tuńǵysh Eýropa chempıony atandy.

Odaq chempıony bolǵan birinshi qazaq! Voleıboldan Sovet odaǵynyń eń alǵashqy chempıondarynyń qatarynda Jánibek Saýranbaev pen Amangeldi Sultanov tur.Negizin Oktıabr Jarylqapov qalaǵan Almatynyń «Býrevestnık» komandasy Qazaq eliniń dop oıyndary komandalarynyń arasynan eń birinshi bolyp 1969 jyly Keńes odaǵy chempıonatynda top jardy. «Býrevestnık» Keńes odaǵyna qaraǵan azııalyq respýblıkalardyń ishinen odaq chempıony atanǵan jalǵyz komanda. Taǵy eskeretin jaǵdaı: HH ǵasyrdyń 60-70 jyldarynda Qazaqstannyń fýtbol, basketbol, dopty jáne kógaldaǵy hokkeı komandalary Keńes odaǵy chempıonattarynda tegeýrin tanytyp júrse, solardyń arasynda 1972 jylǵa deıin «Býrevestnıktiń» shoqtyǵy bıik boldy.

Eýropa chempıondarynyń kýbogyn oljalaǵan tuńǵysh qazaq sportshysy. 1970 jyly Almatynyń «Býrevestnık» komandasy Eýropa chempıondary kýbogynyń jeńimpazy atandy. Sol tarıhı jeńiske komanda kapıtany Jánibek Saýranbaev zor úles qosty. «Býrevestnıktiń» sapynda Valerıı Kravchenko men Oleg Antropov sekildi Olımpıada jeńimpazdary oınaǵanyna qaramastan, Saýranbaev uzaq jyl daýylpaz komandanyń kapıtany boldy. Osynyń ózi Jánibektiń azamattyǵy men oıynshylyq sheberligine berilgen ádil baǵa ekeni anyq. Qazaq sportynyń tarıhynda Eýropa kýbogyn eń birinshi oljalaǵan komandanyń sapynda  daryndy oıynshy Amangeldi Sultanovtyń bolǵanyn aıtýǵa tıispiz.

1971 jyly  «Býrevestnık»   Eýropa chempıondarynyń kýbogyn taǵy da jeńip aldy. Eýropanyń eń tańdaýly klýbyna taǵaıyndalǵan kúmis kýbok qatarynan ekinshi jyl komanda kapıtany Jánibek Saýranbaevqa saltanatty túrde tabys etildi. Saýranbaevpen birge jeńis tuǵyryna Amangeldi Sultanov pen Tólendi Ahmetjanov syndy sańlaqtardyń kóterilgenin eske alýdyń ózi bir ǵanıbet. Sol tusta álemdik voleıboldyń tizgini eýropalyqtardyń qolynda bolatyn. Dúnıe júzilik chempıonattarda Keńes odaǵy, GDR, Chehoslovakııa quramalary ozyq shyǵyp júrse, Rýmynııa, Bolgarııa komandalary kúmis tuǵyrdan kórinetin.   Toqsan aýyz sózdiń tobyqtaı túıini: Keńes odaǵy men Eýropada úsh jyl qatarynan jeke-dara kósh bastaǵan «Býrevestnık» - 1969-1971 jyldarda dúnıe júzindegi eń kúshti voleıbol klýby boldy. Buǵan kúmán keltirseńiz, basqasyn aıtpaǵanda, quramynda birneshe álem chempıondary bar cheh, nemis klýbtaryn utqan bas bapker Zańǵar Járkeshev pen Jánibek Saýranbaev komandasynyń jeńis shejiresin paraqtap kórińiz.

Atalarymyz: «Taqyr jerge shóp shyqpaıdy», dep tegin aıtpaǵan. Jánibektiń ákesi Nyǵmet Saýranbaev fılologııa boıynsha elimizdegi tuńǵysh ǵylym doktory. 1954 jyly jaryq kórgen 50 myń sózden turatyn oryssha-qazaqsha sózdiktiń avtory. Osyndaı ákeniń tuıaǵy Jánibek te oqýǵa zerek bolypty. Sonymen birge, Muhtar Áýezovten bastap álemdik deńgeıdegi jazýshylardyń kitaptaryn den qoıyp oqyǵan eken. Mine, qazaqtyń alǵyr da bilimdi jasy voleıbolǵa baryp edi - búkil álem moıyndaǵan serke sportshy dárejesine jetti. Al biz keıingi jyldary sportshy baalalardyń ata-tegi men bilimine mán bermeıtin boldyq.

Al Jánibek nege Olımpıada jeńimpazy bolmady degenge kelsek, ol 1964 jyly KSRO quramasynyń bazalyq komandasy – SSKA- nyń shaqyrýyn qabyl almady. Sony kek tutqan Máskeý Saýranbaevty eki birdeı Olımpıadaǵa aparmaı qoıdy.Iá, «Jazmyshtan ozmysh joq», degen osy.

Qydyrbek Rysbek